De overheid kan de energiefactuur drukken, maar welke aanpak levert u het meeste op?

Energiecheques, btw-verlaging, blokkeren van de gasprijzen: de regering heeft heel wat tools in handen om iets te doen aan de stijgende energiefactuur. Maar wat zijn de voor- en nadelen van de verschillende methodes en wie doet er het grootste voordeel mee? Een overzicht.

Verruimd sociaal energietarief met één jaar verlengen

In België bestaat er een sociaal energietarief waarbij gezinnen die een beroep moeten doen op bepaalde uitkeringen altijd genieten van de beste formule op de markt, bij welke energieleverancier ze ook aangesloten zijn. Het gaat over ongeveer een half miljoen gezinnen. Omwille van de coronacrisis werd deze maatregel in februari van dit jaar uitgebreid tot iedereen die minder dan 1.640 euro bruto per maand verdient, zo vielen er nog een half miljoen gezinnen extra onder. Normaal gezien zou deze uitbreiding eind dit jaar aflopen, maar alle regeringspartijen lijken het erover eens om ze met een jaar te verlengen.

Voordelen: “De middelen vloeien naar de armste gezinnen, de mensen voor wie dit een groot verschil maakt”, zegt Marten Ovaere, energie-econoom aan de UGent. “Het is dan ook een van mijn favoriete manieren om een energiekorting door te voeren.”

Nadelen: Het is de overheid die het verschil voor de energieleveranciers moet bijpassen . “Bovendien moet er ook in de gaten gehouden worden dat het effectief altijd het laagste tarief is”, zegt Ronnie Belmans, professor aan de KU Leuven/Energyville. “Zeker met de grote schokken nu, zou de gasprijs binnenkort ook kunnen instorten.”

Wat levert het op? Een alleenstaande moeder die 1.800 euro per jaar betaalt aan gas en elektriciteit, betaalt slechts 1.000 euro.

Btw verlagen van 21 naar 6 procent

Op onze energiekosten moet er 21 procent btw betaald worden, het hoogste tarief. Er worden nu ballonnetjes opgelaten om dat te laten zakken naar 6 procent. Onder anderen Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA) en fiscaal specialist Michel Maus schaarden zich al achter deze piste. Maar binnen de regering is dat plan dood en begraven omwille van de kostprijs: meer dan één miljard euro. In 2013 voerde de regering-Di Rupo deze maatregel door om een antwoord te bieden op de sterk stijgende elektriciteitsprijzen. Amper één jaar later werd hij alweer teruggedraaid.

Voordelen: Naast de forse korting zou het ook passen in de logica van het btw-systeem, waarbij het tarief van 6 procent voorbehouden is voor basis- en levensnoodzakelijke producten. Er is weinig discussie over dat energie aan dit criterium voldoet.

Nadelen: Gas en elektriciteit behoren tot de indexkorf en dus zou een daling van de energieprijs ervoor zorgen dat de verhoging van de lonen en uitkeringen uitgesteld wordt. “En mensen met een hoog inkomen die relatief veel besteden aan elektriciteit in euro’s winnen met dit systeem veel meer dan arme mensen”, zegt Ovaere.

Wat levert het op? Voor een gemiddeld gezin daalt de energiefactuur van 1.800 euro naar ongeveer 1.600 euro.

Blokkeren van de gasprijzen

Frankrijk besliste eerder deze week om de gasprijs tot april volgend jaar te blokkeren, een voorstel dat al snel door PS-voorzitter Paul Magnette werd opgepikt. De energieleveranciers mogen eventuele prijsverhogingen dus niet doorrekenen aan de klanten. Ook deze maatregel werd al eens doorgevoerd in ons land, in 2012. De energieprijzen stegen toen een pak sneller dan in de buurlanden, waardoor het gevoel heerste dat de Belgische energiegebruiker werd uitgemolken. Dat is nu niet het geval.

Voordelen: In dit geval is het niet de overheid – u en ik dus – die de grote kosten van deze maatregel draagt, maar wel de energieleveranciers zelf. Zij zullen moeten rekening houden met kleinere winstmarges.

Nadelen: Het opleggen van een prijsregulering zal een impact hebben op de energieleveranciers en kan tot faillissementen leiden. “Kleine spelers kunnen worden opgeslokt door grotere, waardoor er op het einde van de rit minder overblijven”, zegt Ovaere. “En dat zou daarna kunnen leiden tot hogere prijzen.”

Wat levert het op? In eerste instantie helemaal niks, maar uw factuur zal niet verder kunnen stijgen.

Energiecheques van 100 euro

Daarnaast besliste de Franse overheid om iedere inwoner een energiecheque van 100 euro te geven, een eenmalige korting op de energiefactuur. Ook dit voorstel werd gretig opgepikt door de PS. “Het gaat om een forfaitaire tussenkomst, een one shot dat de factuur van elk gezin rechtstreeks verlaagt”, zegt vicepremier Pierre-Yves Dermagne. Deze maatregel zou wel 524 miljoen euro kosten.

Voordelen: Het is een maatregel die haast meteen na de invoering voelbaar is voor de consument. “En hij zal procentueel meer doorwegen voor arme gezinnen”, zegt Ovaere. “Het is zoals de eerste kubieke meters water, die gratis zijn voor gezinnen. Het is wel goed dat het een energiecheque wordt genoemd. Zo beseffen de mensen dat energie nooit gratis is.”

Nadelen: “Gas goedkoper maken is nooit een goed idee”, zegt Belmans. “Op die manier haal je de incentive weg bij de mensen om de stap naar duurzame energie te zetten.”

Wat levert het op? Een gemiddeld gezin zou zijn energiefactuur zien dalen van 1.800 naar 1.700 euro.

Grondige aanpassing van de accijnzen

Niet enkel de liberalen, maar ook Vooruit-voorzitter Conner Rousseau vindt dat er iets moet gedaan worden aan de accijnzen op energie. Zij maken meer dan 40 procent van de energiefactuur uit. Volgens Rousseau zou dit bekostigd kunnen worden met de extra btw-inkomsten uit energie.

Voordelen: Het zou een structurele oplossing kunnen zijn voor een altijd terugkerend probleem. “Vooral als men dan zou beslissen om de belastingen te verleggen van elektriciteit naar gas”, zegt Ovaere. “Zo zou men de energietransitie ondersteunen.”

Nadelen: Op korte termijn is dit heel moeilijk te verwezenlijken. Maar op lange termijn lijkt het wel de way to go. Als er tegen dan geen andere prioriteiten zijn.

Wat levert het op? Dat is onmogelijk in te schatten, omdat deze plannen nog in een heel premature fase zitten.