'De reis blijft belangrijker dan de bestemming'

Zelf wilde hij het in eerste instantie niet onder ogen zien. Het klonk zo oud, en wat stelde zo'n verjaardag in godsnaam voor? Maar straks bestaan Simple Minds dertig jaar, en dat is een uitzondering in de woelige wereld van de popmuziek. Bovendien staat de groep straks voor de tweede keer als topattractie op de Night of the Proms. Zanger Jim Kerr (49) blikt met verwondering terug op een gevuld leven, en maakt een tussentijdse balans op. 'Ik lig voor het eerst wakker van mijn leeftijd.'

DOOR BART STEENHAUT / FOTO ALEX VANHEE

Jim Kerr heeft gisteren voor het eerst in meer dan een jaar nog eens op het podium gestaan. Het was een ontlading, zo zegt hij zelf. Dat is na al die jaren niet veranderd. Kerr - Schots accent na tien jaar in Sicilië nog steeds intact - is een geboren verteller. Iemand die het hart op de tong draagt en openlijk toegeeft dat hij vandaag terug op de Proms staat omdat de organisatoren intussen vrienden zijn geworden. "Het Promspubliek is niet meteen het onze, maar dat kan ook een voordeel zijn. We preken niet in een kerk vol bekeerden."

Het geld is, zo onderstreept Kerr, uiteraard ook een motivatie. Het belang van een goeie gage had hij trouwens al heel vroeg in de gaten. "Voor ons allereerste optreden kregen we destijds 12 pond uitbetaald. Alleen: het had ons 5 pond gekost om een geluidsinstallatie te huren, nog eens 10 voor de bestelwagen, én 5 voor de roadie. Ons eerste optreden was uitverkocht, maar niettemin hadden we 8 pond verlies gemaakt. We waren meteen failliet. Ik wist dus vanaf dag één dat het een business was."

Weet je nog wat voor een jongen die achttienjarige Jim Kerr was? Hoe stond je in het leven, toen?

"(denkt lang na) Alles draaide om de groep, want dat was het enige wat ik had in mijn leven. We woonden met de hele groep in een kraakpand, en het geloof dat we goed genoeg waren om het te maken hield ons op de been. De reacties op onze eerste nummers waren ook zeer positief. Ik zeg niet dat dat allemaal zonder inspanning gebeurde, we voelden dat we talent hadden. We waren allemaal opgegroeid met cultbands en dat was het doel dat we voor ogen hadden. Niemand van ons stond erbij stil dat we ook konden doorgroeien naar de mainstream. Met het soort muziek dat wij toen maakten, was dat nooit eerder een optie geweest. Wij wilden een elpee maken en met een foto in New Musical Express staan."

Dus het doel was eigenlijk bereikt toen jullie eerste plaat klaar was?

"In theorie. In praktijk was ik zwaar teleurgesteld, want ze klonk voor geen meter. Bovendien: in diezelfde periode kwam Unknown Pleasures van Joy Division uit. In vergelijking daarmee hadden we waardeloze troep gemaakt. Ik was er het hart van in."

Waren je ouders ermee opgezet dat je muzikant wilde worden? In het Schotse workingclassmilieu van de jaren zeventig lijkt me dat geen vanzelfsprekendheid.

"Dat was het ook niet. Ik heb het lang voor ze verborgen gehouden. Ik hielp zogenaamd wat vrienden, maar uiteraard zei ik er niet bij dat die een groepje hadden en ik daar de zanger van was. Het cruciale moment kwam toen Charlie en ik aan onze ouders een paar honderd pond gingen vragen om een demo op te nemen. Dat was veel geld in die periode. Bovendien: mijn vader was een bouwvakker die uitsluitend naar country luisterde. De enige popgroep die hij kende, was The Beatles. Dus het enige wat hij vroeg, was: 'Denk je dat je zo groot kunt worden als The Beatles?' Waarop ik, in mijn jeugdige overmoed: 'Dat zou kunnen.' Vier dagen later lag het geld op tafel. Hij vraagt me nu nog wanneer ik hem eindelijk ga terugbetalen. (lacht)"

Je was geen zorgenkind, in hun ogen?

"In het begin waren ze er niet gerust op, zeker niet toen ze hoorden dat ik met Charlie van Londen naar Glasgow zou liften om daar bij een paar platenfirma's onze muziek te laten horen. Ach, ze wisten ook wel dat we anders waren dan de andere jongens uit onze wijk. We droegen make-up, hadden rare kleren aan en deden de vreemdste dingen met ons haar. Als prille tieners hadden we al door Europa gelift. Mijn vader werkte wel in de bouw, maar diep in zijn binnenste was hij een kunstliefhebber. Hij ging graag naar het theater en volgens mij wilde hij ook graag iets in die richting doen. Mijn vader heeft me de vrijheid gegeven om mijn eigen weg te gaan. Iets wat hem zelf ontzegd is geweest."

Je bent nu zelf even oud als hij destijds. Zie je jezelf ook zo?

"Gek dat je dat zegt, want daar zat ik gisteren ook aan te denken. Thuis hadden ze nauwelijks geld om op vakantie te gaan. Ze waren eigenlijk alleen nog maar naar Spanje geweest. En naar Nederland. In 1982 had ik voor het eerst geld genoeg om hem mee op reis te nemen. Naar Duitsland, waar we op een festival voor zestigduizend mensen speelden. Hij was jarenlang alcoholist geweest, maar op dat moment had hij de drank net afgezworen. En toen mijn vader zag dat die massa voor ons was gekomen, besefte hij voor het eerst wat zijn zoon zoal deed voor de kost. De trots die ik daar, op die dag, in zijn ogen heb gezien, is me altijd bijgebleven."

Was dat belangrijk, die erkenning van je vader?

"Dat aspect speelde mee, ja. Het was belangrijk om te laten zien dat ik zijn vertrouwen niet beschaamd had. Mijn ouders hebben me gegeven wat ze konden. En mijn vader na alle persoonlijke problemen gelukkig zien, was... onbeschrijflijk."

Herken je jezelf in hem?

"Heel erg, ja. Eigenlijk had ik dat al in de gaten toen ik zelf voor het eerst vader werd. Dat was een keerpunt. Voordien had ik een bandeloos leven geleid in het teken van seks, drugs en rock-'n-roll. Niet dat we wilde fuifbeesten waren, maar we hebben alles uitgeprobeerd dat God verboden heeft. Groupies, drugs, alcohol... Noem het op en ik heb er herinneringen aan. Maar toen Chrissie (Hynde, Kerrs eerste vrouw, BS) zwanger werd, voelde ik - net als iedere vader - dat ik mijn verantwoordelijkheid moest nemen. Ik besefte heel goed dat ik een kind zou krijgen. En dat ik er zelf niet zo vaak zou zijn om het mee op te voeden."

Waarom wilde je dan een kind?

"Chrissie had al een dochter van een jaar toen we trouwden, en ze wilde er heel snel een bij. Ik was misschien wel wat minder conventioneel dan andere jongens van mijn leeftijd, maar ik kwam wel uit een traditioneel Schots gezin. Daar was het niet ongebruikelijk om op je drie-, vierentwintigste te trouwen en meteen aan kinderen te beginnen. Die waarden zaten er ook bij mij diep in. Het was dus logisch dat ik die stap meteen wilde zetten, al had ik er geen idee van of mijn schouders sterk genoeg zouden zijn om zo'n grote verantwoordelijkheid te dragen. Het verlangen bleek sterker dan het rationele denken."

Niet veel later is je huwelijk gestrand. Eigenlijk was dat de eerste echt grote tegenslag in je leven.

"Ja. Dat blijf ik als een persoonlijk falen beschouwen, al zie ik wel waar het fout is gelopen. We werkten in dezelfde branche, waardoor iedereen ervan uitging dat onze relatie tegen elke storm bestand zou zijn. En dat dachten we zelf ook. Maar wat is het nut van met iemand samen te zijn als je er nauwelijks tijd mee kunt doorbrengen. Al is de liefde nog zo groot: dat holt een liefde uit. Ik was voortdurend met Simple Minds op tournee en op de duur bleek de aantrekkingskracht verdwenen."

Chrissie vertelde me over jullie huwelijk dat het voor jou weinig inspanning vergde. Zij zette haar carrière als zangeres aan de kant om moeder te zijn, terwijl jij je oude leven hervatte en meteen weer op tournee vertrok. Had ze een punt?

"(stil) Ja. Chrissie was een echte moederkloek. Momenteel gaat het heel slecht met mijn moeder en Chrissie zorgt ook voor haar. Ik vind haar nog steeds een geweldige vrouw. Kijk: als Madonna een kind op de wereld zet, verschijnt ze drie weken later alweer met een strakke buik voor de camera's. Geen idee hoe ze dat klaarspeelt. Misschien zit ze wel achttien uur per dag in de fitness. Dat zou kunnen. Bij Chrissie is het heel anders gelopen. Dat was een echte moeder, in alle betekenissen van het woord."

Wanneer heb je jezelf verloochend omdat je het succes dat jullie hadden koste wat het kost wilde bestendigen?

"We hebben de lat altijd erg hoog gelegd en alles wat we probeerden, lukte doorgaans ook. Toen we in stadions gingen spelen, werd ons dat erg kwalijk genomen, omdat je dat zogenaamd niet kon doen zonder er je geloofwaardigheid bij in te schieten. Op dat moment was er geen enkele newwaveband die ons dat ooit voor had gedaan, dus er waren ook geen referentiepunten. We hebben ook nooit bewust een stadionplaat gemaakt, maar toen we op een dag een groots nummer als 'Waterfront' schreven, hebben we dat ook niet aan de kant geschoven. Als ons gevraagd werd om een nummer te schrijven voor het bevrijdingsconcert van Nelson Mandela, dan déden we dat. Uit nieuwsgierigheid, omdat er voortdurend de honger was naar nieuwe ervaringen."

Je hebt Mandela altijd als een voorbeeld beschouwd, als een inspiratie. Wat voor een indruk maakte hij op je toen je hem achteraf ook echt ontmoette?

"Je kunt alleen maar nederig zijn als je naast een man staat die zijn leven heeft opgeofferd voor zijn overtuiging. Ik ben nooit zo naïef geweest om te denken dat popsterren het Apartheidsregime omver hebben geworpen. Dat was het gevolg van de economische boycot. Maar Mandela heeft me wel doen inzien dat we de zwarten een stem hebben gegeven op het moment dat ze zelf de mond werden gesnoerd door het Zuid-Afrikaanse regime. Als je een gedicht, een boek of een lied schrijft, is dat een wapen waar de autoriteiten geen vat op krijgen. In die zin geloof ik dat popmuziek de wereld echt kan veranderen."

Je was pas halverwege de twintig toen je een van de grootste popsterren ter wereld werd. Het moeten jonge, sterke schouders zijn die dat soort verantwoordelijkheid kunnen dragen. Viel het je zwaar om daarmee om te gaan?

"Dat viel al bij al wel mee. In de jaren tachtig had je popsterren en celebrity's, en die twee leefden elk in hun eigen wereld. Muzikanten werden niet door paparazzi achterna gezeten, dus naast het podium had ik een tamelijk normaal leven. Maar als je op die leeftijd voor zestigduizend mensen staat die heel expliciet hun bewondering voor je uitspreken, kost het moeite om met beide voeten op de grond te blijven staan.

"Op dat moment is iedereen van de platenfirma je beste vriend en komen ze je discreet vragen of de nieuwe cd misschien nog voor Kerstmis in de winkel zou kunnen liggen. Omdat ze dan een bonus kunnen verdienen. Het moment dat je beseft dat je groep een industrie is geworden binnen een nog veel grotere industrie, loop je met je ogen open tegen een blinde muur aan. Anderzijds: geen enkele druk zo krachtig als die van het succes. Liever die dan de angst voor de mislukking."

Het cliché zegt dat er maar één ding moeilijker is dan een wereldgroep worden: een wereldgroep blijven. Heb je dat zelf ook zo ervaren?

"Zeker. Maar uiteindelijk kun je alleen je best doen en hopen dat je het geluk nog even aan je kant kunt houden. Ik ben altijd wijs genoeg geweest om in te zien dat heel weinig groepen het in zich hebben om hun succes een leven lang te rekken. Zelfs The Beatles bezweken na tien jaar onder de druk. Er wordt nu gegoocheld met namen als U2 en de Rolling Stones die de norm zouden bepalen, maar het zijn uitzonderingen op een genadeloze regel. Bono wilde destijds dat U2 de grootste groep ter wereld werd en nu hoor ik Chris Martin hetzelfde zeggen over Coldplay. Zelf heb ik die ambitie nooit gehad. Het enige wat ons dreef was het verlangen om van de muziek ons leven te kunnen maken.

"Vanaf de eerste dag zat het risico erin dat Simple Minds een vlammetje zou zijn dat snel weer was opgebrand. Maar in plaats daarvan speel ik al dertig jaar samen met mijn beste vriend. Ik besef dat dergelijke vriendschappen zeldzaam zijn. We hebben samen op het dak van de wereld gestaan en diep in de put gezeten. Honger geleden en aan copieuze tafels gegeten. Het is uiteindelijk de lange afstand geworden in plaats van de sprint. En we lopen nog steeds."

Ik heb Simple Minds de voorbije twintig jaar bij haast elke passage in België gezien. En ten tijde van jullie grootste successen - halverwege de jaren tachtig - had ik de indruk dat je het noorden kwijt was. Je was toen ook veel dikker dan nu.

"Ik was compleet opgeblazen, dat is waar. Het klinkt misschien wat pathetisch als excuus, maar in die periode hadden we zes, zeven jaar non-stop keihard gewerkt. Ik zoek geen excuus, hoor. Niemand heeft ons verplicht om zo diep in onze reserves te gaan. Maar wat je zegt, klopt: we waren fysiek en mentaal uitgeput en ik zat aan de drugs om mezelf aan de gang te houden.

"We hadden een paar jaar moeten stoppen, toen. Zodat we tijd hadden gehad om ons leven weer op de rails te krijgen en de kans hadden om onze gezondheid wat beter in de hand te houden. Alleen: dat zijn bedenkingen die je enkel achteraf maakt. Anderzijds, we waren zo gedreven dat ik sowieso niet denk dat iemand ons had kunnen stoppen."

Zijn dat fouten waar je van geleerd hebt?

"Pffff. Fouten zijn per definitie subjectief, vind ik. Zelf beschouw ik Street Fighting Years bijvoorbeeld als een van onze beste cd's, terwijl die plaat ons in de Verenigde Staten de kop heeft gekost. Na grootse pophits als 'Alive and Kicking', 'Don't You (Forget about Me)' en 'Once upon a Time' waren de Amerikanen helemaal klaar voor meer van hetzelfde. Hoe sneller, hoe beter zelfs. Maar in plaats daarvan namen we drie jaar vakantie en kwamen we achteraf terug met songs over Noord-Ierland, Nelson Mandela, de Poll Tax en Margaret Thatcher. Daar zaten ze ginds niet op te wachten (lacht). Je zou dat een fout kunnen noemen, maar ik heb er geen spijt van."

De voorbije weken heb ik alles van Simple Minds herbeluisterd en het viel me op dat je eigenlijk zelden of nooit over jezelf hebt gezongen. Ik kan uit de muziek van Simple Minds niet afleiden wat voor mens je bent.

"Het is niet zo dat ik mijn leven bewust uit de muziek heb gehouden. Ik vind mezelf gewoon niet zo erg interessant, laat staan dat ik mijn diepste gevoelens in een tekst zou gieten en die vervolgens ten overstaan van een publiek zou zingen. De wereld rondom mij heeft me altijd meer gefascineerd."

Er komt wel een rusteloos karakter uit naar voren.

"Dat is waar. Ik ben een zoekende ziel, een eeuwige reiziger. Niet op de manier van easyJet en Ryanair, uiteraard. Maar ik wil wel overal geweest zijn, zowel emotioneel als fysiek. Eigenlijk zijn Charlie en ik nog steeds aan diezelfde reis bezig die we als tieners door Europa hebben ondernomen. Alleen houden we nu geen doel meer voor ogen. De reis is belangrijker geworden dan de eindbestemming."

Wat is de overwegende emotie als je op die dertig jaar terugkijkt?

"Trots. Het is een fantastisch en gevuld leven geweest, tot nog toe. We hebben een boel boeiende mensen leren kennen en de bijproducten - geld, succes - waren aangename verrassingen. Voor mij is de ervaring veel meer geweest dan de voor de hand liggende beloningen waar de buitenwacht zich doorgaans blind op staart. De muziek heeft me gevormd tot wie ik vandaag ben."

Wat vind je je belangrijkste verwezenlijking?

"(denkt lang na) We hebben een heleboel mensen een fijne avond bezorgd. Want hoe je het ook draait of keert: het blijft entertainment. Als ik het podium opstap, zie ik aan het gezicht van de mensen dat ze gelukkig zijn, dat ze hiernaar uit hebben gekeken. Je zult het in Antwerpen ook zien: we zetten het publiek in brand. En dat doen we in alle uithoeken van de wereld. De andere verdienste van Simple Minds is Charlie Burchill, de man met wie ik al die tijd de groep draaiende heb gehouden. Het idee om dertig jaar dezelfde beste vriend te hebben, valt niet in woorden te bevatten zonder dat het heel klef klinkt."

Het kan niet anders of ook die vriendschap heeft tussen twee mannen van vijftig een andere gedaante dan toen jullie nog tieners waren.

"Die onderlinge band evolueert nog steeds, dat is waar. We beschermen elkaar alsof we broers zijn, maar tegelijk speelt die Schotse achtergrond ons toch nog parten. Er is bijvoorbeeld nog steeds een zekere terughoudendheid om elkaar lastig te vallen met onze privéproblemen. Ik voel het wel wanneer hij in de put zit en ik zal hemel en aarde verzetten om hem daar uit te trekken. En omgekeerd doet hij voor mij hetzelfde. Charlie woont in Rome, ik in Taormina. Ver is dat niet. Maar als we niet werken, zien we elkaar eigenlijk heel weinig."

Mis je hem dan?

"(lacht) Als ik nu zeg dat ik dat níét doe, ga je vast heel raar opkijken. Kijk: we zijn ontzettend close, maar we geven elkaar voldoende ruimte. Soms zie ik hem bijna een jaar niet. Als we achteraf dan opnieuw aan de slag gaan, voelt het haast alsof het een nieuw begin is van een oude vriendschap. We bellen wel veel, wisselen tips uit over boeken en muziek. Charlie en ik delen eenzelfde referentiekader, wat onze band uniek maakt. We zitten nog steeds op dezelfde golflengte."

Volgend jaar word je vijftig. Lig je daar wakker van?

"Eerlijk? Ja. Ik lees de laatste tijd wel veel artikels over hoe vijftig het nieuwe dertig is omdat Madonna er nog zo fris uitziet. Maar zelf vind ik het verschrikkelijk. Ik heb me nooit zorgen gemaakt over mijn leeftijd, tot nu. Omdat ik besef dat de volgde kaap die van de zéstig is. Op gezette tijdstippen in mijn leven heb ik zeer drastische beslissingen genomen. Naar Sicilië verhuizen, bijvoorbeeld. Dat was een omwenteling die ik me kon veroorloven omdat ik daar de financiële slagkracht toe had. Maar leeftijd kun je niet kopen. Dus nu ik vijftig word, vallen er plots een heleboel opties weg. Ik zou bijvoorbeeld tai chi willen leren, maar dat is een opleiding die me toch al gauw vijf, zes jaar zou kosten. Dat is in deze fase van mijn leven een te grote opoffering."

Voel je die behoefte nog, om je leven opnieuw drastisch om te gooien?

"Dat idee zit altijd nog wel ergens in mijn achterhoofd, ja. Sicilië was een verjongingskuur, destijds. Ik leerde een nieuwe taal, kwam in andere omstandigheden terecht waar ik geen enkel referentiekader had. Dat was een enorme uitdaging. Ik heb er een compleet nieuw leven opgebouwd en nu vraag ik me af of ik dat niet nog eens moet doen.

"Ik heb altijd veel van Azië gehouden, dus als ik daar iets wil doen, moet ik er niet mee wachten tot ik zestig ben. Alleen: het is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Mijn ouders zullen niet zo lang meer leven en ik heb thuis nog kinderen die me tegenhouden. Allemaal overwegingen die meespelen.

"Ik word nu gedwongen om op een heel andere manier over tijd na te denken. Dat geldt trouwens ook voor de muziek. Ik wil heel graag nieuwe nummers schrijven, een cd opnemen en op tournee gaan. Maar dat wil zeggen dat de rest van mijn leven twee en een half jaar stil wordt gelegd. Allemaal dingen die me echt angst inboezemen, intussen.

"Ik weet wel dat zestigers vandaag veel jonger zijn dan dertig jaar geleden. Maar toch: in de verte tikt de tijd weg. Misschien is dat wel het ergst van al aan ouder worden. Je ziet mensen om je heen wegvallen en beseft dat je straks ook aan de beurt bent. Sterven is plots geen abstract begrip meer."

De 25-delige verzamelbox Themes. Volumes 1-5 is verschenen bij Virgin/EMI. Simple Minds is nog tot 8 november te gast op de Night of the Proms in het Sportpaleis in Antwerpen.

Als je op je 26ste op een podium voor zestigduizend mensen staat die expliciet hun bewondering voor je uitspreken, moet je al

van goeden huize zijn

om met beide voeten

op de grond te blijven staanIk ben een zoekende ziel, een eeuwige reiziger. Niet op de manier van easyJet en Ryanair, uiteraard. Maar ik wil wel overal geweest zijn, zowel emotioneel als fysiekIk lees de laatste tijd wel veel artikels over hoe vijftig

het nieuwe dertig is omdat Madonna er nog zo fris uitziet. Maar zelf vind ik het verschrikkelijk