De ene na de andere onhoudbare belofte, en dan nog voor schut gezet door de koning: het stormachtige premierschap van Liz Truss

Donderdagmiddag maakte de Britse premier Liz Truss bekend op te stappen als leider van de Conservatieve Partij, en dus als premier. Een terugblik op de sleutelmomenten van haar 45 dagen durende premierschap.

Dinsdag 6 september: aantreden in een wolkbreuk

Het premierschap van Liz Truss begint op 6 september met een wolkbreuk. Kort voordat ze Downing Street wordt binnengereden, begint de regen met bakken uit de hemel te vallen. Het lijkt erop dat Truss haar collega’s en de pers binnen moet toespreken, maar het is net op tijd droog, zodat ze haar speech toch nog voor de deur van de ambtswoning kan doen. Dit was niet het enige voorteken van een onstuimig premierschap: bij haar kandidatuur had Truss per ongeluk ‘I’m ready to hit the ground’ (‘Ik ben klaar om op de grond te vallen’) getweet, in plaats van de uitdrukking ‘I’m ready to hit the ground running’ (‘Ik ben klaar om ertegenaan te gaan’).

Donderdag 8 september: de andere Elizabeth overlijdt

Twee dagen na haar aantreden kijkt Truss tijdens een Lagerhuisdebat verschrikt op wanneer ze een papiertje in haar handen krijgt gedrukt. Dit is het moment waarop de premier verneemt dat koningin Elizabeth stervende is. Enkele uren later is de vorstin dood en begint de periode van tien dagen nationale rouw. Naast de diverse plichtplegingen, zoals een eerste ontmoeting met koning Charles en een bijbellezing tijdens de rouwdienst, biedt dit Truss en haar minister van Financiën Kwasi Kwarteng de kans om in de luwte aan een revolutionaire minibegroting te werken.

Vrijdag 23 september: presentatie ‘Kamikwasi’-begroting

Kwarteng presenteert in het Lagerhuis de tussenbegroting die hij samen met Truss in een Zuid-Londense pub heeft opgesteld. Het is een radicaal document. Kwarteng belooft zijn landgenoten belastingverlagingen van omgerekend 50 miljard euro, waarvan vooral de rijken profiteren. Dit groeiplan gaat niet gepaard met bezuinigingen, dus de regering moet flink gaan lenen. De financiële markten ruiken onraad en het pond gaat hard onderuit. Kwarteng proost later die dag met vrienden uit de wereld van de hedgefondsen.

Woensdag 28 september: de Bank of England redt de economie

Nadat minister Kwarteng tijdens een televisie-interview nog meer belastingverlagingen heeft aangekondigd, stijgt de rente op Britse obligaties. Vanuit Washington komen er waarschuwende woorden van het Internationaal Monetair Fonds over de richting die de regering-Truss is ingeslagen. De Bank of England ziet zich uiteindelijk genoodzaakt om voor tientallen miljarden aan staatsobligaties in te kopen, om te voorkomen dat pensioenfondsen omvallen. Ondanks alles houden Truss en Kwarteng voet bij stuk.

Maandag 3 oktober: de eerste U-bocht

Na een rumoerig verlopen partijcongres, waar werd gesproken over een aanstaande coup tegen Truss, meldt de premier dat het hoogste belastingtarief van 45 procent, ooit ingevoerd door Gordon Brown, toch in stand blijft. “We hebben het door, en we hebben geluisterd”, zegt Kwarteng. Het is de eerste keer dat er een streep gaat door een deel van de minibegroting, ondanks de belofte van Truss dat ze nooit van koers zal gaan veranderen. Later blijkt dat Kwarteng tegen de afschaffing van het tarief was, maar er door Truss toe werd gedwongen.

Dinsdag 11 oktober: ruzie over migratie uit India

Tijdens de campagne om het leiderschap van de partij heeft Truss gewezen op haar successen als minister van Buitenlandse Zaken bij het afsluiten van handelsakkoorden. Nadat de Amerikaanse president Joe Biden de Britse hoop op een trans-Atlantisch handelsakkoord al had gedoofd, lijkt nu ook een deal met India ver weg. Minister van Binnenlandse Zaken Suella Braverman is niet van plan om het visumbeleid voor Indiërs te versoepelen. De Indiase premier Modi is boos en in Londen is ook Truss niet blij met haar minister.

Woensdag 12 oktober: weer een onhoudbare belofte

Bij het wekelijkse vragenuurtje laat Truss zich verleiden tot een nieuwe belofte die niet na te komen lijkt. Uitgedaagd door oppositieleider Keir Starmer belooft ze dat er onder haar bewind geen bezuinigingen komen op de overheidsuitgaven. Het is niet het soort nieuws dat de financiële markten willen horen. Daar speelt nog steeds de vraag waar het geld vandaan moet komen voor de overgebleven belastingcadeautjes.

Donderdag 13 oktober: voor schut gezet door de koning

Buckingham Palace brengt een video naar buiten waarin te zien is dat Truss door de koning wordt verwelkomd voor hun wekelijkse ontmoeting. Te horen is dat Charles haar begroet met de woorden “Back again? Dear oh dear.” Het doet vermoeden dat de koning niet blij is met zijn premier. Een week eerder had Charles, die zich inzet voor het klimaat, te horen gekregen dat hij wat Truss betreft niet welkom is op de aankomende klimaattop. De verhouding tussen de twee lijkt niet goed te zijn.

Vrijdag 14 oktober: Kwarteng wordt opgeofferd

Truss sommeert Kwarteng, die in de VS is voor een top van het Internationaal Monetair Fonds, om zo snel mogelijk terug te komen naar Londen. In de taxi van Heathrow naar Downing Street leest de minister van Financiën in de Times dat hij is ontslagen. Later op de dag verklaart Truss dat de vennootschapsbelasting toch omhooggaat – een nieuwe draai. Ze benoemt Jeremy Hunt tot minister van Financiën. Truss wordt verweten dat ze Kwarteng gebruikt als zondebok en zelf ook zou moeten opstappen.

Maandag 17 oktober: Hunt neemt de macht over

De nieuwe minister Jeremy Hunt neemt de leiding en werpt de controversiële begroting in de prullenbak, inclusief een deel van de energiecompensatie. In het Lagerhuis zit Truss als een dood vogeltje naast Hunt, terwijl hij een financieel beleid uiteenzet dat haaks staat op wat zij had gewild. De nieuwe minister laat ook weten dat er pijnlijke bezuinigingen aankomen, wat ingaat tegen de dingen die Truss vijf dagen eerder in het Lagerhuis had gezegd. ‘In office, not in power’, meldt de Daily Mail in chocoladeletters.

Woensdag 19 oktober: de tory’s vechten elkaar het Lagerhuis uit

Premier Truss verliest weer een topminister: Suella Braverman (Binnenlandse Zaken) vertrekt. Officieel omdat ze een regeringsdocument via de privémail had verstuurd, maar op de achtergrond speelt een ruzie over het migratiebeleid. In de avond zijn er chaotische taferelen in het Lagerhuis, waar Conservatieve Kamerleden worden gedwongen om te stemmen over de winning van schaliegas (fracking), wat door Truss wordt bestempeld als een stemming over haar positie.

Donderdag 20 oktober: Truss vertrekt

Na 45 dagen staat premier Liz Truss donderdagmiddag weer op de stoep van de ambtswoning. Nadat tal van partijgenoten het vertrouwen in de premier hebben opgezegd, kondigt ze haar vertrek aan. Ze blijft aan als premier tot er een opvolger is benoemd.