De ‘Grote Vertaalbeweging’ legt het antiwesterse geluid op Chinese sociale media bloot

Toen de Chinese president Xi onlangs een telefoongesprek had met zijn Franse collega Macron, klonk de officiële Chinese reactie welwillend. China en Frankrijk zouden samen “vrede en stabiliteit promoten in de wereld”, en zouden Rusland en Oekraïne steunen om “door onderhandelingen de vrede te herstellen”. De tekst werd in het Engels de wereld ingestuurd.

In Chinese staatsmedia circuleerde die dag een andere boodschap (alleen in het Chinees): een Tiktok-video met een simulatie van hoe Russische kernraketten in 202 seconden Parijs, Londen en Berlijn kunnen raken, “de hoofdsteden van alle Europese landen die Oekraïne bewapenen”. De video kreeg miljoenen ‘likes’, net als de oorlogszuchtige commentaren: “Geweldig! Een like voor keizer Poetin!”

De video is een van de vele ontdekkingen van The Great Translation Movement, een jonge onlinebeweging die agressief nationalisme en antiwesters sentiment op Chinese sociale media probeert bloot te leggen. De vrijwilligersgroep speurt Chinese sociale media af, vertaalt nationalistische berichten en maakt die via Twitter toegankelijk voor een westers publiek.

De initiatiefnemers van The Great Translation Movement (TGMT) willen met hun vertaalwerk naar eigen zeggen “de donkere zijde van het Chinese internet” aan het licht brengen. Ze vinden dat die in het Westen onvoldoende bekend is, als gevolg van taalbarrières en technologische restricties. Chinese internetters gebruiken hun eigen sociale media, geïsoleerd van de rest van de wereld.

“De meeste mensen buiten de Great Firewall (buiten het afgeschermde Chinese internet, red.) worden vooral blootgesteld aan China’s externe propaganda, die benadrukt hoe Chinezen in de hele wereld vrienden willen maken”, aldus een medewerker van TGMT, die om veiligheidsredenen anoniem wil blijven. “Ze hebben geen weet van de interne propaganda, die wolf warrior-nationalisme en vijandigheid tegenover andere landen stimuleert.”

Russische invasie

De basis voor TGMT werd eind februari gelegd, na de Russische invasie in Oekraïne. Chinese internetters merkten dat Beijing zich officieel als ‘neutraal’ voorstelde, terwijl op Chinese sociale media vooral pro-Russische en antiwesterse berichten en desinformatie circuleerden. Anti-Russische boodschappen werden vaak gecensureerd. Aangezien sociale media in China sterk door de overheid gecontroleerd worden, was dat moeilijk te rijmen met Beijings ‘neutraliteit’.

Een aantal internetters begon de pro-Russische berichten te vertalen, om de hypocrisie van Beijing aan de kaak te stellen. Daaruit groeide TGTM, dat tegenwoordig honderden vrijwilligers telt. Om veiligheidsredenen – velen wonen of hebben familie in China – opereren ze decentraal en kennen ze elkaars naam niet. Ze zijn ingedeeld in groepen die berichten selecteren, vertalen, controleren en publiceren.

Naast de oorlog in Oekraïne belicht TGTM inmiddels ook andere onderwerpen: ze vertalen Chinese berichten over de lockdown in Shanghai, nationalistische teksten uit Chinese schoolboeken, of Chinese commentaren op buitenlands nieuws. Het Twitter-account is razend populair: het heeft in korte tijd 160 duizend volgers verzameld.

‘Lastercampagne’

In China lijkt TGTM een gevoelige snaar te raken. Volgens Chinese staatsmedia voert de beweging een ‘lastercampagne’ tegen China, door alleen extreme berichten op sociale media te vertalen. “Ze versterken vooroordelen over China door marginale en extreme meningen uit te vergroten”, aldus de nationalistische krant Global Times, zelf veelvuldig vertaald door TGTM. “Ze maken de Chinese bevolking zwart.”

Volgens TGTM is hun selectie wel degelijk representatief: ze zeggen enkel berichten van staatsmedia en invloedrijke accounts te vertalen, of commentaren die veel ‘likes’ krijgen. “We kiezen enkel de meest relevante boodschappen die op sociale media toegelaten worden”, aldus de medewerker. “Je kunt niet zeggen dat we selectief vertalen als het aantal ‘likes’ voor haatdragende commentaren veel groter is dan voor vredelievende commentaren.”

Volgens experts ligt de waarheid in het midden. “TGTM heeft een agenda, ze laten enkel de ergste commentaren op Chinese sociale media zien”, zegt Florian Schneider, directeur van het Leiden Asia Centre. “Chinese critici hebben geen ongelijk dat de vertaalde berichten niet representatief zijn voor de bredere publieke opinie in China.”

Anderzijds is nationalisme daadwerkelijk erg aanwezig op het Chinese internet, wat alleen met instemming van de autoriteiten kan. Schneider: “Opkomend onderzoek naar de weergave van Rusland en Oekraïne op het Chinese web suggereert dat zowat de helft van alle commentaren agressief pro-Russisch is. De berichten van TGTM zijn dus niet zo uitzonderlijk als Chinese critici beweren. In plaats van boos te zijn over de vertalingen, kunnen ze hun ongenoegen beter focussen op de giftige commentaren zelf.”