‘De tempel van Satabhaya stond eerst een kilometer van zee. Nu staan de restanten letterlijk op het strand’

Hele dorpen verdwijnen in de Indiase deelstaat Odisha door extreem weer en kusterosie. Maar de evacuatie van de bewoners brengt weer nieuwe problemen met zich mee.

Al twee keer brak Pravakar Behera (54) zijn lemen hut aan zee af om die een paar honderd meter landinwaarts weer op te bouwen. “Ik moest wel, want de zee zou ons huis hebben opgeslokt. Zie je de tempel?” Hij wijst naar een vervallen stenen gebouw op het strand, een paar meter van zee. Het dak en twee van de vier muren ontbreken, de ooit felgekleurde muurschilderingen zijn afgebladderd. “Daar stond ons vorige huis vlakbij. Het lag een kilometer van zee toen we het bouwden.”

De tempel is het enige tastbare bewijs dat hier, aan de oostkust van India in de deelstaat Odisha, ooit een dorpje lag. Satabhaya heette het, wat zeven broers betekent en verwijst naar zeven dorpjes die voor de jaren zestig van de vorige eeuw al in zee verdwenen.

Kusterosie en extreem weer is in deze regio niet nieuw. In de jaren veertig werd het paleis van een lokale prins zelfs door een vloedgolf onder het zand begraven. “Dit hele gebied werd verwoest in de orkaan van 1971, toen ik vier jaar oud was”, weet Behera nog. Wel gaat de erosie de laatste decennia steeds sneller (zie kader).

Naar een nieuw dorp, 12 kilometer verderop

Onder druk van milieuactivisten die wezen op de rol van klimaatverandering, begon de regering van de deelstaat begin deze eeuw plannen te maken voor de evacuatie van de dorpsbewoners. Na een langdurig proces van registratie en landverwerving verhuisden de eerste mensen in 2018 naar een nieuw dorp zo’n 12 kilometer van zee, Bagapatia. Daar kregen ook de godenbeeldjes uit de tempel een nieuw tempelgebouw.

Inmiddels zijn 571 families geëvacueerd. Bagapatia heeft een orkaanschuilplaats, een grote watertank, een schoolgebouw en een combinatie van lemen hutten en bakstenen woningen rondom modderige wegen, waar alle bewoners over klagen. Een ander probleem is dat de inwoners ter compensatie van hun verloren land net genoeg grond voor een huis kregen, maar geen landbouwgrond. Veel bewoners zijn daarom in steden in de buurt aan het werk.

Te klein stukje landbouwgrond

Voor Behera is het gebrek aan landbouwgrond reden om niet naar het nieuwe dorp te verhuizen. “De overheid heeft elke familie zo’n 40 vierkante meter land gegeven”, zegt Behera. “Zo’n klein stukje land is niet genoeg. Hier hadden we akkers, die al waren verpest door het zoute zeewater en uiteindelijk door de zee zijn opgeslokt.”

Behera komt nu rond door bij Satabhaya te vissen. Veel oud-bewoners doen hetzelfde. Trilochan Mallick (30) is wel verhuisd, maar gaat nog bijna dagelijks terug naar Satabhaya om te vissen. Het is een tocht van een uur op de motor over voor auto’s onbegaanbare wegen, door dichtbegroeid mangrovebos en met een vlot over een rivier vol krokodillen. Mallicks gezicht klaart zichtbaar op wanneer hij de zee ziet. Lachend scheurt hij op zijn motor over het strand.

‘Bang voor de opmars van de zee’

Behera’s buurvrouw, Manorama Behera, zou wel liever naar Bagapatia verhuizen, maar haar gezin kreeg net als zo’n 140 andere nog geen land toegewezen. De meesten van hen hebben onderkomen gevonden bij familieleden in Bagapatia en andere dorpen. Manorama en haar buurman behoren tot de slechts tien gezinnen die nog steeds aan het strand wonen. Het is geen pretje, zegt zij. “We zijn bang voor de opmars van de zee.” Ze voelt zich bovendien vergeten. Omdat het dorp officieel is geëvacueerd, kan zij niet langer op overheidsdiensten rekenen. “Mijn kinderen van acht en negen jaar kunnen niet naar school in Bagapatia, omdat het te ver weg is. Nu krijgen ze geen onderwijs, en hebben ze weinig toekomstkansen.”

Bij haar buurman staat een groot zonnepaneel voor het huis, dat hij jaren eerder van een hulporganisatie kreeg. De technici voor het onderhoud komen alleen nooit. Behera staart naar de tempel. “Het is een kwestie van tijd, voordat die er ook niet meer is.”