De oorzaak van onze regenzomer ligt (deels) op de Noordpool

Het is halfweg augustus, maar de zomer van 2021 zal nu al de geschiedenis ingaan als de natste zomer sinds het begin van de metingen in 1833. En dat ligt niet aan het aantal regendagen, maar aan de intensiteit van de buien, die op haar beurt met de klimaatverandering te maken heeft.

Na vier droge zomers viel de regen in 2021 met bakken uit de lucht. Eergisteren werd de kaap van 364,8 millimeter regen – het vorige zomerrecord uit 1992 – in Ukkel geëvenaard. Met nog twee zomerweken voor de boeg zal 2021 met voorsprong de natste zomer uit de Belgische geschiedenis opleveren.

Wat is de oorzaak van het natte weer?

Vanaf mei zorgden opeenvolgende lagedrukgebieden met weinig hogedrukgebieden voor heel wat regenweer. De echte reden voor het record is echter de intensiteit van de buien. “Op vlak van regendagen is er bijvoorbeeld geen record, maar op de dagen dat het regent is er veel uitgevallen”, verklaart KMI-weerman en meteoroloog David Dehenauw.

Om die intensiteit te verklaren moet vooral in de richting van de klimaatverandering worden gekeken. Door de temperatuurstijging kan de atmosfeer meer waterdamp vasthouden. Daardoor kunnen er langere periodes van droogte komen, maar wel met intensere buien als er uiteindelijk toch regen valt.

“We gaan de twee extremen, een natte of een droge zomer, vaker zien en de gemiddelde zomers veel minder”, verwacht Patrick Willems, professor hydrologie aan de KU Leuven. De afgelopen vier zomers waren bijvoorbeeld bijzonder droog. Een echt normale zomer is daarmee al geleden van 2016.

Dat er meer monotoom weer over langere periodes optreedt, kan volgens Willems worden toegeschreven aan de snelle opwarming van de Noordpool: “Die warmt de laatste jaren sneller op dan andere delen van de wereld. Daardoor gaat de straalstroom, die de luchtstromingen en weertypes bepaalt, meer kronkelen waardoor ze uiteindelijk trager gaat.” Hetzelfde weertype blijft daardoor langere tijd over hetzelfde gebied hangen.

Zo valt er volgens Dehenauw ook de komende twee weken nog heel wat neerslag te verwachten: “Vanaf zondag krijg je weer regen- of onweersbuien, misschien nog tot woensdag.”

Levert de regenval grote problemen op voor de natuur?

Een natte zomer is vanuit ecologisch perspectief in ieder geval beter dan een droge zomer. In de eerste plaats kan dan gedacht worden aan het grondwaterpeil, dat de voorbije jaren een alarmerend laag niveau bereikte. “Het is de eerste keer in vier jaar dat de wateropbouw in de bodem zich hersteld heeft”, weet Willems.

Al zijn er uiteraard niet enkel voordelen verbonden aan het natte weer: vooral overstromingen zoals die in Wallonië en het oosten van Vlaanderen kunnen op korte termijn schade aanrichten aan fauna en flora. Willems verklaart: “Als vegetatie onder water komt te te staan, sterft die af. De afbraak van dat organisch materiaal slorpt zuurstof in het water op. Dat levert problemen op rond waterkwaliteit.”

Die waterkwaliteit kan verder verslechterd worden bij overstromingen van de rioleringen, waarbij vuil water terecht kan komen in waterlopen. “Dat kan vissterfte veroorzaken,” weet Willems, “maar dat zijn eerder effecten van korte duur.”

Komen er in de toekomst meer natte zomers aan?

Dat is mogelijk, al dicteert de klimaatwetenschap het omgekeerde. “We verwachten eigenlijk meer regen in de winter dan in de zomer, maar wellicht gaan we nog natte zomers hebben”, voorspelt Dehenauw.

Waar de voorbije zomers warmterecord na warmterecord sneuvelde, zijn de natte zomers iets evenwichtiger over de geschiedenis verspreid. Naast dit jaar was de natste zomer die van 1992, maar daarna moeten we al terug naar 1850. “Het is toch een fenomeen van alle tijden dat er nu en dan een natte zomer komt”, verklaart Dehenauw. “Ik hoop alleen niet volgend jaar, dan vrees ik dat de mensen mij als weerman buitendragen.”