De coronacijfers stijgen opnieuw in ons land. Moeten we ons zorgen maken?

Door het oplopende aantal coronabesmettingen wordt Vlaanderen deze week weer een rode zone. Waar komt deze stijging vandaan? En wat betekenen deze cijfers nog met de huidige vaccinatiegraad?

Hoe hard stijgen de cijfers?

Na twee maanden waarbij de cijfers min of meer stabiel bleven, stijgt het aantal besmettingen sinds begin oktober fors. Volgens de recentste cijfers, die dateren van zaterdag, waren er tussen 6 en 12 oktober gemiddeld 2.438 bevestigde besmettingen per dag. Dat is een stijging van 28 procent in vergelijking met de week ervoor. Ook het aantal sterfgevallen is met 28 procent gestegen. Het virus maakt nu gemiddeld 10,6 slachtoffers per dag. Het aantal ziekenhuisopnames ging op weekbasis met vijf procent de hoogte in, terwijl het aantal bezette bedden op intensieve zorgen met 7 procent gedaald is. Maar als de huidige stijgingen zich doorzetten, zullen ook het aantal ic-opnames wellicht binnenkort weer stijgen.

Waarom stijgen de cijfers?

“Hoewel het aantal contacten nog niet op het niveau van voor de pandemie is, is het sinds een aantal weken wel sterk gestegen”, zegt biostatisticus Geert Molenberghs (UHasselt/KU Leuven). De versoepelingen van 1 oktober, waarbij onder meer het nachtleven weer losgelaten werd, zorgen voor een pak meer hoogrisicocontacten. Sinds het nieuwe schooljaar doet het virus ook weer op school de ronde, net als op alle familie- en andere feesten die ingehaald worden. Bovendien zorgen de kouder wordende temperaturen ervoor dat meer en meer van die samenkomsten binnen plaatsvinden - ook al iets waar het virus van profiteert.

Waar stijgen de cijfers het meest?

In elke provincie is het reproductiegetal (R) hoger dan één, wat betekent dat de epidemie overal aan kracht wint. De felste stijgingen zien we in West-Vlaanderen (+83 procent), Limburg (+71 procent) en Waals-Brabant (+53 procent). “Maar die provincies vertrokken ook van een veel lager besmettingsniveau”, zegt viroloog Steven Van Gucht (Sciensano). “Het gaat dus veeleer om een inhaalbeweging.” Zo is het aantal besmettingen in West-Vlaanderen en Limburg dan wel procentueel sterk gestegen, het aantal besmettingen op 100.000 schommelt er nog steeds rond de 150. In Luik en Brussel bedraagt de incidentie nog steeds meer dan 400, in de Duitstalige Gemeenschap zelfs 668.

Welke leeftijdsgroepen raken het meest besmet?

Het is al enkele weken duidelijk dat het virus sterk onder jongeren circuleert. De incidentie bij de leeftijdsgroep tot 19 jaar ligt een eind hoger dan bij de andere leeftijdsgroepen en stijgt ook het snelst. Toch is er een duidelijk verschil tussen jongeren uit het middelbaar en het lager: die laatste groep kreeg namelijk nog niet de kans om zich te laten vaccineren. “In het middelbaar zag je dat de incidentie in de eerste weken van september rond de 250 zat, maar dan is dat gedaald tot 150", zegt Molenberghs. “Bij de lagere scholen schommelt dat nog steeds rond de 500. De lagere scholen hebben dus een zekere motorfunctie, want sinds kort zie je ook de cijfers bij de dertigers en veertigers - de generatie van de ouders - omhooggaan.”

Wie belandt in het ziekenhuis?

De ziekenhuispopulatie is vandaag minder eenduidig dan tijdens eerdere fases van de pandemie. Zo zien experts dat het aandeel mensen met comorbiditeiten, bijvoorbeeld obesitas, minder prominent is dan tijdens de eerste golf. Ook bij de leeftijdsgroepen is er een mix, al blijven de jongste leeftijdsgroepen meestal gespaard van een ziekenhuisopname. Een groot deel van de ziekenhuisbedden, ook op intensieve zorgen, wordt vandaag ingenomen door vijftigers, zestigers en 60-plussers. Eén evolutie valt op: terwijl in mei slechts tien tot vijftien procent van de ziekenhuisbedden werd ingenomen door 80-plussers, is dat aandeel vandaag weer boven de 30 procent geklommen. Het kan natuurlijk een tijdelijke hausse zijn. Maar als deze stijging zich doorzet, kan dat wijzen op de tanende immuniteit bij die leeftijdsgroep. De regering anticipeert daarop door iedereen boven 65 een derde prik aan te bieden.

Overigens is het niet uitzonderlijk dat twintig tot dertig procent van de bedden op intensieve zorgen, zeker in Vlaanderen, wordt ingenomen door gevaccineerden. Dat is geen teken dat het vaccin niet werkt. “De kans dat je als gevaccineerde in het ziekenhuis belandt na een covidbesmetting, is negen keer lager dan als je niet gevaccineerd bent”, zegt Molenberghs. “Alleen zijn er nu eenmaal veel meer gevaccineerden dan niet-gevaccineerden. Bij veel viruscirculatie kan een klein deel van hen nog steeds in het ziekenhuis belanden.”

Hoe zorgwekkend is dit?

“Eigenlijk hadden we gedacht dat de cijfers sneller weer zouden stijgen”, zegt Van Gucht. “Twee maanden geleden dachten we dat we in het slechtste geval nog ruim boven de 1.000 ic-bedden konden uitkomen, maar dat scenario mag vandaag normaal van de baan.”

Bovendien vertalen besmettingen zich vandaag minder snel in ziekenhuisopnames. Als de besmettingscijfers een jaar geleden verdubbelden, namen de hospitalisaties met 65 procent toe. Vandaag leidt een zelfde aantal besmettingen volgens berekeningen van Molenberghs tot 45 procent meer hospitalisaties. “Dat is een flinke winst, maar betekent ook dat we nog niet op het droge zijn. We kunnen nog steeds naar 400 of zelfs 600 bezette ic-bedden gaan. Als daar ook nog griepgevallen bijkomen, krijg je toch weer grote ziekenhuisdruk, dus ook uitgestelde zorg.”