De ‘duurste vrouw in de geschiedenis van Rusland’ staat voor haar belangrijkste opdracht ooit: wie is Elvira Nabioellina?

Elvira Nabioellina stond eerder al voor hete vuren, maar nu kampt de gouverneur van de centrale bank met een haast onmogelijke taak: de Russische economie en munt stutten.

Ze is in de Doema ooit ‘de duurste vrouw in de geschiedenis van dit land’ genoemd. We schrijven 2014, en de communist Vjatsjeslav Tetjokin verwijt Nabioellina dat de Russische centrale bank onder haar hoede dan al voor omgerekend 70 miljard dollar (64 miljard euro) heeft moeten uitgeven aan buitenlandse reserves om de val van de roebel te stelpen.

Voor een deel was dat te wijten aan wat ook nu de roebel parten speelt: westerse sancties na een inval in Oekraïne, toen weliswaar nog beperkt tot de Krim. Toch is er ook een belangrijk verschil. Destijds zakte de olieprijs weg, waarmee ook een grote inkomstenbron droogviel. Nu staat die koers juist heel hoog, en voorlopig blijft olie- en gasgeld gewoon naar Rusland stromen.

Toch zit de Russische economie door de oorlog en de sancties in het slop. Dat valt ook te zien aan de nationale munt, die sinds het begin van het jaar al meer dan 30 procent heeft verloren tegenover de euro.

In 2014 moest Nabioellina uiteindelijk de strijd staken op de valutamarkt. Nu geeft de centrale bank zich nog niet gewonnen. Ze zet opnieuw haar internationale reserves in, en trok daarnaast haar beleidsrente (kortetermijnrente die wordt vastgelegd door de centrale bank voor haar transacties met commerciële banken) met een ruk op van 9,5 tot 20 procent om de gierende inflatie te bestrijden.

Schade beperken

Daarmee staat de vrouw die vanwege haar technocratische imago en sobere stijl (eenvoudige mantelpakken in saaie kleuren, lage hakken en een minimum aan make-up) de ‘grijze kardinaal’ wordt genoemd voor een schier onmogelijke uitdaging: de schade beperken.

Die opdracht heeft ze te danken aan Vladimir Poetin, die ze al vijftien jaar in verschillende hoedanigheden dient. Voordat Nabioellina in 2013 aan de slag ging bij de Russische centrale bank, was ze vijf jaar lang diens minister van Economische Zaken en Handel. Een periode waarin ze Rusland zo goed mogelijk door de financieel-economische crisis moest loodsen. Na Poetins herverkiezing in 2012 werd Nabioellina even de belangrijkste economische adviseur van de machtigste man van Rusland, tot hij haar dus opdroeg de Russische centrale bank te leiden.

Een verrassing, ook voor haar, omdat de toenmalige vicepresident van die instelling, Aleksei Oeljoekajev, werd gezien als de grote kanshebber. Waarschijnlijk deden zijn politieke gedichten hem de das om. In een daarvan riep hij zijn kinderen op om Rusland te verlaten en ergens naartoe te gaan ‘waar je mond niet altijd is dichtgestopt, en soms waarheid wordt gesproken’. Het moet een magere troost zijn geweest voor Oeljoekajev dat Nabioellina zelf een groot poëzieliefhebber is. Zo kan ze veel gedichten van Paul Verlaine uit het blote hoofd citeren.

“Als centrale bankier zal ze stevig in haar schoenen moeten staan, en nee moeten durven te zeggen tegen de president”, had haar mentor en voormalig minister van Economie Jevgeni Jasin gewaarschuwd toen haar benoeming bekend raakte. “Dat wordt nog een hele uitdaging.”

Na een wankel begin waarin ze nogal halfslachtig optrad, groeide Nabioellina in haar rol. Ze maakte vooral werk van meer en beter toezicht op de financiële markten.

Onverschrokken

Haar baan is niet ongevaarlijk. In 2006 werd vicegouverneur Andrej Kozlov, belast met regulering, op straat doodgeschoten door een huurmoordenaar. Maar Nabioellina lijkt onverschrokken, en durft zelfs de machtigste Rus tegen de haren in te strijken. Zo trok ze meermaals tegen de wensen van het Kremlin in de rente op als de inflatie dat noodzaakte.

Dat Poetin dit aanvaardt, tekent het aanzien van de 58-jarige econoom die werd geboren in een Tataars arbeidersgezin in de stad Oefa, gelegen tussen het Oeralgebergte en de Volga. Echtgenoot Jaroslav Koezminov lichtte aan persbureau Bloomberg toe dat ze als kind vooral bezig was met Frans leren, luisteren naar klassieke muziek, en Tolstoj, Dostojevski en Kafka lezen.

In de jaren tachtig trok Nabioellina naar de staatsuniversiteit in Moskou om economie te studeren. Hoewel het lespakket nog zwaar steunde op geschriften van Marx en Lenin, kreeg ze via haar keuzevakken ook lucht van de ideeën van westerse economen als Robert Higgs en Joan Robinson. Ze ging zichzelf resoluut ‘een liberale econoom’ noemen.

Aan de universiteit leerde ze ook haar man Jaroslav Koezminov kennen, tegenwoordig directeur van de Hogere School voor de Economie. Hij was toen een van haar docenten. Het was ook in deze periode dat ze haar lidmaatschap van de Communistische Partij opzegde, ontgoocheld door de trage hervormingen waarmee Michail Gorbatsjov de Sovjet-Unie probeerde drijvende te houden.

Als centrale bankier heeft ze een goede reputatie opgebouwd door haar land door twee financiële crises te loodsen. Maar een oorlog is toch andere koek. De wapens waarover Nabioellina beschikt, zijn vooral gericht op de binnenlandse economie, maar het vuurwerk komt van buitenaf.