De overtreffende trap van de betonstop: in Overijse wint de natuur het van het asfalt

Zelfs de aanhoudende regen van de afgelopen maand is onvoldoende om het grondwater helemaal aan te vullen na de zomer. In de winter moet er veel meer water in de bodem kunnen sijpelen. Daarom breekt de Vlaamse overheid 4.400 vierkante meter asfalt uit in Overijse.

In Overijse keert een stuk asfalt half zo groot als een voetbalveld terug naar de natuur. Vijftig jaar lang lag in de uitloper van de Meeuwenlaan 4.400 vierkante meter daaronder bedolven. Een grijze, lelijke en vooral nutteloze vlek. “Het was een weg die nooit gebruikt werd”, zegt Raf Nilis, projectleider van de Vlaamse Landmaatschappij (VLM). “Hij werd aangelegd in de jaren zeventig met als bedoeling de buurt errond te verkavelen.”

Dat gebeurde nooit. Dus bleef de nog altijd op Google Maps zichtbare vlek liggen tot de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) het terrein vlak voor de kerstvakantie openbrak. De bak van de graafmachine ligt er vandaag nog, naast een hoopje asfaltbrokken die nog niet meegenomen werden. “De gele, zanderige grond die tot twee meter diep gaat, gaan we ook uitgraven, om op hetzelfde niveau als de rivier de IJse ernaast te komen”, zegt Nilis. “Zo laten we het terrein aansluiten op de natuur errond.”

Zie het als de overtreffende trap van de betonstop: er verdwijnt niet alleen minder groen onder het beton, de natuur krijgt er alle ruimte.

Gras en bloemen

Nilis en zijn collega’s gaan nog gras en bloemen zaaien om bijen en vlinders aan te trekken, maar daarna is het de bedoeling dat de natuur haar eigen gang gaat. Eigenlijk gebeurt dat vandaag al, luttele weken nadat de graafmachines het asfalt opengebroken hebben. Achteraan op het terrein hebben zich enkele plassen gevormd na het regenachtige weer van de afgelopen weken.

Dat is exact waarvoor dit braakliggend terrein bedoeld is: om water vast te houden. Of beter gezegd om het regenwater in zijn eigen tempo in de bodem te laten sijpelen, in plaats van het via de riolering af te laten vloeien richting waterlopen en finaal de zee. “Als je in Vlaanderen rondloopt, zie je dat overal: er loopt te veel water via rioleringen en grachten weg”, zegt hydroloog Patrick Willems (KU Leuven). “Daarvan moeten we toch een fractie kunnen vasthouden.”

Dat probeert Vlaanderen sinds enkele jaren te doen via de Blue Deal. Dat is een verzameling van zo’n vierhonderd projecten die erop gericht zijn om droogte en waterschaarste aan te pakken. Het wegnemen van het asfalt in de Meeuwenlaan wordt met geld van de Blue Deal gefinancierd (zo’n 331.000 euro). Het maakt deel uit van een breder landinrichtingsplan voor de IJse-vallei, waarvoor Vlaanderen en de betrokken gemeenten in totaal 1,5 miljoen euro vrijmaken.

Willems is blij dat er na jaren aan de alarmbel trekken eindelijk iets gebeurt. “Maar het is allemaal nog te braaf en te weinig”, zegt hij. Willems mist vooral meer grootschalige projecten, zoals water+land+schap. Daarbij werken gemeenten, bedrijven en boeren samen om water vast te houden in landelijke gebieden. “Net daar valt het meeste winst te halen, omdat landbouw nog veel water draineert”, zegt hij. In 2020 werden 19 projecten goedgekeurd, voor 2,5 miljoen euro. Begin december maakte Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) nog eens 15 miljoen euro vrij voor 16 nieuwe projecten.

Vijf droge zomers

Dat er nood is aan zo’n versnelling bewijzen de cijfers. Achtenvijftig procent van alle meetpunten in Vlaanderen tonen dat het freatisch grondwater – de bovenste laag – laag (33 procent) tot erg laag (25 procent) staat in vergelijking met de afgelopen dertig jaar.

“Het geeft een indicatie van hoe groot de impact is van de droogte van afgelopen zomer, nu enkele maanden later”, zegt Sarah Garré van het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO).

De regen sinds midden december doet het misschien vergeten, maar komend weekend is het exact een halfjaar geleden dat de opgedroogde Po-vlakte in Noord-Italië de eerste keer op de voorpagina verscheen. De hele maand augustus zou de droogte ook in Vlaanderen het nieuws beheersen. Niet verwonderlijk: van de laatste zes zomers waren er vijf heel droog. In de andere viel een waterbom boven Wallonië – keerzijde van dezelfde medaille.

“Als het almaar minder gaat regenen in de zomer, wordt het almaar essentiëler om water te sparen wanneer het veel regent, in de winter dus”, zegt Garré. “En waar doen we dat het makkelijkst? Niet in bekkens die we daarvoor speciaal moeten aanleggen, maar wel onder de grond.”