‘De Russen hebben gewacht tot het trainingskamp vol met buitenlanders zat’

Afgelopen zondag sloegen de Russen voor het eerst toe op een boogscheut van de Poolse grens. In de militaire basis die werd getroffen, waren buitenlandse soldaten gelegerd. Zeker negen van hen stierven, honderden anderen raakten gewond. ‘Ze zullen nog een tweede keer komen.’

In het benzinestation langs de weg naar Lviv zit een jongetje bij het raam aan een cassis. Het is een benzinestation zoals je die overal ziet, met chips en frisdrank en ruitenwisservloeistof – alleen staan er naast de jongen twee grote tassen in camouflagekleuren. Veel te zwaar voor hem, zo lijkt het. Hij staart uit het raam alsof hij op de eigenaar wacht. Alsof hij er alleen even op moet passen.

Maar degene op wie hij wacht, zal de jongen zelf komen ophalen. Hier, in dit benzinestation, eindigt straks zijn oude leven en begint zijn nieuwe. Waarvan de vraag is hoelang het zal duren.

Op deze plek arriveerden de afgelopen anderhalve week al honderden jongens en mannen zoals hij. Dit was de plek die zij hadden doorkregen van hun contactpersoon bij de Oekraïense ambassade, nadat zij zich daar hadden aangemeld. Vliegtuig naar het Poolse Krakau, dan zelf naar de grens zien te komen, dan nog een half uurtje naar het benzinestation en daar weer bellen, dan zou je worden opgehaald, en naar het trainingskamp worden gebracht.

Daar, op een van de gebouwen van dat trainingskamp, zo’n twintig kilometer verderop, kwamen zondag een paar zware Russische raketten neer. De meeste aanwezigen sliepen nog. Op beelden van de vermoedelijke inslag is een enorme vuurbal te zien, die opstijgt uit het midden van een rechthoekig gebouw. Oekraïne zei zondagavond dat er negen doden waren gevallen, Rusland telde er 35. Daarnaast vielen er honderden gewonden. Zo ver westelijk, vlak bij de Poolse grens, was de oorlog nog niet gekomen. En zo veel westerlingen, vrijwilligers voor het Oekraïense Foreign Legion, waren nog niet door de oorlog geraakt.

“Het is wat het is”, zegt hij. “Het is oorlog.” Hij heet Adrian en is 20 jaar.

“Er waren twee explosies”, zegt Oleg Brodyk, die in het eerstvolgende dorp Javonov als eerste arts het ziekenhuisje draaiend moet zien te houden. “We hoorden eerst het luchtalarm afgaan, en toen kwamen die knallen. Sommige mensen werden door scherven geraakt, anderen door de schokgolf. Bij mij thuis trilde de sleutel uit het sleutelgat.”

In zijn kantoor staan energiedrankjes naast de pleisters – het zijn drukke dagen, en sowieso al drukke jaren geweest. Maar nu valt vooral de rust rond het ziekenhuis op, een pastelkleurig gebouw tussen twee kerken met slagroomkoepels. De ziekenwagens, zondag nog eindeloos af en aan rijdend naar de basis, staan nu stil. Op de bankjes zitten alleen mensen die ook ziek zijn als het geen oorlog is. Alsof er niets gebeurd is.

Zo’n vijftig gewonden kwamen bij hem terecht, zegt Brodyk, een paar honderd anderen bij ziekenhuizen in de omgeving. De meesten zijn inmiddels naar militaire ziekenhuizen gebracht. Als hij een commandant belt om te vragen of hij die vijf resterende patiënten met de krant mag laten spreken, moet hij de telefoon een stukje van zijn oor houden, zo hard wordt hij uitgekafferd. “Wat denk je wel”, valt te horen. “Dat is militair geheim!”

Ja, natuurlijk was het beangstigend, zegt een andere dokter. “De ramen bromden in hun sponningen. En ik denk niet dat het nu voorbij is. Als ze één keer komen, komen ze ook vaak nog een tweede keer.”

Call of Duty

Het International Peacekeeping and Security Center, waar de vrijwilligers werden opgevangen en twee weken training zouden krijgen, ligt een kwartiertje verderop, waar de vermoeide bruine akkers in een bos overgaan. Het is een enorm oefenterrein, waar tot een paar weken geleden ook nog NAVO-soldaten uit de VS en Canada op bezoek kwamen om Oekraïense militairen te trainen. Maar de weg ernaartoe is versperd, soms door officiële militairen, soms door burgerwachten in spijkerbroeken, achter hun zelfgebouwde muurtjes van plastic zandzakken, gecamoufleerd met dennentakken. Bij één versperring moet de fotograaf de foto’s wissen. Een soldaat bromt dat journalisten ‘alles verraden’. Hier, waar de echte vijand op grote afstand opereert, richt de achterdocht zich op wie wel in de buurt komt.

Maar volgens anderen die weleens met het oefencentrum te maken hadden, was het een logisch doelwit. Bucky, een Nederlandse oud-militair (hij vloog met Chinook-transporthelikopters) die nu met medische spullen (‘de zwaardere verbanden’) naar Oekraïne rijdt, leverde er de avond voor de aanval nog een lading af. “Je ziet al die mensen daar, en dan weet je: dat is een legitiem doel. Iedereen wist wat er in dat kamp gebeurde.” Eigenlijk, zegt hij, duurde het nog lang voor het werd getroffen. “Al kan het zijn dat de Russen gewacht hebben tot het goed gevuld was.”

Hij ziet veel jongens die, zo zegt hij, goed zijn in het computerspel Call of Duty en dan denken dat ze een oorlog kunnen uitvechten. “Die jongens moeten nu een contract tekenen dat ze drie jaar of tot het einde van de oorlog mee blijven vechten. Die gaan het niet overleven. Die tekenen hun doodvonnis.”

In Kiev zit ook een Nederlander die zich aanvankelijk als vrijwilliger voor het Foreign Legion bij de Oekraïense ambassade had gemeld. ‘U55' laat hij zich noemen. Hij is 21 en studeert beleidskunde in Leiden. “Ik wilde niet vechten, maar wel helpen”, zegt hij. “Toen zeiden ze dat ze me niet nodig hadden. Nou ja, toen ben ik zelf maar gegaan.”

De eerste week vulde hij de witte zandzakken die overal de zijweggetjes naar de dorpen afsluiten, langs de weg naar Lviv. Afgelopen vrijdag probeerde hij zich toch alsnog aan te melden bij het trainingscentrum, weer alleen om logistiek werk te doen, en weer werd hij weggestuurd – als hij had mogen blijven, had hij de nacht daarop, toen de raketten vielen, in de kazerne geslapen. “Ik ben blij dat ze niets in me zagen”, zegt hij.

Maar vechten met het vrijwilligerslegioen, dat zou hij nooit doen. Volgens hem is het ‘een zootje ongeregeld’, vooral bestaand uit ‘oorlogstoeristen’. De oud-militairen die naar Oekraïne gaan, gaan volgens hem vooral op eigen houtje. “Dan kunnen ze veel meer doen.” Bucky, de helikopterman, signaleert dat ook. “Als militair kom je ook niet in een eigen nationale brigade of zo, met je eigen landgenoten. Je wordt gewoon gebruikt om gevallen Oekraïners te vervangen.”

U55, de student uit Leiden, is nu aan het werk aan het oostelijke front bij Kiev – op ongeveer drie kilometer van de Russische stellingen, waar hij medische hulp verleent. Hij wil het nog een week doen, en dan misschien naar huis. “Daar heb ik ook dingen te doen. Examens.”

Niets aan ouders verteld

Voor Adrian, in het benzinestation, ligt dat anders. Hij heeft getekend en gaat tot de oorlog afgelopen is. “Ik moet wel. Wat de Russen nu hier doen, doen ze straks ook in ons land.” Hij is formeel op vakantie. Hij zit bij het Franse Vreemdelingenlegioen, waar hij zich had aangemeld in de hoop dat president Emmanuel Macron dat wel tegen de Russen zou gaan inzetten – maar daarin is hij teleurgesteld, dus kiest hij nu zijn eigen pad, ook al betekent dat dat hij deserteert.

Zijn ouders heeft hij ook nog niets verteld. “Dan maken ze zich alleen maar zorgen.” Hij draait zich weer naar het raam, en wacht op de man die hem op komt halen.