De helft van de 56 Franse kernreactoren ligt stil. En daardoor wordt in ons land meer gas gestookt

“Frankrijk stevent af op een energie-Waterloo.” Met veel gevoel voor drama schetste Bruno Retailleau, senator voor Les Républicains, zo onlangs de penibele situatie waarin zijn land volgens hem is verzeild geraakt. Cruciale dominostenen vallen gelijktijdig om.

Zo draaien raffinaderijen van TotalEnergies niet omdat het personeel – dat meer loon eist, nu het bedrijf veel winst maakt – staakt. Zo’n 28 procent van de Franse tankstations heeft te weinig benzine en transportbedrijven vrezen dat de bevoorrading van winkels nu in gevaar komt.

Bovendien slaat deze stakingsgolf nu over naar de nucleaire sector. Op twee nucleaire sites stokt daardoor de productie en vakbonden roepen op tot een interprofessionele staking dinsdag. Daar zou nog meer personeel van Electricité de France, dat de kerncentrales beheert, aan meedoen.

De stakingen verergeren de ongeziene miserie waar het Franse atoompark al maanden mee worstelt. Van de 56 kernreactoren liggen er 28 stil. En EDF stelt de geplande heropstart van vijf exemplaren nu uit omdat het vreest voor personeelstekort door de stakingen.

Afgelopen zomer kwamen er enkele centrales in de problemen omdat er onvoldoende koelwater uit de rivieren beschikbaar was. Dit probleem is nu van de baan, maar het komt terug door de opwarming van de aarde en omdat het stroomgebruik in de zomer stijgt door airco’s.

Momenteel draait de grote helft van de stilgelegde kernreactoren niet door gepland onderhoud. De helft van de Franse reactoren is zo’n veertig jaar oud. “Het is normaal dat die meer onderhoud nodig hebben”, zegt energie-expert André Jurres. “Daarom, en omdat het klimaatprobleem nijpender wordt, plant Frankrijk nieuwe kerncentrales. Maar het duurt wel een hele tijd.”

Corrosieproblemen

Ondertussen loopt het onderhoud van de bestaande centrales vertraging op. Dat begon tijdens de lockdowns en omdat EDF de geplande werken niet kan blijven uitstellen, ontstaat nu een flessenhals die door de stakingen dus dreigt te verergeren. Dat er te weinig gespecialiseerde onderhoudsploegen zijn om alle centrales tegelijk aan te pakken, helpt evenmin.

Tot overmaat van ramp zijn er corrosieproblemen opgedoken. “Dat is inmiddels het grootste probleem en treft een kleine helft van de centrales die stilliggen”, zegt energie-expert Joannes Laveyne (UGent). “Hier stoot Frankrijk op de keerzijde van zijn nucleaire succes. Hun atoomprogramma voorzag telkens kopieën van ieder type reactor. Zo kun je relatief goedkoop en snel een groot park uitbouwen. Maar als er een probleem in één type reactor opduikt, moet je meteen ook alle kopieën stilleggen voor inspectie.”

Black-outs

Omdat deze sores opduiken te midden van een energiecrisis, leiden ze tot grote zorgen over black-outs deze winter. Het Franse tv-journaal brengt daar nu dagelijks een ‘weerbericht’ over: departementen krijgen een groene, oranje of rode kleurcode naargelang het risico op black-outs. De huishoudens, die zo goed als volledig op elektriciteit draaien, wordt met aandrang gevraagd toch vooral niet te veel te verwarmen en om in één pan te koken.

En omdat het land, dat tot nu een van de grootste exporteurs van stroom was, voor zo’n 70 procent van zijn stroom afhangt van de kerncentrales, moet het nu ook stroom invoeren. “Door de Europese energiecrisis is dit tegen erg hoge prijzen”, zegt Laveyne. “Er is wel een maximumtarief voor gebruikers, maar EDF (voor 84 procent een staatsbedrijf, BDB) moet dit bijpassen, waardoor tegen eind dit jaar een put van 70 miljard euro zou ontstaan.”

Experts zijn ook beducht voor nefaste gevolgen elders. “Vooral Italië en Duitsland, maar ook de Benelux hangt af van Franse stroom”, zegt Jurres. Uit cijfers van Fluxys die Het Laatste Nieuws opvroeg, blijkt dat Belgische gascentrales nu meer draaien door de Franse problemen. Hoogspanningsbeheerder Elia bevestigt dat.

Stroomcapaciteit

“Wij importeren doorgaans Franse stroom in de winter overdag”, zegt Laveyne. “Maar wij zijn niet enorm afhankelijk van Franse stroom en onze stroomcapaciteit kan de nucleaire problemen daar volgens mij zeker opvangen. Ik vrees niet voor bevoorradingsproblemen bij ons. Je kan het ook niet interpreteren als ‘Belgisch gas voor de Fransen’. Correcter is dat de Fransen de stroom uit dit gas verbruiken en duur betalen, ze wordt alleen hier geproduceerd.”

De Franse strubbelingen betekenen echter wel meer gasverbruik tout court in Europa, terwijl het net de bedoeling is dat de Europese Unie zo’n 15 procent mindert met gas. “Dat lijkt te gaan lukken, zelfs al wordt het een strenge winter. Maar als het een koude winter wordt en de Franse kerncentrales niet snel opnieuw werken, is dit zeker niet positief voor de prijzen en kunnen deze hierdoor stijgen”, zegt Laveyne.

Mix

Volgens hem leert deze malaise vooral dat een mix van energiebronnen slim is. “Als je te veel inzet op één bron, loopt het direct heel erg mis wanneer het eens tegenzit. Frankrijk heeft nauwelijks op hernieuwbare energie ingezet. Daar komt nu een inhaalbeweging.”

Jurres ziet het anders. “Frankrijk heeft te lang op zijn lauweren gerust en startte niet snel genoeg met vervanging, vernieuwing en renovatie van zijn atoompark.”