De slaven van Deliveroo en Uber Eats: ‘Van de ene dag op de andere was ik mijn werk kwijt. Dat had het algoritme beslist’

Het is koud, nat en donker in Gent, maar dat valt niet van het gezicht van Hassani* af te lezen. Hij is vrolijk, innemend en klein – de maaltijdzak van Uber Eats lijkt hém rond te rijden, niet omgekeerd. Maar zijn verhaal is pijnlijk. We staan bij de McDonald’s in het stadscentrum, waar op dit uur de ene na de andere koerier maaltijden oppikt. De wereld kleurt er blauw, gifgroen en oranje dankzij de plunjes van Deliveroo, Uber Eats en TakeAway.com.

Hassani: “Ik ben in 2015 met mijn vrouw en kinderen uit Afghanistan naar België gevlucht, op zoek naar een betere toekomst. Ik zat een tijdje in een asielcentrum in Luik, in afwachting van de procedure om erkend te worden als vluchteling. Gelukkig kwam dat in orde.

“Maar als je eenmaal erkend bent, is het zwaarste nog niet achter de rug: het is heel moeilijk om daarna een huis en werk te vinden. We zijn naar Oostende gegaan, waar we vaak moesten verhuizen. Ik werkte bij een Chinees restaurant, en even als afwasser in een andere zaak, maar telkens als het moeilijker ging, werd ik ontslagen. En dan moest de coronacrisis nog komen.

“Nu woon ik net buiten Gent, in Ledeberg, samen met mijn vrouw en vijf kinderen. De huisbaas heeft me enkele maanden de tijd gegeven om de huur te betalen en te bewijzen dat ik een stabiel inkomen heb. Ik kon gelukkig deeltijds beginnen werken voor de groendienst van een buurgemeente van Gent, maar daarmee verdien ik niet voldoende. Mijn kinderen moeten eten en kleren hebben, de energiefactuur is heel hoog geworden... Daarom heb ik me ingeschreven als koerier bij Uber Eats.”

Hoeveel verdien je er?

Hassani: “Iets minder dan 5 euro per levering, ongeacht de afstand tussen restaurant en klant. Dat is niet veel, maar ik heb geen keuze. Je gaat online, krijgt een melding van een restaurant met wat info over de levering, en dan kun je de bestelling accepteren of afwijzen. Ik werk enkele uren per week, vooral ’s avonds en tijdens het weekend. Dan is er meer vraag naar koeriers en heb ik toch vrij bij de groendienst. Ik denk dat ik met vier uur werken zo’n 35 euro bruto verdien.

“Als koerier moet je niet solliciteren of op gesprek gaan. Het is heel eenvoudig. Leuk vind ik het niet, zeker op koude en regenachtige avonden zoals nu. Ik zou liever thuis zijn, bij mijn vrouw en kinderen. Maar wat moet ik anders?”

Ook Herman Loos werkt naast de normale werkuren als koerier. Loos is schrijver, onderzoeker en docent sociologie aan de hogescholen Odisee en AP. Sinds 2020 fietst hij voor Deliveroo het centrum van Leuven door. Het boek over zijn ervaringen is nu uit: Homo Deliveroo – Dwangarbeider van de weg.

Herman Loos: “Het ís dwangarbeid: de arbeidsvoorwaarden zijn oneerlijk en het loon is bedroevend.”

Anuar*: “Er zijn twee groepen koeriers bij Deliveroo en Uber Eats. Je hebt de studenten en mensen met een job, die alleen tijdens de drukke uurtjes werken, voor wat extra zakgeld of om het einde van de maand te halen. En je hebt mensen die de hele dag werken, zoals ik tot voor kort. Ze loggen ’s morgens in en zetten de app pas uit na middernacht. Het is vaak met de duimen draaien, hopen op één bestelling. Soms krijg je twee uur lang niets binnen. Om rond te komen als koerier moet je non-stop werken. Gemakkelijk zestig uur per week, waaronder alle momenten waarop je normaal een sociaal leven wilt hebben, vrienden wilt zien, bij je familie zijn.”

Deliveroo zelf verwijst graag naar de eerste groep, de koeriers die tijdens de piekuren rijden. Zij kunnen per uur 15 euro of meer verdienen, klinkt het. Interne enquêtes van Deliveroo wijzen ook uit dat de meeste koeriers – of tenminste de riders die de vragen beantwoorden – best tevreden zijn over het werk. Maar het bedrijf vertelt maar een deel van het verhaal. ACV-medewerker Martin Willems ontdekte na een uitgebreide analyse dat koeriers in 2018 en 2019 gemiddeld slechts negen euro per uur verdienden.

Martin Willems: “Omdat de verloningen stelselmatig dalen, is dat cijfer vandaag wellicht zelfs een overschatting. Hoeveel een koerier verdient, kan van dag tot dag veranderen. Deliveroo bepaalt dat eenzijdig. In steden als Charleroi en Waterloo betaalt het bedrijf meer dan in pakweg Brussel, wellicht om koeriers aan te trekken. Zodra dat gelukt is, beginnen de verloningen te dalen, tot je er onmogelijk nog waardig van kunt leven.”

Loos: “Deliveroo moet voor de klanten altijd beschikbaar zijn. En dus is het duidelijk wie het bedrijf doet draaien: de koeriers die de hele dag ingelogd zijn, en niet alleen tijdens de lucratieve pieken. In de ochtend en de namiddag zakken de verdiensten naar drie of vier euro bruto. En toch wordt er op die uren gewerkt, om de simpele reden dat de schamele verdiensten voor sommigen toch het verschil maken. Trek van dat karige loon nog eens alle kosten af – belastingen, internetabonnement, een fiets of scooter met een eigen verzekering – en je zit aan zes à zeven euro netto per uur. Vaak combineren fulltime koeriers twee maaltijdapps. Dan zie je ze rondrijden met een jas van Deliveroo en een rugzak van Uber Eats.

“Je bouwt als koerier geen sociale rechten op, wordt niet extra betaald voor avonduren en weekends, moet zelf sparen voor je pensioen, en je hebt bij een ongeval slechts een zeer minimale verzekering, die bovendien optioneel is.”

Siad*: “Ik kwam enkele jaren geleden uit Somalië naar België. Ik heb na lang sparen een scooter gekocht, waarmee ik naar mijn werk in een fabriek kon gaan. Sinds kort is mijn tijdelijk contract afgelopen en ben ik werkloos. Nu rijd ik twee avonden per week voor Uber Eats, maar ik doe het zo weinig mogelijk, omdat ik bang ben voor een ongeluk. Als er iets gebeurt met mijn scooter, ben ik verantwoordelijk. Als ik werkonbekwaam word door een val, zal Uber ook niet tussenkomen. Dat risico is mij de 4,90 euro per rit niet waard. Maar als ik nog lang zonder werk zit, zal ik toch meer moeten rijden.”

Anuar: “Er gebeuren in België elke dag ongevallen met koeriers. Dat is dan je eigen probleem en geen arbeidsongeval, redeneren de platformen, want je bent geen werknemer.”

Camille*: “Een collega van me is aangereden door een auto. Hij moest meerdere operaties ondergaan en kon zes maanden niet werken. Deliveroo heeft geen teken van leven gegeven. In Lyon is onlangs zelfs een koerier gestorven tijdens het werk.”

Loos: “Bij een ongeval vraagt een medewerker in de app van Deliveroo, die ergens in Madagascar zit: ‘Heb je de hamburger nog kunnen afleveren?’”

DE APP IS DE BAAS

Waarom werk je niet meer als koerier, Anuar?

Anuar: “Ik ben moeten stoppen omdat mijn account geblokkeerd werd. Ik bracht een maaltijd naar het opgegeven adres, maar er was niemand aanwezig. Ik probeerde de klant te contacteren, maar het bleef stil. Na een tijdje moest ik de bestelling annuleren. Daardoor had ik in al die tijd niets verdiend, wat al erg genoeg was. Maar toen ik ’s anderendaags de app wilde openen, was alles geblokkeerd. Deliveroo had me eruit getrapt, wellicht omdat ik een slechte rating of kritiek had gekregen van de klant. Daar ging mijn inkomen.

“Het is veel te gemakkelijk voor die bedrijven om je te ontslaan. Ze verzamelen data over de riders via de ratings, en het algoritme beslist wanneer iemand weg moet. Ik heb nooit te horen gekregen waarom ik geblokkeerd ben. Er is geen nummer dat je kunt bellen als ex-koerier. Vrienden hebben hetzelfde meegemaakt: het kan het bedrijf niets schelen. Ze weten dat er altijd wel iemand klaarstaat om je te vervangen.”

Camille: “Op straat zijn veel riders bezorgd over dat algoritme. We hebben niet echt een baas, behalve de app. Het algoritme bepaalt welke bestelling we krijgen en wanneer ons account stopgezet wordt. In een normale wereld kun je praten met je werkgever, bij Deliveroo niet. Daarom durven ook weinigen onder ons niet-anoniem te praten: we zijn bang dat ons account geblokkeerd wordt.”

Dat laatste blijkt op de betogingen van koerierverenigingen en vakbonden. De manifestatie in de Europese wijk in Brussel is een onderonsje van syndicalisten: de riders zelf zijn amper zichtbaar aanwezig. Eén van de eerste luide stemmen uit de Brusselse collectieven was die van koerier en woordvoerder Douglas Sépulchre. Na de persaandacht werd zijn account plots geblokkeerd, andere prominente koeriers ondergingen hetzelfde lot. Deliveroo ontkent dat het accounts van koeriers blokkeert vanwege hun meningen. Uber Eats ging niet in op onze vraag.

Camille: “Omdat we betaald worden per levering, zijn we afhankelijk van de wachttijd bij restaurants en de klanten. Dat zorgt voor conflicten: wanneer we voor één simpele bestelling van vijf euro bruto twintig minuten moeten wachten, bijvoorbeeld.”

Loos: “Mensen vinden het vanzelfsprekend dat ik een rondje extra rijd of wacht in de regen. Wanneer iemand een verkeerd of oud adres ingeeft, moeten we na verwoede pogingen om contact te leggen soms kilometers omrijden. Daar krijgen we geen cent extra voor. Als je je koerier respecteert, sta je tijdig buiten om meteen de bestelling aan te nemen.”

Camille: “Maar als je je job wilt houden, moet je zwijgen – ook als je in een restaurant te maken krijgt met racisme.”

De lockdowns waren dubbel voor koeriers, klinkt het op straat. Enorm veel werk en dus meer geld, maar tegelijk angst voor het virus.

Loos: “De eerste lockdown was surreëel: de straten waren leeg en alles was gesloten. Maar de fietskoeriers waren de spil, want iedereen bestelde takeaway. Ik herinner me nog een gesprek van radiopresentator Sven Ornelis met de woordvoerder van Deliveroo. Ornelis zei: ‘Blijf de horeca steunen. Laat je maaltijden gewoon bezorgen door de Deliveroo’s van deze wereld. Dan is er werkelijk nul risico om besmet te raken.’ Hoezo, nul risico? Wij kwamen wél in contact met mensen, in restaurants en bij de levering. Ik was daar erg kwaad over. Des te meer omdat Deliveroo alle lof kreeg, alsof het bedrijf de economie rechthield. Dat deden de koeriers!”

Camille: “Minstens vier vrienden van me hebben covid-19 opgelopen tijdens het koerieren in de eerste lockdown. Maar ze zijn wel blijven doorwerken. De koelkast vult zichzelf niet.”

Deliveroo richtte in die periode een steunfonds op.

Loos: “Dat was een grap. Je moest bewijzen dat je covid-19 had, maar op dat moment was dat vrijwel onmogelijk: de testen waren voorbehouden voor mensen in de zorgsector. Het steunfonds was ook allesbehalve gul: twee weken kon je bijstand krijgen, geen seconde langer, en die bijstand was verre van voldoende om je inkomensverlies op te vangen. Een voltijdse koerier die bij lichte symptomen zichzelf in quarantaine zette, was een dief van de eigen portemonnee. Dus bleven de koeriers leveren, ziek of niet.

“Na een tijdje mochten we de restaurants niet meer binnen, en openbare gebouwen gingen op slot. Als mijn blaas op springen stond, zat er niets anders op dan wildplassen. Erg fijn voor de schaarse vrouwelijke koeriers.”

SLAVERNIJ

De lage lonen en precaire arbeidsomstandigheden zijn maar één probleem. In de schaduw van de rijke binnenstad werkt ook een onzichtbare onderklasse voor Deliveroo en Uber Eats: mensen zonder papieren.

Loos: “Op een dag vroeg een collega of ik iets gehoord had over razzia’s waarbij de politie de papieren van koeriers controleerde. De jongeman bleek een asielzoeker, hij woonde in een centrum in de buurt van Lier. Werken mocht hij niet, maar hij leende een account van een vriend.”

Volgens de overeenkomst met Deliveroo mag een zelfstandig koerier zonder enig probleem iemand anders laten werken op zijn account. Als er iets misloopt, is dat het probleem van de accounthouder. Door dat gebrek aan controle is een illegale markt ontstaan waar accounts verkocht en verhuurd worden. Wie officieel niet mag werken, gaat op zoek naar logingegevens van een tussenpersoon om in de schaduw geld te verdienen. Concreet: minderjarigen, steuntrekkende werklozen, sans-papiers.

Volgens een welingelichte bron in de syndicale wereld, met veel contacten in de Brusselse straten, beschikt in de hoofdstad meer dan de helft van de koeriers niet over papieren. Tijdens de traagste uren, in de voor- en namiddag, worden meer dan zeven op de tien maaltijden in Brussel bezorgd door sans-papiers. Zonder hen zou de maaltijdbezorging in de grote Belgische steden in de rustige uurtjes stilvallen.

Willems: “Die mensen worden twee keer uitgebuit: één keer omdat het platform te weinig betaalt, en een tweede keer omdat ook de tussenpersonen hun geld aftroggelen.”

De Brusselse arbeidsinspectie en de politie van Elsene voerden in februari een steekproef uit: zeven van de achttien gecontroleerde koeriers waren illegaal in het land. In de komende maanden zullen nog meer controles volgen, klinkt het bij de inspectie. Koeriers zonder geldig verblijfsdocument riskeren aanhouding, opsluiting in een gesloten opvangcentrum en uitzetting.

Abdou: “Ik kwam als jonge twintiger Europa binnen via de Middellandse Zee. In Algerije had ik geen toekomst meer. Via Italië ben ik naar Nederland gereisd, maar daar kreeg ik geen asiel. Via contacten ben ik anderhalf jaar geleden in Brussel beland. Ik ben nu 29 en heb hier geen familie, maar wel veel vrienden. Het is elke dag zwoegen om rond te komen. Ik werk in de bouwsector en rijd zoveel ik kan rond voor Uber Eats.”

Waar vind je accounts?

Abdou: “Online, chef, ze zijn overal te koop. Maar het is lastig. Restaurants zien dat ik niet de persoon ben die volgens het platform de bestelling komt ophalen. Soms melden ze dat – er is een speciale knop voor in de app – en raakt het account geblokkeerd. Om de zoveel maanden, soms na enkele weken al, moet ik dus weer op zoek naar een nieuw account.”

Hoeveel betaal je de tussenpersoon?

Abdou: “Dat hangt af van de eigenaar. Ik sta nu 180 euro per week af.”

Wat blijft er dan over?

Abdou: “Niet veel , chef. Over het algemeen kom ik nog net rond om mijn huur, kleren en sigaretten te betalen. Maar wat moet ik anders doen? Terugkeren naar Algerije wil ik niet.

“Soms verdwijnt een tussenpersoon gewoon van de radar. Ik heb dan een week rondgereden, benzine verbruikt met mijn scooter, het risico gelopen om opgepakt te worden, en erop gerekend dat het geld aan het eind van de week zou binnenkomen. Maar ineens veranderen de logingegevens en heeft de eigenaar me geblokkeerd op Facebook.”

Wie accounts verhuurt aan sans-papiers, riskeert officieel een celstraf tot drie jaar en per tewerkgestelde koerier een geldboete tot 48.000 euro. Maar tot nu toe is er nog niemand voor vervolgd, geeft het Brussels parket toe. De accounts staan dan ook open en bloot online te huur. Op tweedehandswebsites en in Facebookgroepen bieden jongemannen, niet eens anoniem, hun profiel aan tegen stevige prijzen. Sommige zijn te koop voor 500 à 600 euro, andere accounts kun je alleen huren. Een zoekertje op 2ememain.be stipuleert netjes alle voorwaarden: de koerier moet een blanco strafblad hebben, meerderjarig zijn en 30 procent van elke levering afstaan. Sommigen hebben meer dan vijf accounts in hun portefeuille.

Wanneer ik me voordoe als geïnteresseerde, krijg ik van Mehdi* een verkooppraatje over zijn Uber Eats-account. Normaal 150 euro per week, maar hij wil 130 euro aanvaarden als ik vóór acht uur beslis. Dan volgt een gesprek onder vier ogen, om na te gaan of ik een ernstige kandidaat ben. Op het moment dat hij persoonlijk de app installeert op mijn gsm, moet ik hem voor het eerst betalen. Af en toe vraagt de app een selfie, waarschuwt hij – die foto wordt automatisch vergeleken met de profielfoto van de accounthouder om identiteitsfraude tegen te gaan – maar dat zal Mehdi als verantwoordelijke verhuurder wel oplossen. ‘Ik ben altijd disponible voor de selfie. Geen probleem.’

Nelson: “Tijdens mijn asielaanvraag – ik kwam in 2019 naar hier uit El Salvador – kreeg ik een zogenaamde ‘oranje kaart’ voor asielzoekers, waardoor ik mocht werken om geld te verdienen. Ik kon beginnen bij TakeAway.com, waar ik een vast loon had van twaalf euro per uur, ook als er minder werk was. Ik kreeg zelfs betaalde vakantie. Ik ben jong en sportief, dus dat was een aangename periode. Maar toen mijn asielaanvraag begin dit jaar werd afgekeurd, moest ik andere manieren vinden om te overleven.

“Zo kwam ik bij Uber Eats terecht, en dat doet pijn, want ik heb meegemaakt hoe het gaat in een eerlijker bedrijf. Ik vind dit dicht bij slavernij komen. Je kunt zogezegd kiezen om het niet te doen, maar ik heb geen alternatief: het is koerieren uit noodzaak, en wie veel geld moet afgeven aan tussenpersonen houdt ondanks alle risico’s misschien 1.200 euro per maand over. Als het al niet helemaal verdwijnt. En wat als je zonder verblijfsvergunning betrokken raakt in een verkeersongeval? Vrienden van me maakten dat al mee. Niet iedereen durft naar het ziekenhuis.”

Ben je bang om betrapt te worden?

Nelson: “Niet echt. In zekere zin waren de coronamaatregelen goed voor koeriers: met een helm en een mondmasker is het erg moeilijk om te zien dat ik iemand anders ben. Op plekken als McDonald’s zijn de mensen veel te druk bezig met hun werk om te checken of de juiste persoon wel voor hun neus staat. En zelfs als ze het zien, kan het hun niets schelen. Waarom zouden de restaurants problemen aan de kaak stellen? Wie zal hun maaltijden anders bij klanten thuisbezorgen? Willen Europeanen zoals jij tot na middernacht in de regen maaltijden rondbrengen voor nog geen vijf euro per bestelling?”

Willems: “Dat illustreert de hypocrisie van onze samenleving tegenover arbeiders zonder papieren: ze mogen niet werken, maar ze móéten wel, om te overleven, en wij profiteren ervan.

“Je zou het positief kunnen vinden dat de meest kwetsbaren via dergelijke platformen toch iets kunnen verdienen. Sommigen vrezen zelfs dat een betere erkenning van de job hun dat informele inkomen zou ontzeggen. Met de vakbond proberen we de sans-papiers daarom ook te helpen: we houden met hen een dossier bij van hoeveel ze in het zwart werken, zodat ze bij een eventuele poging tot regularisatie tenminste kunnen bewijzen dat ze hier al jaren gewerkt hebben.

“Maar tegelijk is het voor hen een verschrikkelijke situatie omdat ze buiten de wet moeten werken, via gewetenloze tussenpersonen die hen naar believen kunnen uitbuiten.”

Uber Eats laat weten de fraude ‘zeer serieus’ te nemen en verwijst onder meer naar de praktijk om selfies te vragen aan koeriers. Deliveroo schrijft in een reactie nog maar weinig concrete meldingen te hebben ontvangen van zwartwerk door sans-papiers: in de laatste zes maanden ging het om vijftien gevallen.

Dat lijkt erg weinig, als de politie op één avond in Elsene zeven sans-papiers betrapt, op nog geen twintig gecontroleerde koeriers.

Rodolphe Van Huffel, woordvoerder Deliveroo: “Wij dringen er bij iedereen die dergelijke praktijken kan bewijzen op aan ze onmiddellijk aan ons te melden, zodat we samen met de politie een onderzoek kunnen opstarten en maatregelen kunnen nemen. Het gaat hier om oplichting van mensen en misbruik van ons platform. We werken aan technologie voor gezichtsherkenning en voeren steekproefsgewijs controles uit in de steden. In de afgelopen zes maanden hebben we vijftig frauduleuze accounts stopgezet.”

VOLTIJDS BIJKLUSSEN

Het proces dat deze week in Brussel begint, heeft minder met zwartwerk en sans-papiers te maken dan met het statuut van de koeriers. De meesten werken namelijk ofwel als zelfstandige, ofwel met het zogenaamde P2P-statuut. Dat laatste is het resultaat van de recent ingevoerde ‘bijkluswet’, waarmee de federale regering het mogelijk wilde maken om zo goed als onbelast taakjes uit te voeren voor de buren of de lokale sportvereniging. Maar Deliveroo en Uber Eats slaagden er zowaar in om duizenden riders, meer dan 80 procent van hun vloot, als ‘bijklussers’ in te schrijven. Daardoor betalen de koeriers slechts tien procent belastingen en zijn Uber Eats en Deliveroo zo goed als vrijgesteld van de normale arbeidsrechtelijke plichten.

Loos: “P2P staat voor peer to peer, mensen die voor elkaar klussen opknappen: dat is de buurman die wat tuinonderhoud doet. Dat ben ik die voor de bejaarde overbuurvrouw naar de Colruyt ga. Hoe een multinational als Deliveroo daarin past: ik kan het niet uitleggen. Zeker is dat de bedrijven enkele jaren geleden snel een paar honderd koeriers in dienst hebben genomen onder het P2P-statuut, ook al mocht dat niet. En voor we het wisten, stond de overheid voor een voldongen feit.”

Willems: “Het is cynisch dat de wet op de deeleconomie wordt gebruikt, die een kader moest bieden voor een economie die anders informeel zou zijn geweest. Nu zet die wet net de deur wijd open naar méér informeel werk en uitbuiting van de meest kwetsbaren.

“Een koerier met het bijklusstatuut mag maximaal 6.300 euro verdienen. Wie dat bedrag overschrijdt, wordt automatisch zelfstandige. Maar de riders zijn niet allemaal even goed op de hoogte van het verdienplafond. Plots moeten ze dan zware belastingen en een reeks hoge sociale bijdragen betalen. Dat gaat in totaal al snel over duizenden euro’s, geld dat die jongens niet hebben. Mede daarom is die schaduwmarkt van accounts nu big business: door onder een andere naam te werken proberen ze dat plafond te omzeilen.”

Maar aan dat systeem komt dus mogelijk weldra een eind. Het arbeidsauditoraat, dat zich jarenlang over de kwestie heeft gebogen, vindt dat er sociale bijdragen moeten worden betaald voor de koeriers, die eigenlijk werknemers zouden moeten zijn. Donderdag begint het langverwachte proces voor de Brusselse arbeidsrechtbank, over een maand volgt het vonnis. Dan zal blijken of België dezelfde richting uitgaat als Nederland, waar Deliveroo om soortgelijke redenen veroordeeld werd. Advocaat Jan Buelens is één van de advocaten die de koeriers in de zaak vertegenwoordigen.

Waarom moeten we koeriers als werknemers beschouwen?

Jan Buelens: “Ze hebben niet de keuzevrijheid van zelfstandigen. Deliveroo doet er alles aan om te doen alsof ze geen rechtstreekse opdrachten geven aan koeriers – zoals een werkgever – maar enkel restaurants in contact brengen met riders en klanten. In de praktijk ligt alles echter al vast in een dwingend kader. Koeriers moeten hun handtekening onder een basiscontract zetten en kunnen hun eigen prijzen niet bepalen. Hun vergoeding kan eender wanneer verlaagd worden, wat ook vaak gebeurt.

“Als zelfstandige of bijklusser genieten ze veel minder bescherming qua pensioen, ziekte en ongevallen, en ze houden ook veel minder over dan werknemers.”

Waarom neemt Deliveroo hen dan niet gewoon in dienst?

Buelens: “Omdat het bedrijf veel geld uitspaart door geen bijdragen te moeten betalen als werkgever. Daarom komt ook de RSZ in de zaak tussen: die vindt dat Deliveroo die bijdragen wel verschuldigd is.”

Van Huffel: “Maar willen de koeriers zelf wel in vaste dienst treden? Als we ze als werknemers zouden moeten aannemen, zou de flexibiliteit die ze vandaag genieten wegvallen en zouden ze exclusief voor Deliveroo moeten werken, in vaste uurroosters. Dat er elke maand zowat 3.500 koeriers bij ons solliciteren, op een moment dat er een enorm aantal vacatures – ook in de horecasector – openstaat, bewijst dat zij die flexibiliteit waarderen.”

Loos: “Maar ik kan als koerier geen band opbouwen met een bepaalde klant, of aangeven dat ik niet meer wil werken met een bepaald restaurant. Deliveroo organiseert alles, ik krijg gewoon de instructies. Dat wijst allemaal op schijnzelfstandigheid, want een zelfstandige moet zichzelf kunnen organiseren. Anders kun je beter onder het werknemersstatuut vallen.”

Buelens: “In de meeste Europese landen, zoals Frankrijk, Spanje en Nederland, beslisten rechtbanken trouwens al dat koeriers werknemers zijn. Dat zijn stevige precedenten (in Parijs en Londen kreeg Deliveroo onlangs in beroep gelijk, red.).

“Bovendien kán het gewoon: TakeAway.com betaalt koeriers wél als werknemers. En Deliveroo heeft in het verleden zelf nog met werknemers gewerkt. Pas na verloop van tijd verplichtten ze iedereen zelfstandig te worden.”

EUROPEES GETOUWTREK

Wat denkt de minister van Werk hiervan?

Pierre-Yves Dermagne (PS): “De federale regering is ervan overtuigd dat de arbeidsomstandigheden van maaltijdkoeriers op korte termijn moeten worden verbeterd. We brengen nu de problemen nauwkeurig in kaart. Nog tot midden december kan iedereen ervaringen en suggesties delen op platformwork.be. Daarna zullen we de wet op de arbeidsrelaties evalueren op maat van wie werkt in de platformeconomie, en in nauw overleg met de sociale partners. Er zal zeker iets veranderen.”

Zal er ook gewaakt worden over de naleving van de regels? Dat lijkt op dit moment niet het geval: de koerierbedrijven komen met veel weg, en er wordt straffeloos gefraudeerd met verkochte of verhuurde accounts.

Dermagne: “We willen de controles in de sector verscherpen. In een sector die werkt op het tempo van een algoritme is het des te belangrijker dat onze sociale regels worden gerespecteerd. De prijs van de technische vooruitgang, de luxe en het gemak mag niet betaald worden door wie onvoldoende sociale bescherming geniet. Het gaat bovendien vaak om kwetsbare personen in een afhankelijke situatie, zoals mensen zonder papieren of jongeren.”

Willems: “Eén en ander zal ook afhangen van de Europese Commissie, die in december een wetsvoorstel zal indienen om de werkomstandigheden van koeriers te verbeteren. Maar we weten van de platformen dat ze kunnen lobbyen als geen ander. Het worden cruciale maanden.”

Sinds het interview vond Nelson uit El Salvador beter betaald zwartwerk bij een groot renovatieproject in Brussel. Hij werkt niet langer als koerier. ‘Gelukkig maar. Het weer wordt bar en in de donkere dagen gebeuren er meer ongevallen.’

* Koeriers die enkel anoniem wilden getuigen, kregen een schuilnaam.

© Humo