De Palestijnse rapscene komt tot wasdom

'En heb jij, de terrorist, het lef mij een terrorist te noemen?'

Voor het uitbreken van de tweede intifada in 2001 bestond er geen Palestijnse rapscene. Inmiddels is die er wel. 'We zijn niet allemaal terroristen. Maar dit land is wel óns land.'

Ramallah

de Volkskrant

Alex Burghoorn

Daar is Al Ayyam, de krant! Gehaast schieten de ogen van Mohammed al-Farra, alias Dynamic Rapper, over het papier. Even is hij gaan zitten op een rood pluche stoeltje van rij 1. "Schiet op!", roepen zijn maten vanaf het podium - de soundcheck is in volle gang. Maar dan vindt Mohammed wat hij zoekt: een advertentie op pagina 31.

Hedenavond in het al-Kasaba-theater, om 19.00 uur: rapband B.R.!

"Shit."

Mohammed al-Farra schudt zijn hoofd - het is toch niet te geloven. "B.R. staat er! B.R.! Tsja, in het Arabisch bestaat de P niet. Hebben ze er een B van gemaakt. Heten we vanavond de Balestinian Rappers."

De spraakverwarring is snel vergeven en vergeten. Immers, de drie rappers van P.R. zijn hedenochtend voor de allereerste keer in hun leven wakker geworden in Ramallah. Dynamic Rapper, Mezo (Motaz al-Huwaisi) en Bond (Mahmoud Fayad) komen uit de Gazastrook en beleven een droom: de Israëlische autoriteiten hebben hen toestemming gegeven om voor vijf dagen de oversteek te maken naar de Westelijke Jordaanoever. Slechts weinig jonge twintigers uit Gaza kunnen hen dat nazeggen, aangezien Israël doorgaans de grens dicht houdt uit angst voor infiltratie van zelfmoordterroristen.

Dynamic Rapper slaat de krant dicht, klimt zonder langer te dralen op het podium en grijpt de microfoon. De beats bonken al uit de luidsprekers van het klassieke theaterzaaltje - "Ik ben Palestijn!/ ik leef momenteel als een gevangene,/ vervreemd van mijn eigen land". Mezo en Bond ijsberen over het podium en zetten de frase "Ik ben een Palestijn!" grommend kracht bij.

"We zitten nog altijd vast bij Erez", had Dynamic Rapper een dag eerder nog telefonisch gemeld. Het controleren van de papieren van de rappers en hun gevolg nam bij de grensovergang in het noorden van de Gazastrook vier uur in beslag. Boos, nee boos kon Dynamic Rapper zich er nauwelijks meer over maken. "Als ik van mijn huis in Khan Younis naar de jongens in Gaza-stad reis, barst het ook altijd van de checkpoints. Zo is het leven in de Gazastrook."

Maar uiteindelijk, tegen zonsondergang, waren ze los, hup de Israëlische snelweg op. In het donker reden ze Jeruzalem binnen, laatste stop voor de Israëlische soldaten hen weer stonden op te wachten bij de ingang van de Westelijke Jordaanoever. Even namen ze de tijd om langs het uitzichtspunt bij de Olijfberg te rijden. Voor het eerst stonden ze oog in oog met de Rotskoepel en de al-Aqsa-moskee op de Tempelberg. In het maanlicht lag aan hun voeten de heiligste plek van de islam, na Mekka en Medina dan.

"Onvergetelijk moment." Bij de herinnering kan Dynamic Rapper eigenlijk alleen maar glimlachen. Of toch: "Het is een geschenk dat de hiphop ons heeft gebracht."

Voor het uitbreken van de tweede intifada in 2001 bestond er vrijwel geen rap en hiphop in de Palestijnse gebieden. Maar het bloedvergieten waarmee Israël en de Palestijnen de laatste jaren het wereldnieuws domineerden, hebben twintig, dertig jongens - en een paar meiden - geïnspireerd om op zoek te gaan naar de flow van het Arabisch. Want de hele wereld moet het weten, zegt Mezo voor het gemak uit naam van allen: "Wij zijn een goed volk. Wij zijn niet allemaal terroristen. Maar dit land hier, Palestina, is wel óns land." En is de Palestijnse rapscene langzaam maar zeker tot wasdom aan het komen.

Dynamic Rapper zit na de soundcheck in het al-Kasaba-theater wat nerveus met zijn vingers aan zijn gegelde haren te plukken, om zijn polsen draagt hij een wit zweetbandje en een ouderwets zwart quartzhorloge (met rekenmachientje). Bond heeft een Palestina-sjaal om zijn schouders gedrapeerd en Mezo fronst nog eens stoer voor een fototoestel - het kan niet verhullen dat ook zij nerveus zijn.

Het optreden in Ramallah is pas hun zesde show sinds P.R. twee jaar geleden is opgericht. Maar de zenuwen behelzen niet de podiumlichten waarin ze straks staan. De echte reden: DAM is in aantocht - dam betekent bloed in het Arabisch en het Hebreeuws, maar de naam is ook een afkorting voor Da Arabian MC's. De broers Tamer en Suhell Nafar en hun maat Mahmoud Jrere zijn de pioniers onder de Palestijnse rappers. Opgericht in 1999 is DAM de oudste Palestijnse hiphopgroep, afkomstig uit het Israëlische Lod, een verpauperde stad waar veel Arabieren wonen. Dat zijn de Palestijnse families, en hun nakomelingen, die in 1948 niet op de vlucht zijn geslagen voor de Israëlische strijders.

"Zonder DAM waren wij nooit gaan rappen", zegt Mezo. "DAM zijn onze helden, niet 2Pac, The Notorious BIG, of die andere Amerikanen die het doelloos alleen maar over dure auto's hebben."

Dan zwaait de deur open. Gehuld in driekwart baggy spijkerbroeken, Kappa-gympen en een T-shirt uit de Bronx stapt zo op het oog een doorsneeraptrio van de Amerikaanse oostkust binnen. De attitude laat er geen misverstand over bestaan wie hier de mentoren en wie de leerlingen zijn. Maar ze vallen elkaar als oude maten in de armen, al hebben ze elkaar nooit eerder ontmoet. "We kennen elkaar van de chat, en soms de telefoon", verklaart Dynamic Rapper. "We hebben zelfs eens geprobeerd een nummer samen te maken via internet. Maar dat is mislukt."

Opgewonden haalt Mezo zijn 'verblijfsvergunning' uit zijn kontzak. "Kijk", zegt hij en Tamer, Suhell en Mahmoud drommen om hem heen. Het logo van de Israëlische staat, een zevenarmige kandelaar, prijkt bovenaan het papiertje. "Hier, zondag om zeven uur 's avonds moeten we weer terug zijn in Gaza."

Meestentijds mag de Palestijnse rapscene dan een versplinterd bestaan leiden tussen Gaza, de Westelijke Jordaanoever en de steden met Israëlisch-Arabische wijken, op internet bloeit de scene. Arabrap.net is immers even makkelijk vanuit internetcafés in Khan Younis, Ramallah of Lod te bereiken. Het is daar ook dat de rappers songs aan elkaar laten horen. Geen van de groepen heeft al een eigen cd gemaakt: iedereen kan hun nummers gratis en voor niets downloaden. Dat is per nummer tot nu toe gemiddeld tussen de 1.500 en 2.000 keer is gebeurd.

De ontmoeting tussen P.R. en DAM is gearrangeerd door Jackie Salloum, een Amerikaanse filmmaakster van Palestijnse afkomst. Sinds ruim een jaar werkt ze aan een documentaire over de Palestijnse hiphopscene. De titel: Slingshot Hip Hop - The Palestinian Lyrical Front. In Nazareth, Ramallah, Jenin, overal heeft ze rappers opgespoord. De film is met een beetje geluk eind dit jaar klaar.

"Op een Amerikaans college-radiostation hoorde ik twee jaar geleden een nummer van DAM en dacht: wow!, wat is dit?", zegt Salloum. "Ik heb contact gezocht en toen als project voor mijn studie aan de New York University een videoclip gemaakt bij het DAM-nummer "Meen Erhabe?', 'Wie is de terrorist?'."

Jullie groeiden op in genot

Wij groeiden op in armoede

Jullie groeiden op in ruime

huizen

Wij groeiden op in holen

En hij die de weg is kwijtgeraakt

Hebben jullie in een crimineel

veranderd

En heb jij, de terrorist, het lef

Mij een terrorist te noemen?

De 'Meen Erhabe'-clip, die ruimhartig op internet is verspreid, is een selectie van journaalbeelden. Salloum koos, om de strekking van het nummer te illustreren, alleen fragmenten die de onderdrukking door de Israëli's tonen. Geen opgeblazen bussen in de straten van Tel Aviv of Jeruzalem dus.

Ten tijde van Salloums kennismaking met Palestijnse hiphop rapte er in de Gazastrook nog helemaal niemand. Inmiddels zijn er vijf groepen. "Bij ons eerste optreden, een jaar geleden, stond iedereen ons raar aan te kijken", zegt Dynamic Rapper. De zoete Arabische pop, of zelfs de klassieke Arabische liedjes met strijkorkest, zetten er nog altijd de toon. "Maar de laatste keer stonden er kleine jongens vooraan die met hun armen zwaaiden en 'yo! yo!' riepen."

Als DAM en P.R. elkaar vaak genoeg op de schouders hebben geslagen lopen ze gezamenlijk naar de zaal van het al-Kasaba. Inmiddels heeft ook Mahmoud van het duo Zilzal (Aardbeving) uit Akko, een Israëlisch-Arabische stad, zich tot groot plezier van de rest aangesloten - hij draait joints van Egyptische wiet.

De toneelknecht test even de rookmachine. Uit de boxen galmt de van tevoren opgenomen stem van een zangeres, een vriendin van Dynamic Rapper. Het nummer: 'De geschiedenis van Palestina'. Het is nodig dat we ons verleden goed kennen, rapt het trio. Sla een boek open en vind op bladzijde 48, 67 en 87 de jaartallen van oorlog, "van het lijden dat ons lot is".

Op rij 1 hangen Tamer, Suhell, Mahmoud en Mahmoud onderuit en knikken als één man het hoofd op het ritme van de beats. Als het nummer is afgelopen roepen ze aanmoedigingen. Mahmoud snelt het podium op en vertelt Dynamic Rapper hoe hij zijn microfoon beter vast kan houden. "Klem je hand bijna om de kop van de microfoon en hou hem dicht tegen je mond."

Helder en strak duikelen de woorden van Dynamic Rapper over elkaar heen. Hij is de drijvende kracht achter P.R., maakt de tracks en schrijft de meeste teksten, maar op het podium is Dynamic Rapper wat introvert. Zonder de gromstem van Mezo en het gelispel van Bond was zijn optreden aan de saaie kant geweest. Mahmoud probeert hem daarom op te peppen: "Kijk de zaal in!"

Als om zeven uur, de normale aanvangstijd van een concert in Ramallah, de deuren van het al-Kasaba opengaan, stroomt zo'n honderd man publiek de zaal in. Het is geen alledaagse hiphop-crowd, om het zomaar te zeggen. Schooljeugd uit de betere klasse, uitgerust met de up-to-date-mobieltjes; ouders met kinderen; en wat afgevaardigden van consulaten en buitenlandse hulporganisaties. Snel trekt Mezo in de kleedkamer nog zijn robuuste Cat-schoenen aan. "Ik hou ze schoon voor optredens." Bond trekt een American football-T-shirt over zijn hoofd.

Kordaat rijgt P.R. tien nummers aaneen. Hoogtepunt van het optreden is het liefdeslied uit het repertoire. Het gaat zo. Jongen ontmoet meisje in Gaza-stad, maar de liefde kan niet opbloeien onder de Israëlische bezetting. De jongen besluit de martelaarsdood te kiezen en een aanslag te plegen, waarna het meisje ook voor het martelaarschap kiest. Zijn ze samen toch nog gelukkig in het paradijs. Applaus!

Uitgelaten staat de hele Palestijnse posse na een uur alweer op het bordes van het al-Kasaba-theater. De camera van Jackie Salloum draait en iedereen doet gek. "De Balestinian Rappers zijn de beste, woehaa!" Dan is het: taxi's, taxi's, waar zijn de taxi's? En hup, daar gaan ze, op naar de waterpijp.

P.R.-nummers: www.arabrap.net en www.raptop.net. Homepage van DAM: www.dam3rap.com. Trailer van documentaire Jackie Salloum: www.slingshothiphop.com.

Arabrap.net is even makkelijk vanuit internetcafés in Khan Younis, Ramallah of Lod te bereiken. Het is daar dat de rappers songs aan elkaar laten horen.