De mens rédt ook diersoorten van de ondergang: de ‘groene lijst’ bundelt ze

Naast de rode lijst van bedreigde soorten introduceert de internationale unie voor natuurbehoud IUCN de groene lijst. Die laat zien of bescherming helpt. Ook is er nu een methode om de impact van de mens op de biodiversiteit te meten.

Samen met de internationale rode lijst van bedreigde soorten verschijnt vanaf eind dit jaar ook de groene lijst of groene status. Dit is een aanvulling op de rode lijst, om het nut van bescherming en de mogelijkheden op herstel inzichtelijk te maken. De IUCN presenteert de methode begin september tijdens een congres in Marseille.

De groene lijst is inmiddels op 181 soorten uitgetest door specialisten van diverse soortenorganisaties over de hele wereld. Een van die soorten is de Californische condor, een van de grootste vogels ter wereld. Deze Amerikaanse gier was eind vorige eeuw bijna uitgestorven. De laatste 22 exemplaren in het wild zijn in 1987 gevangen en gebruikt voor een fokprogramma. Inmiddels ligt het aantal op een paar honderd, maar de condor is nog steeds afhankelijk van beschermingsmaatregelen en zal dat op korte termijn blijven. Op de langere termijn is wel herstel mogelijk.

Hetzelfde geldt voor de Europese hamster, beter bekend als de korenwolf, zegt de ecoloog Roy van Grunsven van de Nederlandse Vlinderstichting, die meewerkte aan de testen. Ook de korenwolf is volledig van bescherming afhankelijk, maar het herstel kan sneller gaan als er voldoende leefgebied wordt gecreëerd. “De groene status laat zien of wat we doen ook helpt”, concludeert Van Grunsven.

Het wordt nog een flinke klus om voortaan de groene status voor elke bedreigde soort op te nemen in de rode lijst. Momenteel staan meer dan vijfduizend soorten geregistreerd als kwetsbaar, bedreigd, ernstig bedreigd of bijna uitgestorven. De IUCN gebruikt de term groene status om verwarring te voorkomen met de groene lijst van beschermde gebieden.

De IUCN presenteert op het congres in Marseille ook een methode om de impact van menselijk handelen op de biodiversiteit te meten. Star (Species Threat Abatement and Restoration, dus vermindering van bedreiging en herstel van soorten) was eigenlijk bedoeld voor de biodiversiteits-top in de Chinese stad Kunming, die al in het najaar van 2020 zou worden gehouden maar die wegens de coronapandemie meermalen is uitgesteld, inmiddels tot voorjaar 2022.

Score voor kans op uitsterven

Kunming moet voor biodiversiteit worden wat de top van 2015 in Parijs is voor het klimaat. Hier moet worden vastgesteld dat in 2030 minstens 30 procent van het aardoppervlak wordt beschermd. Star maakt gebruik van de rode lijst en de groene status om de kwetsbaarheid van een gebied aan te geven, zegt Maxime Eiselin, die namens IUCN Nederland meewerkte aan de nieuwe meetmethode.

Star geeft elke soort een score op basis van de kans op uitsterven. Hoe ernstiger bedreigd, hoe hoger de score. Zo is de Braziliaanse kapucijnaap Cebus kaapori ernstig bedreigd door verstedelijking, de jacht en het kappen van vruchtbomen. De bedreiging neemt dus af als de leefomgeving gelijk blijft of groter wordt, als de jacht stopt of als er genoeg vruchtbomen zijn waarvan de aap kan eten.

Star telt de scores van bedreigde soorten op in gebieden van 5 bij 5 kilometer. Een bedrijf of overheid kan binnen zo’n ‘raster’ zelf kijken welke gevolgen het eigen handelen heeft op de biodiversiteit bij investering in landgebruik, vervuiling of het inbrengen van een invasieve soort. De meetmethode is vergelijkbaar met die voor de uitstoot van CO2, zegt Eiselin.

De gebieden met de hoogste score beslaan slechts 9 procent van het aardoppervlak, maar die nemen wel bijna de helft van alle Star-scores voor hun rekening. IUCN noemt ze “sleutelgebieden voor de biodiversiteit”.