De man die van niemand houdt

Attaqué, Bernard Arnault attaque.' Het was geen krantenkop van deze week; The Guardian citeerde de titel van Le Nouvel Economiste al op 12 juli 1997 in een verhaal waarin de Britse krant een portret probeerde te maken van Bernard Arnault. Boven het artikel van The Guardian stond dan weer: 'Iron fist in the Dior glove'. En erbij een foto van de wat schuchter opzijkijkende en lachende Bernard Arnault aan de zijde van designer John Galliano en, de later die zomer verongelukte, prinses Diana. In de ondertitel: The 'shy' Bernard Arnault...

De aanhalingstekens bij 'shy' stonden er niet voor niks. Wie ooit kennismaakte met Bernard Arnault, de rijke Fransman die deze week dus bekendmaakte de Belgische nationaliteit te willen aanvragen op de vlucht voor de fiscale plannen van de Franse president François Hollande, weet wat die aanhalingstekens betekenen. "Het hoort tot de nieuwe trukendoos om hyperarrogante mensen als verlegen te omschrijven", zegt een bron die anoniem wil blijven, met reden: wie onderhandelt met Bernard Arnault tekent letterlijk een clausule van geheimhouding. Maar verlegen? Neen, dat dus niet:"Zeer koud, onderkoeld. Alle karikaturen van de Parijse topmanagers vind je in deze ene man. Een sfinx die je niet kunt peilen en die een extreem onbehaaglijke sfeer van competitie en concurrentie in zijn bedrijven heeft geïnstalleerd. Het hoogst in het vaandel draagt hij het 'management by fear'-principe. Zelfs als je succesvol bent, ben je niet zeker van je plaats."

Sfinx of links, misschien, toch is Bernard Arnault een mens. Want geboorteplaats en geboortedatum bekend: Roubaix, 5 maart 1949. Daar in het grauwe noorden van Frankrijk zag hij zijn vader een bouwonderneming runnen, maar hij, Bernard, werd ingenieur. En overtuigde zijn vader zijn zaak om te turnen tot een immobiliënbusiness. Die hij al snel overnam. Het zegt veel over Bernard Arnault: hij ruikt en ziet overal opportuniteiten. Alleen opportuniteiten. Christian Salez, tot voor kort bestuurder bij Delvaux, looft hem daarvoor. "Veertig jaar geleden was Louis Vuitton kleiner dan Delvaux", zegt Salez. "Nu is Louis Vuitton 4 miljard euro waard. En dan spreken we dus niet over LVMH, de holding. De groep is een ongelooflijk geoliede machine met een indrukwekkende focus. Toen ikzelf ooit in Ho Chi Minhstad was voor de opening van een atelier, werden op hetzelfde moment nieuwe vitrines geplaatst in de winkel van Louis Vuitton. Wel, dat gebeurde wereldwijd op exact hetzelfde moment in álle Louis Vuitton-vestigingen. Het is een militair georganiseerd en gestructureerd bedrijf en Arnault is daar de verpersoonlijking van."

Shy? Op de website van LVMH, de holding dus waar onder meer bedrijven als Moët & Chandon, Dom Pérignon, Château Cheval Blanc, Louis Vuitton, Dior, Kenzo, Bulgary, Tag Heuer en Le Bon Marché Rive Gauche onder sorteren, staat een foto van Bernard Arnault. Copryright van het beeld: Karl Lagerfeld. Hij is dus niet onzichtbaar. Maar praten in het openbaar, dat doet Arnault weinig. Zeker niet graag. In een portret dat het Franse blad L'Express ooit van hem maakte, is er zelfs sprake van een gebrek aan communicatievaardigheid. Het blad zoekt de oorzaak in zijn kindertijd. "Ik ben opgevoed door mijn grootmoeder", heeft de man, die in het portret nochtans niet geciteerd wil worden, zich laten ontvallen. Was hij een eenzaam kind, vraagt L'Express zich af. "Hij is volledig afgesloten", vertrouwt iemand de journalist toe. "Hij kan geen affectie geven. Hij houdt van niemand, behalve van zijn familie."

Dat kan kloppen, zegt een (weer anonieme) bron. "Van iemand houden, zou hij als een teken van zwakte zien. De hele heisa van nu raakt hem trouwens ook helemaal niet persoonlijk. Hij denkt alleen aan de mogelijke zakelijke gevolgen." Dus als Libération 'Casse-toi, riche con' titelt, dan ligt Arnault daar niet wakker van? "Dat ziet hij eerder als een bevestiging. In het milieu waarin hij vertoeft, wordt Libération niet gelezen en ik ben zeker dat hij denkt: 'Hoe kan ik Libération destabiliseren?' Misschien gaat hij zelfs zover dat hij wel een opportuniteit ziet om de krant te kopen."

Dat is Arnault: kijken, beslissen, kopen. L'Express schreef: 'Il prend, il jette, il veut tout tout de suite.' Terwijl hij zijn adjudanten laat kijken om participaties te nemen in dit of dat bedrijf, deinst Arnault er niet voor terug zelf ondertussen met concurrenten te onderhandelen. Wat hij wil, koopt hij. De portefeuille van LVMH, hierboven geschetst, is indrukwekkend. In Cheval Blanc zit hij overigens met zijn Belgische zakenpartner Albert Frère, de enige van wie men wel eens durft te zeggen dat hij zich 'vriend' van Arnault zou mogen noemen. "Al is 'vriend' wellicht een te groot woord", wordt gezegd. "En zelfs het woord 'emotie' zou ik niet durven gebruiken. Maar misschien wel wederzijds respect." Ze kochten het wijnhuis voor 860 miljoen Franse frank (129 miljoen euro), Arnault zou daarover zeggen: "Als je de kans krijgt je favoriete wijn te kopen, waarom zou je dan aarzelen?"

Arnaults tweede vrouw, de in Canada geboren pianiste Hélène Mercier, zou de enige zijn die hem mag tutoyeren. In L'Express zei ze over haar man: "Ik ben niet echt geïnteresseerd in de zakenman Arnault. A la limite is dat, voor mij, zijn zwakke punt." Verder zegt iedereen 'mijnheer'. Ook wie 30 of 40 jaar tot zijn naaste medewerkers behoort. Zelfs voor de CEO's van al zijn bedrijven is het mijnheer Arnault. Geen enkele van die CEO's is een dag zeker van zijn job. "Hij laat iedereen tot op een ongezond punt met elkaar concurreren, topdirecteuren die al tientallen jaren voor hem werken, moeten verdwijnen als het hem niet meer uitkomt. Hij denkt alleen: what's in for me?" En als mijnheer Arnault op zaterdagnamiddag, zoals hij graag doet, gaat rondwandelen in Parijs, zorgen die CEO's allemaal dat ze paraat staan in hun bedrijf. "Hij bezoekt er elke zaterdag eentje. Niemand weet op voorhand welke. Het kan zijn dat hij maar eens om de tien weken bij jou langskomt. Maar ze kunnen het risico niet nemen er niet te zijn. Al die CEO's zijn elke zaterdagnamiddag van het jaar paraat."

Wat hij wil, koopt hij. In Courchevel wilde hij het hotel Cheval Blanc kopen als privéresidentie, dat kreeg Arnault er niet door, maar hij kocht het wel en maakte er opnieuw een prachtig hotel van. Arnault denkt ook op bijzonder lange termijn. Een bedrijf, zoals Kenzo, dat het uitermate slecht deed, zal hij niet verkopen. "Hij zal doorduwen tot het bittere einde."

Andere anekdote komt uit het Comité Colbert, een beetje het Franse equivalent van onze hofleveranciers. Daarin zitten 75 zeer gerespecteerde Franse huizen, met onder meer, uiteraard, Arnaults Louis Vuitton, Veuve Clicquot en Dior. Evidemment. Maar meer: "Arnault zorgt er al jaren persoonlijk voor dat Goyard, een zeer mooi traditierijk Frans huis (tassenmaker sinds 1853, RVP) geen kans maakt om toe te treden tot dat Comité Colbert. Het probleem dat hij ermee heeft, is dat ze net als Louis Vuitton met een zeer doorgedreven systeem van logo's werken. Dat is een doorn in het oog van Arnault."

Ze komen er dus niet in, meer zelfs: Arnault kocht een concurrerend merk en koopt, waar Goyard zich ook vestigt, meteen nadien real estate in de buurt om er een vestiging van zijn winkel te openen. Altijd net iets groter en beter dan Goyard. Zijn enige motto daarbij: destroy Goyard." Volgens deze bron zelfs in die topkringen uitzonderlijk.

Terug naar mevrouw Arnault, in L'Express. Haar huwelijk met Arnault (zijn tweede huwelijk overigens) verliep in alle intimiteit. Mijnheer droeg een witte jeans, mevrouw een tailleur van Christian Lacroix. Een paar maanden later werd Alexandre geboren. Zij: "Over de voornamen wil Bernard niet praten, hij beslist het gewoon." Hij speelt overigens zelf piano, niet onverdienstelijk, volgens mevrouw hoorde ze hem voor het eerst 'L'Etude révolutionnaire' van Chopin spelen. "Dit is een andere man dan het imago dat iedereen van hem heeft", zou ze zeggen. Jaren later, in 1999, wordt hij vijftig, bij de honderd gasten op zijn feestje is geen enkele van zijn CEO's uitgenodigd. Wel aanwezig is de latere Franse president Sarkozy, Arnault was ooit getuige op Sarkozy's huwelijk met Cecilia. Op het verjaardagsmenu staan kreeft en Château d'Yquem als voorgerecht, dan filet de boeuf met Château de Cheval-Blanc uit 1949 (zijn geboortejaar) en als nagerecht chocoladetaart. "Zijn zwak." Het moeilijkste moment van de avond, schrijft L'Express, is voor Arnault zijn speech. Communiceren, jawel.

Dat die maaltijd vrij sober is, is niet ongewoon. De man leeft ascetisch. "Hij ziet eruit als een sportman, al kan ik me niet voorstellen dat hij ooit sport", zegt iemand. "Volgens mij zorgt zijn ijzeren wil gewoon dat hij over zo'n lijf beschikt." Wel wordt gezegd dat hij elke avond om 23 uur in bed zit. Enige uitzondering is oudejaarsavond, dan kruipt hij er om tien minuten over middernacht in. Nog een menselijk trekje: op zondag gaat hij in Saint-Germain-des-Prés een croque-monsieur eten. Olga Berluti, van het Parijse schoenmakershuis, vertelde in het weekendmagazine van Financial Times, ooit: 'C'est l'homme le plus délicieux qui existe.'

Dat Arnault smaak heeft, daar twist niemand over. Van opleiding nochtans geen creatieveling zou hij zich moeien met het kleinste knopje of de juiste snit van al zijn modemerken. Vaak moeten creatievelingen hem gelijk geven. "En het enerverende is dat je, ook al ontbreekt volgens mij elke menselijkheid in die man, op geen enkel vlak iets kunt ontdekken waarin hij faalt. Ook op ethisch vlak niet. Daar is hij zéér oplettend in."

Bekendste en meest recente voorbeeld is het ontslag van John Galliano bij Dior, vorig jaar. "Galliano moest eruit, daar bestond bij Arnault geen enkele twijfel over. Het was overigens ook een spectaculaire elegante oplossing, Galliano dreigde immers toch te veel macht te krijgen naar de zin van Arnault." Bij de aanstelling van Raf Simons, als vervanger van Galliano, zei de Fransman dat Simons 'de traditie van Dior moet voortzetten in de 21ste eeuw'.

Moet. Het is zeker toeval dat het woord, met hoofdletter en trema, in één van zijn champagnemerken voorkomt, maar het is wel symbolisch: wat in Arnaults hoofd zit, moet. Bijvoorbeeld: Belg worden.