De man die de Fyra niet kon redden, en zichzelf ook niet

Toen Giuseppe Orsi in december 2011 CEO van Finmeccanica werd, het moederhuis van Fyrabouwer AnsaldoBreda, zou alles anders worden. Orsi moest de augiasstal uitmesten waarin het lange rijk van Pier Francesco Guarguaglini, zijn voorganger, ontaard was. Waande Guarguaglini zich jarenlang beschermd door een politiek netwerk, dan opende justitie in 2011 alsnog een onderzoek tegen hem. Fiscale fraude en schriftvervalsing, zo luidde de aantijging.

Finmeccanica mocht dan al spitstechnologie afleveren, het jongste decennium was de voormalige staatsmogol (vandaag blijft de overheid de grootste aandeelhouder) synoniem met gesjoemel, knoeierij en het onkiese verbond tussen geld en politiek. Exit Guarguaglini dus, Giuseppe Orsi (68) zou schoon schip maken.

Uitgerekend Orsi, zo fronsten insiders de wenkbrauwen. Had dat heerschap niet zijn hele carrière bij helikopterreus Agusta opgebouwd, een naam die een kwarteeuw geleden de Belgische socialisten op hun grondvesten deed daveren, en waar altijd een geurtje aan bleef zitten?

De sceptici kregen gelijk, sneller zelfs dan ze vermoed hadden: in februari jongstleden, amper een jaar na zijn benoeming tot nummer één van Finmeccanica, werd Orsi aangehouden. Dat gebeurde toen duidelijk werd dat AgustaWestland, 's mans thuishaven en net als AnsaldoBreda een dochter van de mogol, zich alweer een schandaal op de hals gehaald had, deze keer in India. Daar zou smeergeld zijn opgediept voor de aanschaf van twaalf hefschroeftoestellen.

Orsi, inmiddels op vrije voeten in afwachting van zijn proces, zit in het hart van de affaire. Van de 560 miljoen euro die met de verkoop was gemoeid, zou 51 miljoen euro als steekpenningen zijn afgeroomd, een bedrag dat vandaag de Indiase Congress Party in verlegenheid brengt. Een Zwitser tegen wie ook een dossier geopend is, ene Guido Haschke, zou als tussenpersoon zijn opgetreden.

Zoveel lijkt nu al zeker: Giuseppe Orsi, de man van de grote schoonmaak, was in net hetzelfde bedje ziek als zijn voorganger. Ook Orsi wist zich omgeven door een robuust web van managers, financiers, magistraten en - vooral - politici. Ook hij kon, aldus de krant Corriere della Sera, "op alle cruciale momenten in zijn carrière op hun steun rekenen."

Die carrière mag er wezen. Orsi, afkomstig uit het Noord-Italiaanse Guardamiglio, studeerde voor burgerlijk ingenieur met specialisatie luchtvaart. Met zijn diploma op zak trok hij naar de Verenigde Staten, meer bepaald naar de Wharton School aan de universiteit van Pennsylvania. Aan die prestigieuze instelling volgde hij een opleiding financieel management, waarna hij naar de luchtvaart terugkeerde, ditmaal om het brevet piloot in de burgerluchtvaart te behalen.

Aan brains ontbreekt het Orsi niet, aan ambitie nog minder. Voor hij zich in het Italiaanse zakenleven werpt, heeft hij er al diverse hoge functies bij Amerikaanse, Britse en Nederlandse bedrijven op zitten. Als hij in 1973 bij Marchetti aan de slag kan, een vliegtuigbouwer die later door Agusta opgeslokt wordt, is dat de aanzet voor een gestage klim in de hiërarchie.

Giuseppe Orsi kan dan wel feilloos uitleggen hoe een straalpropeller werkt, meer dan als ingenieur ontpopt hij zich als marketeer, met een uiterst fijne neus voor commercie, voor internationale pr ook. Als het op prestigieuze vrienden aankomt, doet Orsi zelfs beter dan zijn voorganger. In 2010, een jaar voor hij zijn benijde kantoor aan de Romeinse piazza Monte Grappa mag betrekken, verheft de Britse koningin Elisabeth II hem in de stand van Commander of the British Empire.

Opent die laatste onderscheiding talrijke deuren, dan was Orsi nooit CEO kunnen worden zonder de hulp van de vrienden waar deCorriereal naar verwees. Zo wist hij zich voor het volle pond gesteund door de katholieke kerk, zozeer zelfs dat de speurders hem er een tijdlang van verdachten geheime documenten bij Ettore Gotti Tedeschi in bewaring te hebben gegeven. Tedeschi was tot mei 2012 baas van het Instituut voor Religieuze Werken (IOR), de bank van het Vaticaan. Hij werd er buiten gebonjourd "omdat hij zich niet van zijn basistaken kweet". Zowel hij als Orsi verwierpen "de insinuatie als zouden we onze vriendschap voor onfatsoenlijke doeleinden hebben misbruikt".

Orsi, een gelovige katholiek en family mandie wekelijks ter kerke gaat, heeft niet alleen banden met het Vaticaan of met de christendemocratische partij UDC. Hij is ook actief lid van Communione e Liberazione, een wereldwijd gebedsgenootschap met brede invloed op politiek en economie. Bij een andere vereniging, de Azione Cattolica waarmee paus Pius XI destijds tegenwicht wou bieden voor de secularisering in de samenleving, leerde Giuseppe Orsi zijn vrouw Rita kennen.

Rondje stratego

De Italiaanse kerk mag dan puissant zijn, op zich volstaat ze niet om Orsi's machtspositie te verklaren. De gevallen CEO van Finmeccanica zou zijn status nooit hebben bereikt als hij ook niet nauw tegen de xenofobe en rechtspopulistische Lega Nord had aangeschuurd, destijds de coalitiepartner van Berlusconi. "Hij is Lega-aanhanger geworden uit gemakzucht en met het oog op zijn carrière", schrijft La Repubblica.

In het rondje stratego dat aan Orsi's benoeming voorafging, had minister Giulio Tremonti de Lega het laatste woord gegeven. Die had de topjob wat graag aan de bij haar aanleunende Roberto Castelli geoffreerd. Helaas, Castelli was nu eenmaal viceminister van Infrastructuur. Toen Orsi zijn kans schoon zag, nodigde hij Lega-coryfee en toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Roberto Maroni voor enkele dagen vakantie op zijn buitenhuis uit (een aanbod dat Maroni afsloeg, dat wel) en haalde hij de buit binnen.

Maar voor wat hoort wat. Uit afgeluisterde telefoongesprekken maken speurders op dat Orsi via de uit India teruggevloeide miljoenen mogelijk de partijkas van de Lega heeft willen spijzen. Het proces zal uitwijzen hoe de vork in de steel zit, maar er is sprake van twaalf miljoen euro. Omdat ze de schandalen binnen Finmeccanica welletjes vindt, heeft premier Letta beslist om CEO's voortaan op transparantere wijze in het zadel te helpen.