De onbegrijpelijke evenwichtsoefening van de Fifa: knielen mag, regenboogkleuren niet

Tijdens het WK in Qatar volgen geen sancties op het protesteren tegen de eigen regering of het knielen voor inclusie. Maar de Fifa verbiedt regenboogkleuren wel, omdat het sport met politiek zou vermengen. Het toont de onbegrijpelijke evenwichtsoefening van de wereldvoetbalbond.

Langer dan drie seconden duurde het statement niet, toen de spelers van Engeland maandag vlak voor de aftrap van hun WK-wedstrijd tegen Iran knielden. ‘We vinden het een belangrijk en sterk signaal aan de wereld, voor inclusiviteit’, verklaarde de Engelse bondscoach Gareth Southgate vooraf, ‘vooral voor jonge mensen.’

De spelers van Engelands tegenstander Iran hadden hun stille protest er toen al op zitten: ze zongen het volkslied niet mee. Wat beide ploegen deden, is wat wereldvoetbalbond Fifa en de Qatarese organisatie juist niet willen, maar verbieden konden ze het niet. Het knielen deden de Engelse spelers ook al onder de ogen van de Fifa voorafgaand aan kwalificatiewedstrijden voor het WK. En niemand kon de Iraniërs verplichten voor hun voetbalwedstrijd hun volkslied te zingen.

‘Heel dapper van de Iraanse spelers’, zegt Daniela Heerdt van het T.M.C. Asser Instituut, een juridisch kennis- en onderzoekscentrum in Den Haag. Ze is in Qatar om onderzoek te doen naar de omgang met mensenrechten tijdens het WK.

Heerdt zag dat mensen met verrekijkers en camera’s Iraanse supporters in de gaten hielden. ‘Vooral vrouwen. Die mogen in Iran niet het stadion in, en hier wel. Ze zorgden ervoor dat ze niet als supporters van Iran herkenbaar waren.’ In Iran is het stille protest volgens Heerdt niet te zien geweest, doordat de staatstelevisie op het moment suprême op zwart ging. ‘Het lijkt erop dat het Iraanse team het protest bij de eigen regering heeft aangekondigd.’

De Fifa doet evenzeer amechtige pogingen om politiek en sport gescheiden te houden, vanuit de redenering dat het geen van de 211 aangesloten landen, met elk een stem die even zwaar telt, tegen de haren in wil strijken. In de ogen van de bond is er altijd minstens één lid slachtoffer van een politiek statement, wat de Fifa daar dan ook onder verstaat. Fifa-baas Infantino pleitte voor een staakt-het-vuren tussen Rusland en Oekraïne gedurende het WK en riep alle 32 deelnemende landen per brief op om het gedurende het WK niet over politiek te hebben.

Geen Love in de kraag

Vlak voor Engeland - Iran voorkwam de Fifa dat de aanvoerders van zeven Europese landen, waaronder die van België, de OneLove-aanvoerdersband zouden dragen. Door de gelijkenis met de regenboogvlag, het internationale symbool van de lhbti-gemeenschap, ziet Qatar de band als een protest tegen de eigen wetten, die homoseksualiteit verbieden.

Dat de aanvoerders die aanvoerdersband niet om hun arm zouden mogen doen, kondigde zich al aan in 2016, stelt sporthistoricus Jurryt van de Vooren. Hij is mede-auteur van Nooit meer Qatar, een boek over de Fifa en mensenrechten. De Fifa verbood in dat jaar dat de spelers van Schotland en Engeland tijdens hun onderlinge WK-kwalificatiewedstrijd op 11 november een klaproos te dragen, ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog. ‘De Fifa beschouwde dat als een politiek statement’, zegt Van de Vooren. ‘Daarom was ik ervan overtuigd dat ook de OneLove-band niet zou mogen.’

Op het allerlaatste moment veranderde de Fifa maandag de sanctie voor het dragen van de OneLove-band van een boete die de gestrafte landen met plezier zouden betalen, in een gele kaart voor de aanvoerder. Onder luid protest van de ‘OneLove-landen’ – ‘wij voelen ons verraden door de Fifa’, stelde de Engelse voetbalbond FA, ‘we zijn enorm gechanteerd, want de Fifa heeft gedreigd met verregaande sancties’, verklaarde de Duitse bond – gingen ze door de knieën en droegen de verplichte ‘no discrimination’-aanvoerdersband van de Fifa.

Eveneens plompverloren verboden door de Fifa, omdat het politieke statements zouden zijn: het uitshirt van België en het shirt waarin ze voor de wedstrijd de warming-up doen. Het eerste bevat accenten van regenboogkleuren en, onzichtbaar voor de tv-kijker, het woord Love in de kraag. Het warming-upshirt is een vrolijk mozaïek van kleuren waarvan sommige in de regenboogvlag voorkomen.

Qatarese beveiligers

Met het bijna wanhopig uitbannen van regenboogkleuren schendt de Fifa zijn eigen afspraken met de Qatarese WK-organisatie, stelt Van de Vooren. ‘Symbolen als de regenboogvlag zouden worden toegestaan, alleen niet op religieuze plekken. Dat had de Fifa, volgens de KNVB, met Qatar afgesproken.’

‘Ik zie het misgaan bij de toegangspoorten van stadions’, zegt mensenrechtenonderzoeker Heerdt van het Asser Instituut. Ze kreeg meldingen van toeschouwers die een hoedje of T-shirt met regenboogkleuren aan hadden en die niet naar binnen mochten. ‘Ik moet zeggen: de Fifa zit daar bovenop.’ Medewerkers van de bond waren volgens Heerdt snel ter plaatse om de verkeerd of niet geïnstrueerde Qatarese beveiligers op hun fout te wijzen en de geweigerde supporters onmiddellijk door te laten.

Tijdens het WK doet de organisatie haar best, stelt de onderzoeker, als de wereld naar Qatar kijkt. Geen discriminatie aan de toegangspoort, voldoende ruimte voor de beleving van andere religies dan de islam en belemmeringen wegnemen voor gehandicapten. ‘Maar wat gebeurt er als de laatste wedstrijd is geweest? Lhbti’ers in Qatar zelf zijn nu min of meer veilig, maar zijn ze dat straks ook? Dat moeten landen die zich nu druk maken om de mensenrechten in Qatar ook na het WK blijven monitoren.’