De jonge, vrouwelijke democratische leider die aan het uitgroeien is tot de antagonist van Poetin

Een buitenaards wezen dat onze wereld alleen uit de krant kent, zou op basis van de afgelopen maanden kunnen denken dat Estland een wereldmacht is. Sla er een willekeurig nieuwsmedium op na, New York Times, Guardian, Time Magazine of Der Spiegel, en de redactie heeft onlangs gesproken met Kaja Kallas, premier van Estland, het op Malta en Luxemburg na kleinste EU-land met krap 1,3 miljoen inwoners.

Aan wie het maar horen wil herhaalt de 44 jarige Baltische leider haar pleidooi voor nog hardere sancties tegen Poetin. “Zolang de oorlog nog niet voorbij is en Oekraïne nog niet heeft gewonnen, hebben we niet genoeg gedaan”, vatte ze haar standpunt samen tijdens de EU-top vorige week.

Kallas waarschuwt voor de kwade bedoelingen van Poetin sinds haar aantreden begin 2021, ruim een jaar voordat Poetins troepen Oekraïne binnenvielen. West-Europese leiders beschouwden haar roep om meer militaire presentie aan de NAVO-grens toen nog als een wat overtrokken angstreactie van een klein land met een traumatisch verleden van inlijving door de Sovjet-Unie.

Nu, bijna anderhalf jaar later, zou Kallas haar collega-leiders in Brussel onder de neus kunnen wrijven dat ze gelijk had, wat Poetin betreft. Ze doet het niet. Bewust niet. Daarover later meer.

Antagonist van Poetin

Drie maanden na het begin van de oorlog in Oekraïne staat Kallas voor meer dan alleen Baltische belangen. Als jonge, vrouwelijke democratische leider van een voormalige Sovjetrepubliek die pleit voor een principiële, harde lijn, is ze aan het uitgroeien tot de antagonist van Poetin. Zeker nu de West-Europese grootmachten, Duitsland voorop, onbeholpen blijven laveren tussen wapenleveringen aan Oekraïne en afhankelijkheid van Russisch gas.

Kallas verzet zich tegen het in West-Europa door de achterdeur van het pragmatisme salonfähig geworden idee dat Oekraïne genoegen zou moeten nemen met een vrede die ten koste gaat van een deel van zijn grondgebied. Want dat zou betekenen dat de Russische agressie toch zijn vruchten had afgeworpen. “Als Poetin wint, of als hij zelfs maar het idee heeft dat hij deze oorlog heeft gewonnen, zal zijn honger alleen maar groeien”, zei Kallas tegen The New York Times.

De premier van Estland is geen pleaser, al formuleert ze nog zo diplomatiek. Ze deinsde er in maart niet voor terug haar EU-collega’s beleefd wakker te schudden, in uitstekend Engels. “Het zou kunnen dat we nu pas herontdekken wat de zin was van een internationale, op regels gebaseerde orde”, zei ze tegen het Europees Parlement. Als ze zoiets heeft gezegd, trekt Kallas’ mond samen tot een vastberaden streepje lippenstift.

Vrijheid is onbetaalbaar

Afgelopen weekend sprak ze in The Guardian haar vrees uit dat de anti-Russische eensgezindheid in Europa zal verbrokkelen als de sancties pijn beginnen te doen in West-Europa, waar mensen niet weten hoe Russische overheersing voelt. “Gas kan duur zijn, maar vrijheid is onbetaalbaar. Maar dat begrijpen mensen in de vrije wereld niet goed.”

Ze mag populair zijn in het buitenland, in politiek Tallin heeft Kallas zich in een benarde positie gemanoeuvreerd. Vorige week vrijdag blies ze de Estse regeringscoalitie op, bestaand uit haar liberale Hervormingspartij en de gematigd-linkse Centrumpartij, vanwege een voortslepende onenigheid over een steunpakket voor families en de hervorming van de voorschoolse educatie.

Kallas wil verder regeren met een andere coalitie van middenpartijen, maar loopt het gevaar dat de gewezen coalitiepartner een meerderheid organiseert met de extreemrechtse Ekre-partij. Als dat lukt, verdwijnt het populaire boegbeeld van de anti-Russische hardliners binnen de EU door de achterdeur van het internationale toneel. Ze verwijt de Centrumpartij dan ook dat ze in tijden van internationale spanning het partijbelang boven het belang van Estland stelt.

We told you so

De familiegeschiedenis van Kaja Kallas is nauw verweven met de bewogen geschiedenis van haar land. Overgrootvader Eduard Alver, was in 1918, na het uiteenvallen van het Russische tsarenrijk, een van de stichters van het eerste democratische Estland. Haar moeder werd in 1949 als baby naar Siberië getransporteerd in het kader van de zuivering van de Estse elite. Ze overleefde de drie weken durende treinreis alleen omdat een onbekende haar oma een bus melk in de hand drukte en medepassagiers bereid waren de stoffen luiers te drogen tegen hun lichamen. Pas twintig jaar later keerde de familie terug naar Tallin.

Begin mei deelde Kallas op Twitter een vakantiefoto uit 1988, voor de Brandenburger Tor in Oost-Berlijn, geschoten door haar vader, Siim Kallas, die zijn 11-jarige dochter aanspoorde diep adem te halen, zodat ze “de vrijheid aan de andere kant zou inademen”.

Siim Kallas kon toen niet bevroeden dat die Muur ruim een jaar later zou vallen, en hij een aantal jaren later premier zou zijn van een vrij Estland. Voor het stuurs kijkende meisje met roze handtas op de foto bleek de drempel naar de puberteit ook die naar de vrijheid. Kallas studeerde rechten en economie in de VS, woonde in Frankrijk en Finland.

Na haar verkiezing tot eerste vrouwelijke premier van Estland , maakte Kallas waakzaamheid voor Poetin haar grootste politieke prioriteit. Ze trok het Estse defensiebudget boven de NAVO-norm van 2 procent en zette het beleid van haar voorganger voort om het land zo snel mogelijk onafhankelijk te maken van Russische energie.

Heeft ze nou echt nooit de neiging om tegen haar Europese collega’s te zeggen: “We told you so?” vroeg een journalist van de Britse New Statesman Kallas in mei. “Het is onbeleefd om zoiets te zeggen”, antwoordde ze. “Maar ik denk dat je sommige dingen ook niet hardop hoeft te zeggen.”