De Britten zijn in de eerste brexitmaand afgedaald naar ‘de vijfde cirkel in de hel van Dante’

‘Kinderziekten’, zo noemde de Britse premier de handelsproblemen tussen Groot-Brittannië en de Europese lidstaten, waaronder Noord-Ierland dat een soort hybride Brits-Europese status heeft. Hij zei dit vorige week tijdens een bezoek aan Schotland, waar de vissers volop mokken over de gebrekkige toegang tot hun afzetmarkten. Sterker, een week eerder ­waren vissers naar Londen ge­komen om hun onvrede te uiten. Niet langer is Johnson de ‘fisherman’s friend’.

Volgens Johnson en zijn collega-brexiteers is het onvermijdelijk dat er na zo’n historische verandering dingen misgaan in de eerste maanden. Op middellange- en lange termijn zal de zon gaan schijnen, zo luidt de belofte. Vanuit het bedrijfsleven klinkt echter de waarschuwing dat de gesignaleerde problemen slechts het topje van de ijsberg zijn. Bovendien bestaat de vrees dat de aard van de belemmeringen zichtbaar worden als de handel na lockdown weer goed op gang komt. Dat Johnson ooit ‘fuck business’ riep wordt hem nagedragen.

Nieuwe btw-regels

De Britse regering wordt verweten dat het ondernemers te laat heeft geïnformeerd over de aanstaande veranderingen, bijvoorbeeld waar het gaat om btw-tarieven en regels over herkomst van producten (of delen ervan). Dat de complexe brexitdeal een paar dagen voor het beëindigen van de overgangsperiode is gesloten, heeft niet geholpen. Om zaken nog complexer te maken hebben de Britten hun eigen btw-systeem gewijzigd. Zo moet vanaf 1 januari ook btw worden betaald op producten die goedkoper zijn dan 15 pond (17 euro).

Dat laatste treft vooral spullen die met een klik op de muis zijn besteld.

De regering is herhaaldelijk verzocht om exporteurs, vervoerders en veerdiensten beter te helpen met het papierwerk. Tegenover een Lagerhuiscommissie beweerde Elizabeth de Jong, beleidsdirecteur bij Logistics UK, dat er vooral problemen zijn bij de nieuwe Ierse grens, de zeegrens tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk. Deze grens was bedoeld om een harde grens op het Ierse vasteland te voorkomen. Een kwart van de vrachtwagenchauffeurs zou daar nu arriveren zonder de juiste documentatie.

‘De hel van Dante’

In de aanloop naar de brexit had Johnson gezegd dat er geen controles of andere hindernissen zouden komen aan gene zijden van de Ierse Zee. Ironisch genoeg is er nu meer bureaucratie dan voorheen, en dat terwijl het terugdringen van de (Brusselse) papierwinkel een van de achterliggende gedachten van brexit was. In de Britse krant The Guardian heeft Ben Fletcher van Make UK, een organisatie die de maakindustrie vertegenwoordigt, de eerste brexitmaand beeldend samengevat als ‘de vijfde cirkel in de hel van Dante’.

Het Britse bedrijfsleven vreest nog meer grensproblemen wanneer ondernemingen door hun voorraden heen zijn die ze eind vorig jaar hadden aangelegd. De verantwoordelijke minister Michael Gove, die een tijdje verstoppertje heeft gespeeld voor de televisiecamera’s, is echter van mening dat de zaken over het algemeen goed verlopen. Maar wat blij is de regering-Johnson dat de wegen naar Dover niet het decor zijn geworden van eindeloze vrachtwagenfiles, een beeld dat makkelijk kan worden gebruikt als het failliet van brexit.

De rust, evenwel, kan ook een teken zijn dat de export naar het vasteland simpelweg is afgenomen.