De ouders van Mawda: ‘Uiteindelijk komt het echte verhaal naar boven’

Twee jaar en zes maanden na de dood van de Koerdische peuter Mawda zijn haar ouders klaar voor het proces dat vandaag start in Bergen. Hoe moeilijk het ook zal zijn. ‘We brengen nog veel dagen al huilend door.’

De tweejarige Mawda overleed op 17 mei 2018 door een politiekogel na een wilde achtervolging op de autosnelweg. Naast V.J., de Belgische agent die het dodelijk schot afvuurde, staan ook de vermoedelijke bestuurder van de bestelwagen en een vermoedelijke smokkelaar terecht.

Mawda’s ouders, Ali Shamdin (27) en Amer Phrast (26), wonen in een appartement in het Brusselse Sint-Lambrechts-Woluwe. Samen met zesjarige zoontje Muhammed, maar sinds kort ook met nieuw leven in huis.

“Elf maanden geleden is Shahin geboren”, zegt Shamdin. “Ik ben iemand die echt graag kinderen ziet. Nu moet ik ervoor zorgen dat mijn twee kinderen een goede toekomst hebben. Ik wil een goede vader voor hen zijn.”

Shahin lijkt als twee druppels water op Mawda. Sommige foto’s zijn daardoor zelfs verwarrend.

Shamdin: “Geloof mij, de gelijkenissen zijn niet enkel fysiek: ook qua karakter lijkt hij op Mawda.”

Phrast: “De manier waarop Mawda naar mensen keek, de manier waarop zij glimlachte: die mooie eigenschappen heeft hij ook.”

In twee jaar tijd lijkt er veel veranderd voor jullie, of niet?

Shamdin: “Ondertussen begrijp ik beter hoe het leven hier in elkaar zit. Ik doe mijn best om de taal te leren. Eén van mijn beweegredenen om Frans te spreken is om goed te kunnen uitleggen wat ik heb meegemaakt. Ik volg een opleiding voor kapper en ik heb de Belgische cultuur een beetje leren kennen. Maar het verdriet, dat blijft hetzelfde.”

“Eigenlijk is het zwaarder dan we verwacht hadden. We dachten dat we met de vele hulp die we krijgen de situatie een beetje konden vergeten. Dat het milder zou worden. Maar geloof mij, er zijn nog veel dagen die we al huilend doorbrengen. Wat we die avond hebben meegemaakt, blijft steeds terugkomen.”

Na meer dan twee jaar start vandaag het proces. Wat verwachten jullie?

Shamdin: “We hopen op een rechtvaardige uitspraak, zowel over het optreden van de politie als dat van de mensensmokkelaars. Willen of niet, maandag is een belangrijke dag voor ons, omdat het over onze Mawda gaat. En ik wil dat rechtvaardigheid geschiedt.”

Voor de agent wordt ‘onvrijwillige doodslag’ gevorderd. Is dat voor jullie rechtvaardig?

Shamdin: “Het is enorm zwaar om een kind te verliezen. Je wenst het niemand toe. Als de agenten kinderen hebben gezien in de bestelwagen, of het nu aan de achterkant was of aan de voorkant, dan denk ik dat ze niet hadden moeten schieten.”

“Maar ik wil vooral dat dit zich niet meer herhaalt. Dat geen andere familie hetzelfde moet meemaken. Dit incident had niet op deze dramatische manier mogen aflopen.”

De bestuurder en de smokkelaar riskeren zwaardere straffen dan de agent. Hoe kijken jullie naar hun verantwoordelijkheid?

Shamdin: “Ik denk dat het normaal is dat wie een crimineel feit gepleegd heeft, ook berecht wordt. Ik hoop dat die mensen een juiste straf krijgen, maar voor ons is het belangrijk dat ook die agent een straf krijgt. We gaan al twee jaar en zes maanden door een hel, en onze dochter is haar toekomst kwijt.”

Is de veroordeling van de bestuurder en de smokkelaar dan minder essentieel?

Shamdin: (schudt hevig het hoofd) “Het is even essentieel. Zonder het gedrag van de mensensmokkelaar zou dit nooit gebeurd zijn. Maar uiteindelijk is mijn dochter enkel vermoord door de kogel van de agent.”

Herkennen jullie de bestuurder en smokkelaar die nu terechtstaan?

Shamdin: “De personen vooraan droegen mutsen en sjaals en waren onherkenbaar. Ook over de smokkelaar kan ik me niet uitspreken. Laat de rechtbank, met volle kennis en ervaring, daarover oordelen.”

Tijdens de achtervolging in de nacht van 16 op 17 mei 2018 haalden twee agenten van de wegpolitie van Bergen hun wapen boven. De agent die het dodelijk schot afvuurde, V.J., verklaarde dat hij zijn pistool op de voorband richtte, net toen het busje met migranten een gevaarlijk manoeuvre maakte en zijn collega aan het stuur plots moest uitwijken. Zo zou hij het schot per ongeluk gelost hebben, wat op het proces ter discussie zal staan.

In elk geval ging de kogel door het hoofd van Mawda. Een ander discussiepunt is waar het kind zich bevond in het busje. Had de smokkelaar haar vooraan gezet, naast de chauffeur, om de agenten te tonen dat er kinderen aan boord waren, zoals uit sommige verklaringen blijkt?

“Mawda bevond zich in de armen van mijn vrouw, vooraan maar achter de bestuurder”, zegt Shamdin.

Phrast: “Mawda was al die tijd bij mij.”

Wat dachten en voelden jullie tijdens die achtervolging?

Shamdin: “Ik kan dat niet in woorden vatten. Het gaat me altijd bijblijven: dat gevoel dat je ofwel dood kan gaan door het roekeloze rijgedrag van de bestuurder, ofwel door een kogel van de politie. En dan het geluid van het schot. Het is onbeschrijfelijk.”

Kort na het schot stopte de bestelwagen dan toch. Wat gebeurde er toen?

Shamdin: “Het was het slechtste moment van mijn leven. Ik nam Mawda uit de armen van mijn vrouw en stapte uit de bestelwagen. Ze hing vol bloed.”

“De agenten kwamen op ons afgestormd en ik probeerde met gebarentaal duidelijk te maken dat mijn dochtertje geraakt was. Maar ze trokken Mawda van mij af en gooiden haar op de grond. Ze vielen me aan en hebben me gehandboeid. Ik probeerde te zeggen dat ze een ziekenwagen moesten bellen. ‘Mawda, ambulance’, riep ik, want ik wist dat ze dat woord zouden kennen.”

“Het duurde heel lang voor er een ziekenwagen was. Twee dagen lang wist ik niet wat er met mijn dochter gebeurd was. Het waren de moeilijkste 48 uur van mijn leven.”

Shamdin buigt het hoofd en probeert met de handen in het gezicht zijn emoties te bedwingen. Maar de tranen zijn niet te stoppen. De laatste dagen voor het proces brengen het koppel helemaal terug naar de eerste dagen na het incident. “Zonder het te willen brengt het ons terug naar die periode. En dat is erg moeilijk”, zegt hij.

Zijn vrouw geeft hem een zakdoekje. Overal in het appartement tonen foto’s de liefde tussen dit jonge koppel en hun kinderen. Alleen meteen na het incident werden ze van elkaar gescheiden. De mama maakte aanstalten om met de ziekenwagen mee te gaan, maar dat mocht niet.

Terwijl Mawda naar het ziekenhuis ging, verdwenen Amer Phrast en Ali Shamdin elk in een andere cel, zonder nieuws over hun dochtertje. De kleine Muhammad, vier jaar op dat moment, mocht bij zijn mama blijven in de cel. “Het was zo angstaanjagend voor hem dat hij die twee dagen lang geen woord heeft gezegd”, zegt Phrast. “Hij was in shock.”

Muhammad is intussen zes jaar. Hoe gaat het nu met hem?

Shamdin: “Als hij nu politie ziet, wordt hij bang. Het incident heeft veel invloed gehad op hem. Hij spreekt ook vaak over Mawda. Soms, als hij anderen hoort praten over Mawda, zegt hij dat ze niet slecht mogen praten over haar. ‘Onze Mawda’, zegt hij dan. Ook voel ik dat verdriet nog in hem.”

Gaat Muhammad naar school in België? Hoe verloopt dat?

Shamdin: “Dit jaar gaat het goed, maar vorig jaar was het moeilijker. Dat komt door wat we hebben meegemaakt, maar ook omdat hij de taal nog niet goed sprak. De sfeer in België was nieuw voor hem. Wij kenden ook niemand hier. Leerkrachten zeiden dat hij zich eerst isoleerde in de klas, dat hij met niemand sprak. Dit jaar gaat het veel beter.”

Beseft hij min of meer dat er vandaag een proces begint?

Phrast: “Nee, we hebben hem niet uitgelegd wat er nu gaat gebeuren. Hij heeft het al moeilijk genoeg met die situatie en we willen die herinneringen niet oproepen bij hem. Alleen op zaterdag, als we naar het kerkhof gaan, praten we over Mawda.”

Shamdin: “Hopelijk zullen we ooit aan Muhammad en Shahin kunnen vertellen dat er een rechtvaardig verdict werd geveld.”

Hebben jullie spijt dat jullie ooit vertrokken zijn uit Irak?

Shamdin: “Nee, want het was niet onze beslissing om te vertrekken destijds. We werden daartoe gedwongen. We konden bovendien nooit verwachten dat we in het hart van Europa zoiets zouden meemaken. We dachten dat we naar een veiligere plaats gingen, waar we een goede toekomst voor onze kinderen konden opbouwen.”

Phrast: “We werden gedwongen om te vluchten omdat we problemen hadden. Niemand laat zijn familie, zijn vaderland en zijn herinneringen zomaar achter. We hadden geen keuze. We moesten.”

Shamdin: “Omdat het een verboden huwelijk was.”

Destijds deden jullie er alles aan om in Engeland te geraken. Is dat nog steeds jullie droom?

Shamdin: “Nee, zeker niet. Onze zoon gaat naar school hier. We willen niet meer emigreren. Als ze ons hier een verblijfsvergunning geven, blijven we voorgoed hier.”

Hoe zit dat juist met die verblijfsvergunning? Die wordt telkens vernieuwd voor een jaar?

Shamdin: “Ja. Op dit moment is onze verblijfsvergunning geldig tot 25 februari 2021. Ik denk dat er na het proces een beslissing wordt genomen over ons dossier. Ook daarover hebben we dus een beetje stress.”

Jullie krijgen veel steun van verschillende organisaties zoals Het Burgerplatform voor Steun aan de Vluchtelingen. Voelen jullie je gesteund?

Shamdin: “Ik wil mijn enorme dank betuigen aan alle mensen die hun solidariteit getoond hebben. Dat is nog een reden waarom ik de taal heel goed wil leren. Ik wil deze mensen ooit in mijn eigen woorden bedanken.”

Phrast: “Heel veel mensen hebben contact met ons opgenomen en steunen ons. Ook bekende mensen, zoals artiesten en politici.”

Op sociale media zijn er inderdaad steunbetuigingen van internationale sterren als Peter Gabriel en Roger Waters. Zeggen die namen jullie eigenlijk iets?

Shamdin: “Niet echt. Wij zitten ook niet in die wereld. We zien het op Facebook of we horen van vrienden dat artiesten ons willen steunen. Voor ons is het niet belangrijk hoe bekend die mensen zijn. Wél dat ze ons begrijpen, ons voelen en een beetje meeleven met ons.”

Phrast: (lacht) “Als ze een liedje over haar schrijven, zal ik er dag en nacht naar luisteren.”

Het is cynisch, maar Mawda is door deze tragedie beroemd geworden.

Shamdin: “Ja, dat is ook zo. In het begin had ik het gevoel dat men het dossier onder tafel wou schuiven. Dat er zo weinig mogelijk over gesproken mocht worden. Het leek erop dat niemand wilde toegeven dat de politie geschoten had. De agenten legden ook verklaringen af die de zaken minder erg voorstelden.”

“Het is enkel dankzij de mensen die ons gesteund hebben, dat de waarheid uitkwam. Dat is het belangrijkste: dat uiteindelijk het echte verhaal van Mawda naar boven komt.”

De Morgen vroeg ook agent V.J. om een interview, maar hij weigert elke aanvraag sinds het incident.