‘De rapporten uit China mogen wij niet geloven’: viroloog Marc Van Ranst over de impact van de Chinese corona-uitbraak

Nu in China alle maatregelen gelost zijn, staan wij voor de vraag: hoe voorkomen we de import van nieuwe en nare varianten? Maandag vergadert de Risk Management Group. Viroloog Marc Van Ranst zal erbij zijn en heeft een paar ideeën.

“Ik denk dat onze robuustheid redelijk oké is”, zegt viroloog Marc Van Ranst, die maandag samen met andere leden van de zogenaamde Risk Management Group vergadert om het beleid te adviseren over de toeristen uit China. “Heel wat van die Chinezen zullen covid hebben, maar goed: vandaag lopen er ook veel mensen met een besmetting rond. Ik denk dus dat de impact zal meevallen. In China is het een grote ramp, maar we moeten ook de intellectuele eerlijkheid hebben: drie à vier miljoen doden in China – die men nu voorspelt – komt overeen met de ruim 30.000 doden die we in België hebben gehad. Het is dus niet dat dit compleet ongezien is.”

Welke voorzorgen zou u nemen?

“We moeten zicht houden op de situatie in China. Maar de rapporten die wij uit dat land krijgen, mogen we niet geloven. De dodencijfers die ze doorgeven, kloppen zeker niet, dus ik zou ook hun gegevens over de varianten die circuleren niet vertrouwen. Het is mogelijk dat ze daarover eerlijk zijn, maar het is beter om dat zelf toch te verifiëren. Dus ik hou wel graag een slag om de arm. Ik zeg niet dat we de boel moeten dichtgooien, maar ik stel voor dat we de sanitaire tanks van de vluchten uit China toch controleren.”

Om de uitwerpselen te onderzoeken op varianten.

“Precies. Zoals men dat allang doet met rioolwater. In een paar Amerikaanse staten doet men dat, die sanitaire tanks controleren. Het is maar een steekproef, want niet iedereen gaat naar het toilet tijdens de vlucht. Ik weet niet of het altijd lukt, want sommige producten om het toilet te desinfecteren kunnen de test nutteloos maken. Maar het kost amper geld en het lijkt me verantwoord. Als je daarnaast ook nog eens de passagiers met koorts een antigeentest laat afleggen, dan behouden we het overzicht en houden we het veilig.”

Klopt het dat de kans klein is dat er in China een variant circuleert die voor ons gevaarlijk is? Omdat er weinig druk is op het virus om immuniteit te omzeilen?

“Ik geloof inderdaad dat het nu zo is. Maar ik onderschat de kracht van deze uitbraak in China niet. Het is een dichtbevolkt land met anderhalf miljard inwoners, en deze golf gaat daar in één keer over razen. Dat biedt het virus ontzettend veel replicatiemogelijkheden, en bij elke vermenigvuldiging bestaat de kans op een mutatie. Het risico is klein, maar de populatie is heel erg groot, dus het bestaat.”

Heeft China slecht gevaccineerd?

“Onze immuniteit ligt in ieder geval veel hoger, dus hier heeft het virus meer redenen om slinkse toeren uit te halen. Wij zijn beter gevaccineerd en hebben veel meer besmettingen doorgemaakt. Maar 90 procent van de Chinezen is gevaccineerd. Met het eigen vaccin, dat minder goed is dan onze mRNA-vaccins, maar toch: Sinovac is geen prulvaccin. Als de onze voor 90 procent beschermen tegen zware ziekte, dan doet Sinovac dat voor 75 procent. Het probleem is dat ze minder goed geboosterd hebben.”

Zijn ze te lang blijven streven naar Zero Covid?

“Absoluut. Tegen de originele Wuhan-variant had die strategie misschien een waterkans, maar tegen Omikron is het waanzin om dat zelfs maar te proberen – al die varianten zijn veel te besmettelijk. Wat ze hadden moeten doen, is een geleidelijke exitstrategie, zodat ze niet deze enorme explosie hadden gekend. Ze zijn van alles naar niks gegaan.”

Als we terugblikken op ons parcours, voor de vaccinaties: hebben we in 2020 niet te snel versoepeld en te laat weer verstrengd?

“Zeker wel. Die eerste golf, daar konden we weinig aan doen, dat was een aardbeving. De tweede golf in het najaar van hadden we ook niet tot niets kunnen terugbrengen. Maar die tweede golf had zeker kleiner gekund. Herinner u hoe minister-president Jan Jambon in De zevende dag zei dat het huis toch nog niet in brand stond, en hoe er een tegenbeweging ontstond die zelfs ontkende dat er een tweede golf op komst was?”

De tegenbeweging is nog sterker geworden. Sommigen stellen met terugwerkende kracht onze lockdowns ter discussie.

“Zonder lockdown hadden wij kunnen meemaken wat nu in China gebeurt, en wat in 2020 in Noord-Italië gebeurde: ziekenhuizen en crematoria die overspoeld worden. Een lange lockdown, zoals in China, is onmenselijk en draconisch. Maar een korte lockdown werkt wel degelijk. We kunnen een pandemie niet doen verdwijnen, maar wel wat moduleren, en ervoor zorgen dat de gezondheidsstructuur blijft functioneren.”

Als we terugblikken, moeten we dan niet zeggen dat de maatregelen in de openlucht te streng waren? Dat de overheid daar veel meer had mogen toelaten?

“U kent het filmpje, uit begin 2020, waarmee Vlaams Belang mij nog altijd belachelijk maakt? Ik sta aan het Zuidstation in Brussel en zeg dat het volledig zinloos is dat mensen in de openlucht een mondmasker dragen. Dat vind ik nog altijd.”

U raadde ze overal af, in het begin.

“Ze waren er ook niet, dus wat konden we doen? Het was ook de periode van ‘Blijf in uw kot’.”

Maar dat was strategische communicatie.

“Voor een deel wel, dat geef ik toe. En men vindt dat erg voor een wetenschapper. Maar beeld u in welke onrust er was ontstaan mochten we toen hebben gezegd dat iedereen een mondmasker moest dragen. Maar buiten was het nooit echt nodig. Al begrijp ik ook wel de burgemeesters die het een tijdje verplichtten in drukke winkelstraten.”

U was hier bij de eersten om er de aandacht op te vestigen dat het virus airborne is, zoals dat heet. Waarom heeft het zolang geduurd voor de WHO dat toegaf?

“Inertie: de WHO is een grote bureaucratie die langzaam beweegt. Voor de rest was er ook wetenschappelijke twijfel. Niet bij mij, maar er waren tegenargumenten.”

Volgens uw Leuvense collega-viroloog Piet Maes was het meteen duidelijk dat het virus zich vooral via de lucht verspreidt.

“Dat is achteraf te gemakkelijk om te zeggen. Het uitgangspunt volgens de handboeken was dat het niet airborne was. Men zegt dat ook nog van de griep, en daar ben ik ook niet zo zeker van. Ik denk dat we veel infecties oplopen in slecht geventileerde binnenruimtes. Gezonde binnenlucht: daar moeten we naartoe. Dat er overal proper water beschikbaar is, heeft de moderne beschaving mogelijk gemaakt, zonder ziekte en pestilentie. Diezelfde revolutie hebben we nodig inzake schone lucht.”

Is federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) daarvan doordrongen?

“Ja. België is nu een voortrekker op dat vlak. Ik was een van de eersten die met zo'n CO₂- metertje rondliep, en dat heeft nu toch ingang gevonden in ons land.”

Is Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) al overtuigd van het belang van schone lucht?

“Euh, dat moet u aan Ben Weyts vragen.”

Hij noemde het effect daarvan op infecties in De Zondag ooit “praatjes”.

“Wel, het kan zijn dat hij binnenkort zegt dat ventilatie in de scholen zijn idee was. Eerlijk gezegd denk ik wel dat hij mee is, maar het is nu eenmaal moeilijk om openlijk van mening te veranderen. En we mogen ook niet verwachten dat alle scholen in twee jaar tijd in orde zijn op dat vlak. Dat is een werk van lange adem, dat moeten we aanvaarden.”

Volgens uw Duitse collega Christian Drosten is de pandemie voorbij en zitten we in de endemische fase. Akkoord? En leg nog eens uit wat dat betekent, als u wilt.

“Christian is een vriend en een hele slimme man, dus meestal ga ik akkoord met hem. Maar of de pandemie gedaan is? Dat is moeilijk om te zeggen nu er in China nog eens zo’n klop bij komt. Maar hier begint er een zeker patroon in te komen, en dan wordt het endemisch: elke golf wordt beter voorspelbaar en creëert minder druk op het gezondheidssysteem. Het virus is er nog, maar verstoort het normale leven niet meer. Dan is het endemisch. Zoals de griep. Maar het zal dus wel, net zoals de griep, elk jaar doden blijven maken.”

Slaat de griep dit jaar hard toe?

“We hebben een deftig griepseizoen. Misschien worden er wat meer jonge mensen besmet, maar in de ziekenhuizen zien we geen verschil. Tijdens de pandemie was er geen griep. De maatregelen tegen covid hielpen beter tegen griep dan tegen covid. Ook van andere virussen hadden we minder last.”

Over last gesproken: hoe gaat u om met die niet-aflatende haat op Twitter?

“Dat gaat in fasen. Eerst was ik verrast, al had ik het al een beetje meegemaakt in 2009, bij de Mexicaanse griep. Dan word je gelaten. Dan komt er een periode waarin het begint te wegen. En dan word je boos. Het ergste is dat sommige mensen die mij op Twitter een massamoordenaar noemen, echt geloven dat ik dat ben. Dat is gevaarlijk. Sommigen zitten zo diep in de fabeltjesfuik dat ze geloven dat mensen nu bij bosjes doodvallen door het vaccin. En zij denken dat het einde voor mij nabij is, dat de gevangenis wenkt.”

Tot slot, misschien een indiscrete vraag: hebt u...

“U hoeft ze zelfs niet te stellen. Het antwoord is: nee, ik ben nog niet besmet geweest. Qua verkoudheden waren dit mijn beste jaren ooit.”