‘De poppen lijken wel mensjes. Je hoort en voelt hen denken’

In de schaduw van de Mechelse Sint-Romboutstoren maakt figurenmaker Paul Contryn (61) poppen voor De Maan, een gezelschap dat beeldend theater maakt voor kinderen tussen 3 en 14 jaar. “Ik ben een circuskind. Als kleuter zat ik tussen mijn vader Louis en mijn grootvader Jef, die allebei bezeten waren door figurentheater”, vertelt Contryn in zijn atelier, dat bomvol te herstellen figuren, kleine probeersels en boeken over het ambacht staat. “Het was het enige wat bestond. En toch heb ik er nooit tegen gerebelleerd, integendeel. Op mijn vijftiende maakte ik mijn eerste poppen. Mijn vader gaf me de kans om mijn eigen ei te leggen, en ik heb er veel gelegd.” (lacht)

De Maan bouwt voort op de traditie van het Mechels Stadspoppentheater, dat in 1948 door Jef Contryn werd opgericht. Hij richtte de blik van het prille familiebedrijf op het buitenland door een tijdschrift over theater te beginnen en door op te treden op buitenlandse festivals. Hij zette in op marionetten, maar zoon Louis vond hand- en staafpoppen dan weer veel vinniger en veelzijdiger. “Mijn vader schreef en regisseerde intussen ook zijn eigen stukken en vond dat ze zich ook tot kinderen moesten richten. Hij ondernam een zoektocht naar manieren waarop hij dieren dingen kon laten vertellen. Niet via woorden, maar via houdingen en expressies. Door driedimensionale beelden te maken die op zichzelf lijken te staan, slaagde hij erin theaterstukken een dimensie te geven die je met uitsluitend acteurs veel moeilijker kan bereiken.”

Derde generatie

Paul Contryn is de derde generatie figurenmakers. Zijn kennis over het ambacht dreigde verloren te gaan, maar dankzij een subsidie heeft hij nu de middelen om een opvolger klaar te stomen. En die is er al. “Een opleiding beeldhouwen was de eerste trigger. Maar een beeld is statisch. Ik hou meer van bewegende, flexibele en onstabiele dingen”, vertelt Katinka Heremans (42), die zeven jaar geleden besloot haar job als opvoeder in een internaat op pauze te zetten en kostuumontwerp te studeren aan de Koninklijke Academie in Antwerpen. “Mijn stage deed ik een paar jaar geleden bij Paul. Ik vond figurentheater altijd al fascinerend. Met poppen kan je een heel andere sfeer oproepen dan met acteurs. Bovendien opereer je op het kruispunt tussen beeldhouwkunst en kostuumontwerp. Ik kijk er al naar uit om Paul de pieren uit zijn neus te vragen en de stiel door te geven aan andere jonge makers.”

“Hoewel het natuurlijk niet de bedoeling is een klein Paul’tje te dupliceren. We moeten Katinka’s talent verder ontwikkelen”, legt Contryn uit. “Dankzij deze subsidie is er eindelijk tijd om niet meer alleen op de afzonderlijke producties te focussen, maar ook dat hele kennispakket door te geven: hoe begin je aan een ontwerp, welke materiaalkeuzes maak je en wat zijn de voor- en nadelen van deze keuzes? Karton, vilt of rubber geven bijvoorbeeld telkens een ander gevoel en een andere beweeglijkheid. Werk je met handpoppen, objecten of maskers? Hoe zorg je ervoor dat de juiste lichtinval de poppen met leven vult? Hoe steek je emoties, groot of klein, in zo’n pop? Toon je de acteurs die de poppen bedienen of niet? Door poppen alleen te laten spelen krijg je prachtige voorstellingen, te vergelijken met animatiefilms. Dan lijken het wel mensjes. Je hoort en voelt hen denken. Tenminste, als onvolkomenheden zijn weggewerkt en de acteur de tijd neemt om te onderzoeken via welke handelingen elke specifieke pop het mooiste speelt en het best tot haar recht komt.”

Heel orkest

“Elke pop is een instrument dat je leert te bespelen”, vult Heremans aan. “Eigenlijk leer ik hier een heel orkest bespelen. Erg spannend. Als alles goed zit, geloof je in dat figuurtje en de wereld die ze evoceert. Ik kijk ernaar uit om die ambacht onder de knie te krijgen, maar ook om nieuwe technieken te onderzoeken en vernieuwingen door te voeren. Het figurentheater heeft nog veel leven in zich.” Wie het figurentheater aan het werk wil zien, kan in de kerstvakantie terecht bij PodVis, een festival in Mechelen voor visuele podiumkunsten.