De nostalgiefabriek, net op volle kracht en alweer bijna uitgestorven?

Voor wie geboren is in de jaren 90 of net daarvoor is Ketnet niet minder dan een tweede thuis. Programma’s als W817 of Spring hebben zich genesteld in het collectieve geheugen van de millennials en die wentelen zich twintig jaar na de opstart van de zender graag nog eens in het warme bad van jeugdsentiment. Het tot ‘Sportpladijs’ omgedoopte Sportpaleis is liefst vier keer uitverkocht voor lang vervlogen helden.

De comeback van de ‘oude’ K3, Samson & Gert in concert, nostalgie is een goed geoliede machine geworden. “Een soort schoenlepelwerking die je activeert om mensen hun jeugdsentiment nog eens te laten herbeleven”, zegt trendanalist Herman Konings. Een gedeeld jeugdsentiment weliswaar, door herhaling in het collectieve televisiegeheugen gekerfd. “Afleveringen, liedjes, zelfs uitspraken die door herhaling versteend raken, ze laten een bijzonder diepe indruk na. Nostalgie wordt dan bijna een biologische reactie.”

“Maar digitale inboorlingen die door het oneindige aanbod swipen, hebben een heel individueel kijkpatroon. Dat kruipt niet in het systeem”, denkt Konings. Hij meent dat die vluchtigheid het einde wordt van megaevents op basis van nostalgie, die eigenlijk nog maar sinds kort de kop opsteken. Aan legendarische kinderprogramma’s als Merlina of Kapitein Zeppos was nog geen showelement gekoppeld. “Die omkadering met sponsoring en activiteiten is er pas echt gekomen toen VTM naast de openbare omroep trad.”

'Ghost Rockers' vs 'Spring'

Worden nostalgische kinderspektakels dan een alleenrecht voor de millennials? Professor Frederik Dhaenens (UGent), die populaire cultuur onderzoekt aan het Centrum voor Cinema en Media Studies, heeft er zijn twijfels over. “Er wordt nu inderdaad erg ingezet op die massaspektakels, maar dat merk je evengoed bij eerdere generaties. Denk maar aan de vele nineties-fuiven die mijn generatie, de pre-millennials, triggeren. Het is een prettige reflex die we altijd opzoeken.”

Of dat straks nog op de schaal van het Sportpaleis zal gebeuren, is maar de vraag. Want voor elke enthousiasteling in de Antwerpse tempel die naast Samson & Gert vaak weinig andere keus had, ligt voor de huidige jongere allerlei lekkers klaar op YouTube of Netflix.

Swipe-gedrag zal daar volgens Dhaenens echter weinig aan veranderen. “Er is altijd een kern van programma’s en zenders die bovendrijft, want zo'n collectief gespreksonderwerp blijft belangrijk. Net zoals Star Wars, Full House of Spring na verloop van tijd even een revival kennen, zal binnen tien jaar weer hetzelfde gebeuren. Toch zeker zolang daar geld mee te verdienen valt.”

Ook bij Ketnet zelf geloven ze niet dat collectief jeugdsentiment op zijn einde loopt. Dat kan ook moeilijk anders, met een leuze als ‘Wij maken de nostalgie van morgen’. “Kinderen zijn daar absoluut nog collectief mee bezig”, zegt netmanager Maarten Janssen. “Alleen kijken ze nu uitgesteld of online, terwijl je vroeger verplicht was om stipt voor de buis te zitten. De drang om elke dag mee te zijn, is heel intact gebleven.”

Hij verwijst daarbij naar programma’s als D5R of Helden, die zo populair zijn dat een film volgde, of Ghost Rockers, dat net als Spring een verlengstuk krijgt op de planken. “Ghost Rockers zijn de Spring voor de generatie van nu. Ik kan me goed voorstellen dat die jongeren binnen tien jaar even warm zullen lopen voor een reünie met hun jeugdhelden.”

Misschien gaan de ouders van de huidige jongeren dan wel mee, zo merkt Konings op. “Telkens diezelfde programma’s op tv of liedjes in de auto, aanvankelijk komt dat de strot uit. Maar ook bij ouders merk je dat het jeukt wanneer de kinderen zijn opgegroeid, want het was toch wel best een mooie tijd.”