Portret
‘De Scholzomaat’ zegt zelden iets spontaans
Olaf Scholz wordt gezien als de derde hond die er met het been vandoor gaat bij de sociaaldemocraten. Hij heeft tien jaar geduldig gewacht, nu grijpt hij zijn grote kans.
Op de ochtend na het duidelijke ‘ja’ van de SPD tegen het regeerakkoord is Olaf Scholz (59) in Hamburg ontwaakt als machtigste sociaaldemocraat van Duitsland. Binnenkort verruilt hij het burgemeesterschap van de havenstad voor het ministerie van Financiën in Berlijn en zal hij als vicekanselier aan Merkels zijde staan.
Scholz, in het buitenland slechts bekend wegens de catastrofaal verlopen G20 in zijn stad, geldt in Duitsland als de sociaaldemocraat van wie iedereen wist dat hij er op een dag zou komen. In Brussel, waar ze gewend zijn aan de zuinige voorspelbaarheid van zijn voorganger Wolfgang Schäuble, vraagt men zich nerveus af wat Scholz zal brengen.
Geen grote omwentelingen en vlammende redes, zoveel is zeker. Scholz hanteert het politieke instrumentarium pragmatisch, tactisch en meestal geruisloos. Hij is een vaardige prater, dat wel, maar zo een die nooit te veel zegt en zelden iets spontaans.
‘De Scholzomaat’, luidt zijn bijnaam al een jaar of vijftien, omdat hij er een gewoonte van heeft gemaakt in lastige interviews over te gaan tot het ritmisch afvuren van campagneoneliners. Emotionele erupties als die van zijn partijgenoot Sigmar Gabriel zijn hem even vreemd als de korzelige bokkenpruik van Martin Schulz. Als de zaken naar zijn zin lopen, danst er een olijk lachje om zijn lippen. Zijn samengeknepen ogen blijven waakzaam.
In de zeven jaar burgemeesterschap heeft hij veel zaken voor elkaar gekregen die in andere Duitse metropolen niet lukken: tienduizenden nieuwe betaalbare woningen, genoeg gratis kinderopvang voor iedereen. Scholz is populair in zijn gespleten stad, bij de arbeiders en migranten uit de stadsdelen rond de haven net zo goed als bij de in heel Duitsland beruchte Hamburgse snobs uit de villa’s in het noorden van de stad.
Miljoenenschade
De nieuwe machtigste man bij de SPD is een politicus van het type derde hond: het dier dat ervandoor gaat met het been waarom twee andere honden hebben gevochten. Die andere twee zijn Scholz’ partij- en leeftijdgenoten Gabriel, de man die zo vurig hoopt dat hij minister van Buitenlandse Zaken mag blijven, en de afgedropen lijsttrekker/partijvoorzitter Martin Schulz, de meest geslagen hond van de Duitse en Europese sociaaldemocratie.
Olaf Scholz heeft zijn kans op de sprong naar de politieke macht geduldig afgewacht, een jaar of tien. Maar niemand, vriend noch vijand, twijfelde eraan dat hij op een dag zou springen. Het is niet ondenkbaar dat zelfs Angela Merkel in de afgelopen jaren af en toe heimelijk op het balkon van haar kanselarij op de uitkijk stond. Zag ze al stofwolkjes opdoemen uit noordwestelijke richting?
Merkel en Scholz mogen elkaar. Wellicht herkennen ze elkaars kalme pragmatisme. Hun goede verstandhouding bleek tijdens de vele gezamenlijke optredens in de aanloop naar de G20 vorige zomer. Zoals bekend liep de top uit op een catastrofe. Terwijl Scholz de groten der wereldpolitiek ontving in zijn Elbfilharmonie, het concertgebouw waarop de havenstad zo trots is, werd de binnenstad kort en klein geslagen door linkse radicalen en reltoeristen. Miljoenenschade.
Hoe kan een burgemeester aanblijven na zo’n fiasco? Onder meer door de onvoorwaardelijke steun van de kanselier: “Het is niet de schuld van het stadsbestuur, maar van de relschoppers”, zei Merkel herhaaldelijk.
Maar de belangrijkste reden van Scholz’ aanblijven is toch Scholz zelf. Koning Olaf, zoals hij in de Duitse pers ook vaak wordt genoemd, regeerde gewoon door. Ja, de eerste weken zag hij wat bleek om de neus en hij zorgde ervoor dat de vernielde panden snel werden gerestaureerd, maar schuld bekennen of excuses aanbieden deed hij niet.
Arrogantie, zeiden politieke tegenstanders. Ook dat verwijt achtervolgt Scholz al zijn hele loopbaan. Volgens het weekblad Die Zeit komt hij ermee weg omdat hij het compenseert met intelligentie en loyaliteit.
Op het afgelopen partijcongres werd hij met een magere 59 procent van de stemmen in het partijbestuur gekozen. Het vertrouwen in zijn competenties won het nipt van het wantrouwen over zijn ideeën.
De komende vier jaar moet de SPD volgens hem vooral laten zien dat ze in het belang van haar kiezers handelt, en niet uit tactisch eigenbelang. Die belofte inlossen, kan lastig worden, want Scholz vertegenwoordigt een partij in existentiële crisis. Toch zegt de toekomstig minister van Financiën in talkshows stoïcijns dat de SPD over vier jaar de kanselier levert.
En hoe zal de kanselier dan heten?
