De Sinjoor ter rechter-zijde van Bush junior

Zijn plan voor een 129 meter hoge woon- en kantoortoren op 't Eilandje in Antwerpen kon helaas niet doorgaan. Maar dat andere plan, de oorlog in Irak, wel. Anderhalf decennium lang prijkte de naam van de in Antwerpen geboren Marc R(e)ich bovenaan de lijsten van meest gezochte criminelen van de FBI. Sinds kort is Rich een van de voornaamste financiers van de zogeheten chicken-hawks, een clubje van militaristische ultra's die president Bush uitleggen hoe het moet.

Raf Sauviller

Jarenlang hebben de Amerikanen met een Vietnam-trauma geleefd: het machtigste land ter wereld was op het slagveld afgetroefd door een hoopje Aziatische boeren. Het diepe geloof in de eigen militaire suprematie had een deuk gekregen. Zo erg zelfs dat president Nixon en zijn rechterhand Henry Kissinger al begin van de jaren zeventig besloten om niet langer het leger in te zetten als ergens in de wereld de Amerikaanse belangen werden geschaad, maar anderen de kastanjes uit het vuur te laten halen: lokale vazalstaten en politieke of religieuze organisaties die in het geheim werden gefinancierd en bewapend. Die politiek leverde een pak schandalen op: Cuba, Iran, Irak, de Contra's in Nicaragua, de militaire dictators in Pakistan, de Afghaanse moedjahedien.

Eind jaren tachtig stonden dan de neo-conservatives op. Zij hadden hun buik vol van een Amerika dat moest schipperen tussen arrogante vijanden en onbetrouwbare bondgenoten. De chicken-hawks - zo genoemd omdat ze wel baarlijke militaristen zijn, maar zelf nooit een geweer vasthielden - gooiden de Nixon-doctrine overboord en schakelden terug op een bar ultranationalisme. "Sommigen van deze chicken-hawks zijn behoorlijk gestoord", zegt Dean Andromedas, onderzoeker bij het Amerikaanse Executive Intelligence Review (EIR), een organisatie van de Amerikaanse politicus Lyndon LaRouche, die al jaren strijd levert met de familie Bush. "Hun doel is totale wereldhegemonie. Zij verachten de rest van de wereld. Internationale organisaties als de VN mogen van hen meteen worden opgedoekt."

De nieuwe conservatieven zetten hun eerste stappen in de administraties van presidenten als Ronald Reagan en George Bush senior. Hun papers en guidelines werden aanvankelijk door de grote jongens terzijde geschoven als extremistische prietpraat. Vader Bush negeerde in 1991 hun suggestie om in de eerste Golfoorlog meteen Bagdad te veroveren. Maar nu is er de zoon.

Andromedas: "Bush jr. is niet van de intelligentsten. Hij heeft zich omringd met hoogst kwaadaardige mensen. Mede dankzij 11 september heeft het vroegere grondpersoneel de macht gegrepen en van hun waanzinnige concepten de grondregels van het Amerikaanse buitenlandse beleid gemaakt. Bush maakt zich daar niet druk over. Hij is al blij dat hij weet waar Irak ligt."

De politieke kopstukken van deze vaak met de elitaire Yale University gelieerde heren zijn vice-president Dick Cheney (die minister van Defensie was onder vader Bush en vroeger met zijn oliefirma Halliburton lucratieve zaken deed met het Irak van Saddam), en de huidige minister van Defensie Donald Rumsfeld, die in de jaren tachtig geregeld Bagdad aandeed, toen de VS Saddam van wapens voorzagen. Cheney en Rumsfeld voeren een groep aan, waarvan de opvallendste figuren zijn:

- Paul Wolfowitz, vice-minister van Defensie, die in de eerste Golfoorlog mee de politiek van Cheney en Bush sr. bepaalde en kapitalen bij elkaar harkte om die oorlog te financieren;

- Richard Perle, die de Prince of Darkness wordt genoemd en de huidige voorzitter is van de Defence Policy Board van het ministerie van Defensie;

- Douglas Feith, vice-minister van Defensie;

- John Bolton, vice-minister van Buitenlandse Zaken;

- Lewis Libby, een beschermeling van Wolfowitz, chief of staff van vice-president Cheney en iemand die het liefst zo snel mogelijk China van de kaart zou willen vegen vanwege nog altijd te communistisch naar zijn zin.

Eind jaren negentig leverden Wolfowitz en Libby hun Defence Policy Guidance paper af. Het document laat zich bijna lezen als een verklarende handleiding voor het huidige Amerikaanse buitenland-beleid. De VS, zo heet het, moeten de wereld overnemen en haar hun eigen waarden opleggen. Wie de VS-belangen bedreigt, moet worden "aangepakt".

Andromedas: "Zelfs de Navo-partners kunnen voor hen de boom in. Voor Cheney en Rumsfeld zijn de Europeanen profiteurs die continu de VS afzeiken, terwijl Amerikaanse soldaten op het slagveld hun belangen verdedigen. De Cheney-haviken hebben de afgelopen maanden in de VS een anti-Europese hetze op gang gebracht en ervoor gezorgd dat bevriende journalisten artikelen afleveren waarin de Fransen look-etende lafaards worden genoemd en het Belgisch leger als dik en lui wordt omschreven. Het enige land dat Cheney en Libby in hun nationalisme en machtswellust willen meenemen, is het Israël van Sharon, het land dat hen zal helpen om af te rekenen met het islam-terrorisme en in de VS over een machtige lobby beschikt die enorme kapitalen beheerst. Geld blijft belangrijk en hun haat voor de Palestijnen zit bijzonder diep. Hun oplossing voor het Palestijns probleem is: alle Palestijnen bij elkaar vegen en ze ergens in de woestijn in Jordanië loslaten of, nog beter, in het door de VS de grond in gebombardeerde Irak dumpen. Dat is geen boutade, dat is echt wat zij willen."

Beleidsmakers werken in de VS niet in het ijle. Zij worden gevoed, gesteund en gefinancierd door lobbyisten en think tanks. De neo-conservatives in de regering-Bush worden gedragen door een rijke joodse lobby en door de extreem-rechtse, christelijk-fundamentalistische beweging, die vindt dat het moment gekomen is om het bijbelse Armageddon te forceren: de totale vernietiging van de legers van Satan. Aan joodse zijde is het vooral Cheney-man Libby, die de afgelopen twee jaar aan invloed won. Libby laat zich inspireren en financieren door Marc Rich. Hij is de omstreden figuur aan wie Bill Clinton op de laatste dag van zijn presidentschap tot ieders verbijstering gratie verleende. Rich werd al twintig jaar gezocht door de Amerikaanse justitie, onder meer vanwege een belastingschuld van 48 miljoen dollar.

Rich bezit een Amerikaans, een Spaans, een Israëlisch én een Belgisch paspoort. Vanwege zijn problemen met de fiscus kon hij de VS echter jarenlang niet meer binnen. Hij had er wel een advocaat. Dat was Lewis Libby.

Marc Rich werd in 1934 geboren in de Antwerpse Pelikaanstraat als Marc Reich, zoon van een handelaar in oud ijzer. Net voor Hitlers troepen België binnenvielen, verdween de familie Reich naar de VS, waar vader in de staat Kansas een juwelenhandel begon en vervolgens naar New York verkaste. Zoon Marc werd daar commodity broker, handelaar in eender wat. Hij kon aan de slag bij de New Yorkse firma Philipp Brothers, waar hij zich opwerkte tot een van de rijkste mensen ter wereld. Rich is een zakenman die zich heeft gespecialiseerd in alles wat niet mag: oplichting, fraude, het witwassen van misdaadgeld en het omzeilen van internationale handelsembargo's. Maar de specialiteit van Rich was oliefraude en belastingontduiking.

In 1981 begon de Amerikaanse justitie een eerste onderzoek. Het leverde een resem beschuldigingen op wegens belastingontduiking, fraude en racketeering ten bedrage van 90 miljoen dollar, en beschuldigingen over illegale oliedeals met Iran, die hem onder de Amerikaanse trading with the enemy-wet enige eeuwen gevangenisstraf konden opleveren. Lange tijd stond Rich helemaal bovenaan in de lijsten van de meest gezochte criminelen van het FBI.

Maar de nijvere ondernemer uit Antwerpen wachtte niet tot het proces en verdween in 1983 naar Zug in Zwitserland, waar hij een luxueuze villa met de naam Kingdom of Heaven betrok. In Europa boden zich al snel nieuwe commerciële mogelijkheden aan. In de langzaam in elkaar stortende Sovjetunie bood Marc Rich zijn diensten aan aan gewezen KGB-agenten en de georganiseerde misdaad, om het zieltogende communistische imperium leeg te plunderen en de opbrengsten in het Westen wit te wassen. Hij ging in zee met grote maffiose zakenlui en criminele oligarchen als Sjabtai Kalmanovitsj en Grigori Loetsjanski. Rich deed nooit moeilijk. Alles werd versast: olie, hout, mineralen, wapens. Ook aan landen die onder een internationaal embargo vielen: Zuid-Afrika, Iran, Irak. Weer hield hij er miljarden aan over.

Met dat geld maakte Rich zich onmisbaar in Israël. Hij begon er ladingen dollars te doneren aan goede doelen: operaties van de Mossad of financiering van de Labor-partij van zijn vroegere vriend Yehud Barak en de Likoed-partij van zijn nieuwe vriend Ariel Sharon.

Rich' grote wens bestond er echter in opnieuw Amerikaan te kunnen zijn in Amerika. Anderhalf decennium lang probeerde Libby de Amerikaanse problemen van Rich te regelen. Hij wrong het juridische dossier van Rich in elke denkbare bocht en probeerde een aantal Amerikaanse politici lekker te maken met grote hoeveelheden dollars. Maar het duurde tot begin 2001 eer iemand toehapte: uittredend president Clinton. Naast de vele miljoenen dollars die Rich hem had toegeschoven, kwamen er ook smeekbrieven van rijke joodse zakenlui en mensen als Yehud Barak, die hun wilde weldoener een plezier wilden doen.

Ondanks een nog altijd niet geluwd protest is de witteboordencrimineel Marc Rich sinds een jaar of twee opnieuw een gerespecteerd burger in de VS: een man met geld en invloed. En Rich heeft gelijk van zijn nieuwe status gebruik gemaakt. Binnen de kortste keren is hij - onder andere via zijn Marc Rich Foundation - dé man geworden die, samen met miljardairs als de gebroeders Bronfman en Michael Steinhart, de Israëlische premier Sharon en de Amerikaanse chicken-hawks sponsort. Samen willen ze de nieuwe Amerikaans-Israëlische wereldstrategie ten uitvoer brengen: Irak met de grond gelijkmaken, Syrië binnenvallen, Libië en Iran op de knieën krijgen, het Palestijnse probleem op drastische wijze uit de wereld helpen en de wereld aan de voeten leggen van de grote supermacht: de Verenigde Staten.

Deze mondiale inspanning zal Rich ongetwijfeld de immuniteit opleveren die hij nodig heeft voor de gerechtelijke onderzoeken die ondertussen tegen hem lopen: in Italië wegens witwaszaakjes met de Russische maffia, en in Frankrijk wegens het leegplunderen van het metaalbedrijf Europmetal en zijn betrokkenheid bij de door de Russische maffia gecontroleerde tanker Prestige, die een paar maanden geleden voor de noordkust van Spanje voor een van de grootste ecologische rampen uit de geschiedenis zorgde.

Wereldburger Marc Rich heeft nog steeds heel wat vastgoedbelangen in België, onder meer via zijn in de Generaal Lemanstraat in Antwerpen gevestigde nv Marc Rich Belgium. In Gent en Antwerpen worden zijn belangen behartigd door zakenlieden als Yves Nasan. Tot voor kort had Rich grote bouwplannen op 't Eilandje, de oude havenbuurt in Antwerpen, waar hij via Marc Rich Real Estate deelgenoot was in de plannen van projectontwikkelaar Project2. Er was sprake van een investering van een half miljard euro in een congrescentrum dat met een 129 meter hoge toren de Antwerpse skyline zou wijzigen. Verder was over een oppervlakte van 286.000 m2 woonzone voorzien, en een cultuurtempel met ruimte voor het Ballet van Vlaanderen.

Geconfronteerd met berichten in de lokale pers over wie achter die kapitaalkrachtige Zwitserse groep schuilging, zag de Project2-directeur zich genoodzaakt om elke verdere samenwerking met Rich stop te zetten.

De in Antwerpen geboren en jarenlang door de FBI gezochte zakenman heeft zich in de VS opgewerkt tot een van de grote financiers van de chicken-hawks rond president Bush: 'Hun oplossing voor het Palestijns probleem is: alle Palestijnen bij elkaar vegen en ze ergens in de woestijn in Jordanië loslaten'