De Moor en Brouns na de visafraude: ‘Er zijn een aantal aanvragen door de poort gegaan in mei en juni. Nu zou dat niet meer kunnen’

Verplichte inburgering, een goede woonst en de werkgever laten opdraaien voor de kosten. Met die maatregelen willen staatssecretaris De Moor en Vlaams minister Brouns arbeidsmigranten beter beschermen tegen economische uitbuiting. Ze reageren daarmee voor het eerst uitgebreid sinds de Turkse visafraude aan het licht kwam.

Illegale tewerkstelling van migranten, schending van socialezekerheidsregels en loonwetgeving: België schrok in de zomer van ’22 op van grootschalige mensenhandel bij de chemiereus Borealis in de Antwerpse haven. Het was de eerste keer dat federaal staatssecretaris Nicole de Moor en Vlaams minister van Werk Jo Brouns (beiden cd&v) geconfronteerd werden met grootschalige fraude met de gecombineerde vergunningen. Bijna 500 arbeidskaarten werden ingetrokken.

Daar bleef het niet bij. De Morgen maakte in februari melding van een onderzoek naar fraude met deze gecombineerde vergunningen in Turkije, gerapporteerd door het Belgische consulaat in Istanbul. Voor de helderheid: het gaat om vergunningen die Belgische werkgevers sinds 2019 kunnen aanvragen om werknemers uit het buitenland naar hier te halen en moeilijke vacatures in te vullen, de zogeheten knelpuntberoepen. Vlaanderen kent er momenteel 234.

Bescherming arbeidsmigranten

“De Borealis-zaak kan niet vergeleken worden met vragen rond Turkse visa. Dat is van totaal andere orde”, zegt De Moor stellig. De fraude die deze zomer aan het licht kwam, zorgde de afgelopen maanden voor aanscherping van controles. Nu roept De Moor de interministeriële conferentie Migratie en Integratie komende maand bijeen om zo snel mogelijk afspraken te maken om de gecombineerde vergunningen te verbeteren met snellere, efficiëntere en transparantere procedures. Dit overlegplatform is opgericht om het beleid van de federale overheid en de gewesten beter op elkaar af te stemmen.

Momenteel is een arbeidsmigrant vaak sterk afhankelijk van zijn werkgever, wat uitbuiting in de hand werkt. Staatssecretaris De Moor legt bij de gesprekken vier maatregelen op tafel. “Een van de voorstellen is een verplichte inburgering voor arbeidsmigranten. Nu worden zij niet verondersteld de taal te leren en een cursus maatschappelijke oriëntatie te volgen.” Ook kan een arbeidsmigrant tijdens deze inburgering gewezen worden op zijn arbeidsrechten en een netwerk opbouwen.

Een tweede voorstel is op het gebied van huisvesting: garanderen dat arbeidsmigranten in goede omstandigheden terechtkomen. Een ander probleem dat nu speelt, is dat een werknemer slechts drie maanden de tijd heeft een nieuwe job te vinden – mocht zijn arbeidskaart ingetrokken worden bij vaststellingen van uitbuiting of fraude. De Moor wil dit verlengen naar zes maanden. Als vierde maatregel komen de aanvraagkosten voor de procedure bij de werkgever te liggen, en mogen niet doorgerekend worden aan de werknemer.

Evolutie arbeidsmigratie

Waarom er nu pas een beter kader komt voor de bescherming van arbeidsmigranten, komt omdat de arbeidsmarkt een enorme evolutie heeft meegemaakt, zegt De Moor. “Arbeidsmigratie zit in de lift. Heel wat bedrijven komen handen tekort. We hebben arbeidsmigratie nodig, maar we moeten zorgen dat werknemers voldoende bescherming genieten.”

“Vorig jaar kwam er een dubbel aantal aanvragen voor deze gecombineerde vergunning binnen vergeleken met 2021, en die aanvragen gaan alleen maar toenemen”, stelt Brouns. Hij heeft de controle verscherpt. Zo wordt er nu dieper gegraven in de financiële gezondheid van bedrijven die een aanvraag doen, sowieso bij een bedrijf dat meer dan vijf arbeidskaarten aanvraagt.

Hij vervolgt: “We zien dat die grote toestroom rond die vraag rondom economische migratie dat we met Vlaanderen een fijnmaziger net moeten gaan maken om te vermijden dat er misbruiken zijn. Er zijn een aantal aanvragen door de poort gegaan in mei en juni. Diezelfden zouden niet door de poort kunnen gaan in december.”

Turkse visafraude

Maar de laatste maanden zijn er veel vraagtekens geplaatst bij de controle, vooral toen verblijfsvergunningen aan Turken on hold gezet werden gezet na signalen van fraude. Daarbij kwamen zowel De Moor als Brouns onder vuur te liggen, allebei bevoegd voor de vergunningen.

Volgens Brouns was dit een storm in een glas water. “Ik heb de laatste weken het gevoel gehad dat het groter is uitgezet in de media dan het in werkelijkheid is. En gelukkig maar. Wat niet wil zeggen dat we de samenwerking onderling altijd kunnen optimaliseren. Maar zeggen dat er sprake was van een grootschalige visafraude, neen.” De Moor sluit zich hierbij aan. “Zodra de signalen vanuit het consulaat in Istanbul gekomen zijn, is er een dubbelcheck gedaan. Er zijn niet op grote schaal visa toegekend aan mensen die daarvoor niet in aanmerking zouden komen.”

“Van de 654 aanvragen die aan extra controle onderworpen werden, zijn er nu een 500-tal vrijgegeven”, zegt minister Brouns. Het Vlaams Gewest heeft 46 arbeidskaarten ingetrokken, 48 zullen nog volgen. 37 onderzoeken lopen nog. De Dienst Vreemdelingenzaken, de FOD Buitenlandse Zaken en Werk Vlaanderen gaan hiervoor volgende week naar de post in Turkije en “om de laatste zaken uit te praten”, zegt De Moor.

Vooruit-Kamerlid Ben Segers, die dit dossier nauw opvolgt, schaart zich achter de aangekondigde maatregelen ter bescherming van arbeidsmigranten. De nuancering van de fraude snapt hij niet. Hij vindt dat het consulaat in Istanbul terecht aan de noodbel is gaan hangen. “Als er met honderd dossiers iets mis is, betekent dit toch dat er iets aan de hand is?”