De mens houdt stand in nieuwe dichtbundel van Peter van Lier

In zijn boek De filosofie van de verveling liet filosoof Lars Svendsen enkele jaren geleden zien dat wij, moderne mensen, aan een bijzondere vorm van verveling lijden. Sinds de Romantiek wordt er van ons verwacht dat wij ons bestaan vormgeven en op die manier betekenis aan het leven geven. Lukt dat niet, dan beschouwen we ons leven als zinloos. Daardoor zijn we natuurlijk bang voor de existentiële leegte en grijpen we naar middelen om eraan te ontsnappen. Maar plezier en allerhande sensaties bieden maar een tijdelijke uitkomst. Het is beter om met verveling te leren leven. De strijd tegen zinloosheid en verveling vormt ook het centrale thema in de nieuwe bundel Hoor van Peter van Lier (°1960).

Peter van Lier is een dichter die met een groot observatievermogen de kleine aspecten van het bestaan in poëzie weet te vatten. Hij doet dat op een beeldende manier, die dikwijls verrast. In dat opzicht heeft zijn poëzie veel gemeen met die van generatiegenoten als Arjen Duinker, K. Michel en Elma van Haren. Niet dat het allemaal onschuldige vrolijkheid is, trouwens. De dichter Van Lier is niet naïef, o nee. De eerste afdeling van zijn bundel mag dan al ‘De familie spreekt’ heten, maar tussen man en vrouw gaapt een kloof die af en toe eens door kind of dier wordt gedicht: ‘Ergens buiten de bebouwde kom kraakt een vrouw/ haar man dermate af// dat// voor het einde van de verbintenis/ moet worden gevreesd,// maar// na de onherroepelijke adempauze weer in de gezinsauto met ruime/ mogelijkheden plaatsgenomen, besluit het kind nog// op// de B-weg voorzichtig een eerste woord over/ eten te laten klinken, kennelijk/ zo goed geplaatst,// dat// zelfs de hond op de achterbank,/ opgelucht en wel, glimlachend huiswaarts lijkt te keren.’ In de afdeling ‘Woningnood’ neemt hij op een milde manier onze noorderburen op de korrel (‘Duidelijk het gedrag van een volk/ dat zich// zeker waant: “Te licht gekleed en te zwaar bepakt”/ niet één van de hoofden lijkt/ te beseffen tot/ waar// de zee zal komen/ bij vrije doorgang’). Peter van Lier brengt letterlijk en figuurlijk verschuivingen aan in de details uit de werkelijkheid die hij laat zien. Letterlijk, omdat hij dikwijls woorden en zinnen op de bladspiegel laat verschuiven. En figuurlijk, omdat hij associatief beschrijft, waardoor zijn gedichten soms een licht en luchtig surreëel karakter krijgen, zoals in de twee afdelingen ‘Gevleugelde woorden’, waarin hij laat zien hoe de mens zich door zijn gedrag en zeker ook door zijn uitspraken staande weet te houden, ondanks zijn dagelijkse verveling: ‘Geef alle geladenheid/ op, staar// liever,/ water; bij de gedachte alleen al/ dat/ verschoond moest worden het konijnenhok/ mompelen: ‘Zongerijpt.’// ‘Toe!’ De titel van de bundel verwijst naar uitspraken die de dichter opving en die in veel gedichten een ontwrichtende functie hebben, omdat ze de schijnbare harmonie van de taferelen die Van Lier beschrijft, doorkruisen, zoals hier: ‘Vanachter zijn oorschelp haalde/ hij/ iets verrassends// vandaan:/ hij schonk het de kinderen, maar die/ apprecieerden het/ niet.// Binnenshuis: “Wie klaagt er hier over pijntjes?”’. Ondanks alle dreiging die hier en daar duidelijk aanwezig is in het universum dat Van Lier in deze bundel schetst, hebben deze gedichten iets geruststellends. De mens houdt zich staande, midden in de wispelturigheden van het leven en van de natuur: ‘In de nabijheid van/ zoveel etalages spiegelruit waarachter// geen// ziel te bekennen, gaf de wind kennelijk niet alleen haar/ haar voldoende aanleiding tot/ het// secretaresseleven in een wat instabielere/ koers.’ Mij spreekt de manier aan waarop Peter van Lier de drijfveren van de mens om zich overeind te houden herkenbaar maakt met een schijnbaar grote transparantie. En dat terwijl hij zijn zinnen laat verbrokkelen, zodat we met plezier in zijn gedachten verdwalen. Zo wordt de werkelijkheid rondom ons, die soms het spreken niet waard is, toch nog poëzie.