De kunstcinema is dood. Lang leve iTunes

door Evy Ballegeer

BRUSSEL l Toen Edward Burns Purple Violets presenteerde op het Tribeca Film Festival in New York viel de romantische komedie erg in de smaak bij de recensenten. Helaas was het enthousiasme van de filmdistributeurs niet van dezelfde orde. Burns kreeg weliswaar een aanbod, maar geen dat hem kon bekoren.

"Het was hetzelfde model als altijd", zegt Burns in het vakblad Moviemaker Magazine. "Openen in New York en LA, wachten op de kritieken, dan nog in een paar markten openen, daarna nog een paar. Dat is nu al twaalf jaar lang mijn loopbaan en ik kan zeggen dat dat model de laatste zeven jaar niet meer gewerkt heeft voor mijn films. (...) En dus dacht ik: er moet een betere manier zijn om de mensen te bereiken die je film willen zien."

Materiaal om een blockbuster te worden heeft Purple Violets niet in huis, maar het is opvallend dat Burns er niet in slaagt om zijn film in de bioscoop te krijgen. Als regisseur oogstte hij succes met de indie films The Brothers McMullen en She's The One (met Jennifer Aniston en Cameron Diaz), terwijl de meeste filmliefhebbers hem kennen van zijn rol in Saving Private Ryan. Bovendien zitten met Selma Blair, Debra Messing, Patrick Wilson en Burns zelf een aantal bekende namen in de cast.

Een vriend van Burns die bij Apple werkt, kwam met het idee voor de dag om de film op iTunes uit te brengen. Daar is hij sinds maandag te koop voor 14,99 dollar. "Als je een film maakt, leef je met de fantasie dat jouw film de Full Monty of de Little Miss Sunshine van het jaar zal zijn, maar in de regel verdienen onafhankelijke filmmakers geen geld", bekent Burns op de website G4 Videogame tv. "Je ontzegt jezelf een loon en verdient pas als de film genoeg geld opbrengt. Als je je film via theaters verspreidt, verkoop je hem aan de distributeurs. Bij iTunes ben je daarentegen partner en participeer je heel snel in de geldstroom die binnenkomt. Zoiets is ongezien."

Dat de film nu niet op het grote scherm maar wel via een iPod bekeken wordt, vindt Burns geen belemmering. "Als jongen in de filmschool droom je ervan dat je film geprojecteerd zal worden op het witte doek. Wellicht is dat de reden waarom mensen films maken en acteren. Maar mijn films zijn nog nooit bioscoopervaringen geweest. Het zijn kleine, praterige prenten over mensen die worstelen met menselijke thema's. Het draait niet om grote decors of special effects. Wil ik echt dat mensen mijn film bekijken via hun iPhone? Neen. Maar ik kan niet verliefd blijven op het oude model. Als pendelaars Purple Violets zien op de Long Island Railroad, dan vind ik dat oké en ben ik gelukkig dat ze dat doen."

Volgens Burns past de deal met iTunes in het verhaal van de teloorgang van de kleine onafhankelijke bioscopen. "Dit is het jaar dat de arthousecinema gestorven is", zegt hij in een interview met MTV. Hij verwijst daarbij naar de teleurstellende boxofficeresultaten van de films Rendition en Lions for Lambs. "Als ze niet komen om Reese Witherspoon en Tom Cruise te zien, dan komen ze zeker niet naar buiten om mij en Patrick Wilson te zien. Het publiek is er gewoon niet meer."

Burns is tot nog toe de bekendste, maar lang niet de enige onafhankelijke filmmaker die zijn toevlucht neemt tot Apples muziekwinkel. Vooral de makers van shorts prijzen iTunes de hemel in. Apple begon vorig jaar de kortfilms te verkopen die genomineerd waren voor een Oscar. Dit jaar verdeelde het ook de helft van alle shorts op het Sundance Film Festival. Insiders noemen de deal die Apple aan filmmakers biedt genereus. Toch voegen ze eraan toe dat nog geen enkele regisseur rijk geworden is van een iTuneskortfilm.

Ook voor Apple is de evolutie in de distributie van independent films belangrijk. Met de exclusieve première van Purple Violets hoopt het zijn muziekwinkel te promoten, met als uiteindelijke doel meer iPods en iPhones te verkopen. Die brengen veel meer op dan iTunes zelf.

Via de Music Store kun je al langer films downloaden, maar een groot succes is dat nog niet. Een jaar nadat Disney de eerste grote studio is geworden die zijn films op iTunes aanbiedt, moet Apple toegeven dat het moeite heeft om die content binnen te halen waar het grote publiek op wacht. Behalve Disney bieden ook Lionsgate, MGM en Paramount titels aan, maar de keuze is beperkt en het merendeel van de films is oud. De meeste grote studio's zijn misnoegd over Apples weigering om mee te werken aan flexibele tarieven en aan maatregelen om piraterij te bestrijden. Zo heeft NBC Universal onlangs geweigerd om zijn contract over de verkoop van tv-shows te verlengen. Een bijkomend probleem voor Apple is dat de online concurrentie fors groeit, met rivalen als Amazon Unbox, Netflix Watch Now en Jaman.

De iTunescatalogus telt vijfhonderd titels. Volgens Apple worden de populairste films enkele honderdduizenden keren gedownload, maar heeft nog geen enkele de kaap van het miljoen overschreden.

Wil ik echt dat mensen mijn film bekijken via hun iPhone? Neen. Maar ik kan niet verliefd blijven op het oude model