De leegte na een iconisch programma: ‘Gewoon verder balletjes rollen, mevrouw. Er komt wel iets nieuws op de radio’

Stemmen komen, stemmen gaan, alleen De Pré Historie blijft bestaan. Maar als radiopresentatoren vervlochten raken met een tijdsblok, zoals het geval is bij Interne keuken of De Madammen, is het afscheid toch net iets bruusker.

“Een dertiende seizoen vonden wij het lot tarten.” Met die woorden bezegelden Koen Fillet en Sven Speybrouck onverwacht het einde van Radio 1-programma Interne keuken, dat elke zaterdagmiddag de honger van trouwe luisteraars stilde. De dag voordien kondigden Anja Daems, Cathérine Vandoorne en Siska Schoeters het afscheid van De Madammen aan. Voor de eerste twee madammen gebeurt dat na een kristallen jubileum: vijftien jaar waren ze te horen op Radio 2. En met Bart Stouten verliest Klara een stem die de zender belichaamde.

Het is vaste kost die verdwijnt van het radiomenu, iconische programma’s of stemmen die plots de navelstreng met hun tijdsblok doorknippen. Voor de makers, vaak in één adem met hun programma vernoemd, is het een stukje identiteit die in de koelkast verdwijnt.

“Toch ben ik altijd al van het idee geweest dat programma’s eindig zijn”, verwoordt Fillet een ijzeren wet in het medialandschap, waar enkel programma’s als Blokken of De Pré Historie aan lijken te ontsnappen. Of het afscheid dan geen pijn doet na al die jaren? Niet meer dan bij Jongens & Wetenschap, zegt Fillet over het programma dat hem en Speybrouck ooit lanceerde en drie seizoenen meedraaide. Met lang lopen heeft het volgens hem weinig te maken. Zelfde team, zelfde kwaliteit, en dus eenzelfde identificatie.

“De ervaring leert dat de reacties bij het publiek doorgaans sterker zijn dan bij de maker”, zegt Fillet. Die waren afgelopen weekend best heftig, ook bij De Madammen was dat het geval. Daems: “Een luisteraar rolde altijd haar soepballetjes met onze stemmen op de achtergrond. ‘Wat moet ik nu zonder jullie’, vroeg ze. Gewoon verder balletjes rollen, er komt wel iets nieuws op de radio.”

Bedankfeest

Niet iedereen valt het zo makkelijk. Guy De Pré nam enkele jaren geleden bij zijn pensioen afscheid van Radio 2-programma De Pré Historie – sinds 1984 uitgegroeid tot een instituut op zondagavond – om na amper een weekend alweer een nieuw contract te tekenen bij Radio 2. “Na al die jaren kan ik me geen leven zonder radio meer voorstellen”, klonk het toen.

“Je moet in de mediawereld altijd oppassen dat je je niet vastrijdt in je eigen cliché”, zegt Mark Coenen, oud-radiodirecteur bij de VRT. Hoe langer persoon en positie verstrengeld zijn, hoe groter de kans op vereenzelviging. Dan kan een abrupt einde een moeilijke zoektocht naar een nieuw elan inleiden. “Of dan begin je, zoals Bart De Wever, te denken dat je de enige bent die de rol kan vullen (van N-VA-voorzitter, MIM).”

Volgens Jan Hautekiet, die Hallo Hautekiet (Studio Brussel) en later Hautekiet (Radio 1) telkens na zes seizoenen zag verdwijnen, is het de kunst dat je je niet blijft vastklampen aan dat ene project. “Ik had naast de radio altijd nog mijn muzikale activiteiten”, zegt hij. “En ik heb de stekker er zelf mogen uittrekken. Liever op tijd stoppen dan een dag te laat door iemand anders aan de kant geschoven worden.”

Ook bij Peter Van de Veire stond het einde van ‘zijn’ ochtendshow op MNM al twee jaar ingepland. “Dat was een weloverwogen, eigen beslissing en dat zorgde voor een soort aangename palliatieve periode.” Met op het einde een – zo zegt hij zelf – potsierlijk bedankfeest op 1 april in het Sportpaleis. Niet voor zichzelf, maar voor de luisteraars. Die waren massaal aanwezig.

Simonneke

De redenen voor het afscheid van De Madammen of Interne keuken zijn onbenoemd of erg divers. Een directe link met het transformatieplan van de VRT-directie, waar ook forse besparingen bij horen, wordt weerlegd. Bij Interne keuken speelt onder meer het pensioen van vaste redacteur Erik Van Grieken en de wens van Koen Fillet om wat tijd in de VRT-coulissen door te brengen.

Voor Daems mag ‘madam’ gerust een geuzennaam blijven – “Ik ben erg trots op wat we verwezenlijkt hebben – maar als ze de laatste aflevering heeft ingeblikt, vult ze de dag nadien al een ander tijdsblok. “Het is niet alsof ik jarenlang één rolletje gespeeld heb, zoals Simonneke uit Thuis. Ik kan mezelf en mijn interesses gewoon meenemen naar een nieuw programma.”

Al zal het toch wel even wennen zijn. Het hele levensritme van een radiopresentator staat vaak jarenlang in teken van dat ene tijdsblok. “Mijn hele gezinsleven is op De Madammen geënt”, zegt Daems, die elke dag spontaan om half zes wakker wordt. Bij Fillet speelt een geheel ander probleem: “Ik lees boeken kapot omdat ik ze op twee dagen moet doornemen in functie van het programma. Dat is bij sommige boeken doodjammer, maar zelfs tijdens mijn vakantie merk ik dat rustig lezen niet lukt. Dan knal ik daar toch weer door. Ik moet nu dus als het ware opnieuw leren lezen.”

Volgens Van de Veire went het gelukkig snel. “Ik vind het totaal geen vreemde gewaarwording om ’s ochtends mijn stem niet meer op MNM te horen.” En het is de afgelopen maanden amper één keer gebeurd dat zijn vroegere wekker – om 3u33 – nog resoneerde in zijn bioritme. Coenen: “Zeker bij de ochtendshow zijn de meesten stiekem zelfs geweldig blij dat het erop zit. Het heeft zo’n impact op je lijf, op je humeur. En ongetwijfeld ook op je seksleven.”