De hoop: een nieuw 3M onmogelijk maken. Vlaanderen en VS gaan informatie uitwisselen over milieuvervuiling

Vlaanderen en de Verenigde Staten zullen voortaan informatie over milieuvervuiling door multinationals uitwisselen. Dat moet helpen om wantoestanden zoals die met 3M in Zwijndrecht in de toekomst sneller op de radar te krijgen. ‘Het kan niet dat bedrijven hun verantwoordelijkheid ontlopen.’

Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) is deze week naar de Verenigde Staten afgereisd, onder meer om er een overeenkomst met het Amerikaanse milieuagentschap te ondertekenen in hoofdstad Washington DC. Die overeenkomst moet ervoor zorgen dat informatie over milieuvervuiling door multinationals die actief zijn in Vlaanderen en de Verenigde Staten voortaan wordt uitgewisseld. De focus ligt op chemische vervuiling.

Onder meer hier is het misgelopen in het pfas-dossier. Terwijl de Vlaamse overheid nog maar sinds enkele jaren heeft begrepen dat er een probleem is met de niet-afbreekbare chemicaliën geproduceerd door 3M in Zwijndrecht, zijn ze dat in de Verenigde Staten al meer dan twee decennia op het spoor. Rond de eeuwwisseling al maakte het Amerikaanse EPA (Environmental Protection Agency) zich zorgen om de gezondheidseffecten van door 3M geproduceerd pfos, een onderdeel van de pfas-familie.

In Vlaanderen zijn pas midden 2021 de alarmbellen echt afgegaan. Ook al omdat de bedrijfsleiding van 3M, die in de Verenigde Staten sinds 2010 in rechtszaken is verwikkeld rond pfas-vervuiling, al die tijd deed alsof haar neus bloedde. “Met de ondertekening van deze samenwerking met het EPA, een van de machtigste entiteiten in de VS, komt Vlaanderen bij een beperkt lijstje van landen die met hen informatie gaan uitwisselen in het belang van milieuhandhaving. Dit is meteen de uitvoering van de aanbevelingen van de Vlaamse pfas-onderzoekscommissie”, verduidelijkt Demir. “Het kan niet dat bedrijven hun verantwoordelijkheid ontlopen.”

Decatur

Minister Demir reist donderdag af naar Decatur, een stadje in de zuidelijke staat Alabama, waar vervuiling door de lokale 3M-fabriek aan het licht werd gebracht met behulp van bezorgde inwoners. In 2019 gaf de bedrijfsleiding zelf toe dat ze toxisch pfos-afval dumpte in de Tennessee River, de rivier die langs Decatur stroomt. Eind 2021 werd nog een financiële schikking van 98 miljoen euro getroffen voor de opkuis.

In Decatur zal Demir onder meer een rondleiding krijgen van de voormalige mosselduiker Ron Mixon, een van de buurtbewoners die de vervuiling in de Tennessee River als eerste opmerkte omdat in de rivier alsmaar minder mosselen leven. Vroeger werden jaarlijks honderden tonnen van het weekdier gevangen. (De strijd van Mixon is treffend weergegeven in een aflevering van ‘Frontlinie’ van de Nederlandse publieke omroep NPO2, een docu die nog te bekijken is via de website). De 3M-fabriek in Decatur is overigens bijna een kopie van die in Zwijndrecht, al opende die pas tien jaar later de deuren, in 1971.

Sanering

Begin juli is 3M akkoord gegaan om 571 miljoen euro te betalen voor de sanering van de gronden rond zijn fabriek in Zwijndrecht. Al gaat het om een ‘open-end deal’, onderstreept Demir. Als in een latere fase blijkt dat het opruimen van de vervuiling nog meer kost dan dat vandaag begroot is – afgaand op worstcasescenario’s van de Vlaamse afvalbeheerder OVAM – kan dat bedrag volgens haar sowieso nog verhaald worden op 3M. Het bedrijf erkent namelijk zijn aansprakelijkheid voor de vervuiling.

Hannes Anaf, Vlaams parlementslid voor Vooruit en voorzitter van de onderzoekscommissie rond pfas, is tevreden met de nieuwe overeenkomst met het EPA. “We moeten het weten als een multinational die ook in België actief is in het buitenland veroordeeld is voor milieumisdrijven. Een samenwerkingsakkoord met de Verenigde Staten is een goede zaak. Dit ligt helemaal in lijn met de aanbevelingen van de onderzoekscommissie. Vlaanderen moet op Europees en internationaal vlak een voortrekkersrol opnemen, zodat een schandaal als pfas-vervuiling in de toekomst niet meer kan voorvallen.”

In juni van dit jaar heeft het EPA nog vier gezondheidsadviezen voor drinkwater met pfas uitgevaardigd. Het milieuagentschap heeft de Amerikaanse staten ook aangespoord om 1 miljard dollar aan federale subsidie aan te vragen om pfas en andere (chemische) verontreinigingen in drinkwater aan te pakken. Deze subsidie maakt deelt uit van de grote Bipartisan Infrastructure Law, een initiatief van de Biden-regering.