De roebel is weer evenveel waard als aan het begin van de oorlog. Hoe kreeg Poetin dat voor elkaar?

Hoe kan het dat de roebel weer evenveel waard is als voor de oorlog in Oekraïne? En moeten we in roebels gaan betalen voor gas? Om Poetin economisch te treffen, lijkt een embargo op energie uit Rusland de enige optie.

Op 24 februari, de dag dat Russische troepen Oekraïne binnenvielen, gingen er ongeveer 85 roebels in een dollar (93 in een euro). Bijna anderhalve maand later, na een spervuur van economische sancties tegen het regime van de Russische president Vladimir Poetin, is een dollar opnieuw 85 roebels.

Wat verklaart de wederopstanding van de Russische valuta? Begin maart, nadat het Westen in de woorden van de Franse minister van Financiën Bruno Le Maire een “totale economische en financiële oorlog” tegen Poetin had ontketend, leek de afgrond nabij. Binnen de kortste keren duikelde de koers naar 150 roebels per dollar, een historisch dieptepunt. Maar ondanks het bevriezen van het leeuwendeel van de Russische buitenlandse reserves, het uitsluiten van Russische banken van het internationale betaalsysteem Swift en een exodus van westerse bedrijven is de roebel momenteel ongeveer evenveel waard als aan het begin van de Russische invasie.

Een deel van het antwoord is dat de Russische centrale bank de roebel in een ‘kunstmatige coma’ heeft gebracht met een serie draconische maatregelen, zoals de Wall Street Journal onlangs schreef. De hartslag is weer normaal, wat evenwel niet wil zeggen dat de patiënt gezond is. Economen verwachten dat de Russische economie door de westerse sancties dit jaar tussen de 10 en 15 procent zal krimpen.

Om de klap te verzachten heeft de Russische centrale bank niet alleen de rente opgeschroefd van 9,5 procent naar een duizelingwekkende 20 procent, bovendien hebben centrale bankpresident Elvira Nabioellina en haar collega’s het voor de gewone Rus schier onmogelijk gemaakt om nog roebels te verkopen voor dollars, euro’s en andere valuta's. Dit alles om te voorkomen dat Russen massaal hun geld inwisselen voor veiliger buitenlandse muntsoorten en de waarde van de roebel in elkaar dondert.

Verboden om buitenlandse valuta te verkopen

Zo is het voor commerciële Russische banken verboden buitenlandse valuta te verkopen aan hun klanten. Ook zijn Russische bedrijven verplicht van elke dollar of euro die ze met hun export hebben verdiend – bijvoorbeeld Gazprom met de levering van aardgas – 80 cent in te wisselen voor roebels.

Hoe reëel is de wisselkoers van de roebel wanneer de munt amper nog is in te wisselen? “We kunnen rustig zeggen dat de koers van de roebel geen marktprijs is”, zoals Robin Brooks, hoofdeconoom van de Institute of International Finance het uitdrukt. “Als er vrij verkeer in beide richtingen was, zouden we een veel zwakkere roebel zien.”

Olie en gas vormen de belangrijkste verklaring voor het opkrabbelen van de roebel. Door de Europese afhankelijkheid van Russische energie vloeit er dagelijks zo'n 850 miljoen euro vanuit Europa naar Poetins oorlogskas, berekende de Brusselse denktank Bruegel. “Het lot van de roebel hangt af van hoeveel vraag er is naar de munt”, ziet econoom Alexander Mihailov van de universiteit van Reading. “Op dit moment wil niemand roebels, maar Europa heeft wel heel hard Russisch gas nodig. De vraag naar gas stut op die manier de vraag naar roebels.” In dat licht ziet Mihailov ook Poetins dreigement om landen te verplichten in roebels te betalen voor gas: als een manier om de vraag naar roebels te vergroten en zo de waarde op te vijzelen.

Dweilen met de kraan open

De Spaanse Europarlementariër Luis Garicano haalde vorige week een Nederlands gezegde aan in zijn pleidooi voor een importverbod op olie, gas en kolen uit Rusland: “De huidige sancties zijn, zoals men in het Nederlands zegt, als ‘dweilen met de kraan open’: we hebben de reserves van de Russische centrale bank geblokkeerd, maar we blijven grote sommen harde valuta naar Rusland sturen via onze betalingen voor olie, gas en kolen.” Het Poetin-regime is zo afhankelijk van olie en gas – goed voor 42 procent van de totale export – dat een Europese ban op Russische energie de economie van Rusland tegen het eind van dit jaar met 40 procent kan doen krimpen, raamt het Institute of International Finance.

Wil het Westen Poetin economisch in het hart treffen, dan is een Europees embargo op gas en olie uit Rusland de enige optie, vreest Mihailov. “Duitse collega’s hebben berekend dat dit de Duitse economie dit jaar met zo’n 3 procent kan doen krimpen.” Een raming van Goldman Sachs kwam tot vrijwel dezelfde slotsom. “Drie procent, dat is minder dan in 2020 tijdens de coronapandemie, toen de Duitse economie 4,5 procent kromp. En dat hebben de Duitsers ook overleefd. Terwijl de schade voor de Russische economie vele malen groter zou zijn. Een energieboycot is de meest efficiënte manier om de oorlog in Oekraïne te stoppen.”