De Britse virusvariant ís al in België: hoeveel zorgen moeten we ons maken?

Een Britse mutatie van het Covid-19-virus blijkt besmettelijker. België sluit alvast het luchtverkeer uit Engeland. Maar wat is die mutant nu precies en wat betekent het voor ons? Vijf vragen.

1. Wat is er aan de hand in Engeland?

“Christmas is cancelled.” Sinds dit weekend geldt er een strenge lockdown in Londen en Zuid-Oost-Engeland. Niet-essentiële winkels zijn gesloten en inwoners in een zo’n fase-vier-zone mogen nog maximaal één contact uit een ander huishouden ontmoeten in een publieke ruimte, buiten.

De reden is de curve. Terwijl in België na de piek van de tweede golf een sterke daling van de besmettingscijfers volgde en een nieuwe stijging nog maar net is ingezet, zit het Verenigd Koninkrijk op dit moment opnieuw op een nieuwe piek in de cijfers. De oorzaak ligt vooral in Londen en het Zuiden van het land.

Daar is in september een nieuwe variant van het virus opgedoken, die in oktober ontdekt is in virusstalen en zich verder verspreidde. “Begin december zagen we een cluster die zeer snel groeide”, zegt dr. Susan Hopkins van Public Health England.

2. Wat is die nieuwe variant?

De variant, die bekendstaat als N501Y, heeft enkele mutaties, waaronder een mutatie van de spike-eiwitten, de stekels die het coronavirus gebruikt om zich te binden aan receptoren in het menselijk lichaam. Deze mutatie maakt dat het virus zich sneller kan binden en dus besmettelijker is. Volgens sommige schattingen is ze tot 70 procent besmettelijker, een cijfer dat ook de Britse premier Boris Johnson herhaalde. “Deze week hebben de modellen getoond dat deze variant inderdaad meer overdraagbaar is dan andere”, zegt Hopkins.

Voorlopig houden de meeste wetenschappers een slag om de arm. Er is een samenhang tussen hogere besmettingscijfers en het ontstaan van deze mutatie, maar er is ook een mogelijkheid dat mensen in Londen en Zuid-Oost-Engeland meer contacten hadden met elkaar, waardoor deze variant gemakkelijker kon verspreiden.

Zo is deze mutant ook al opgedoken in Australië, maar heeft die zich daar niet verder verspreid. Isoleren stopt de verspreiding. Toch denkt ook Maria Van Kerkhove, de Amerikaanse epidemioloog aan de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), dat N501Y een besmettelijkere mutatie is. Helemaal verrassend is dat niet. Virussen muteren voortdurend en de varianten die de bovenhand nemen, zijn de meest besmettelijke. “Virussen evolueren naar meer overdraagbaar”, zegt Marc Van Ranst (KU Leuven).

De tweede coronagolf zou overigens ook het gevolg zijn geweest van een mutatie, die in Spanje ontstond. Terugkerende vakantiegangers uit Spanje hebben het virus vervolgens verspreid in Europa.

3. Hoe gevaarlijk is de mutatie?

De mutatie zorgt voor hogere virusladingen in neus en keel en is besmettelijker, maar is het virus ook gevaarlijker? De Britse autoriteiten denken van niet, maar eigenlijk is er op dit moment niet meteen duidelijkheid over. De theorie zegt van niet. Dat is een kwestie van evolutieleer.

“Virussen zitten in een voortdurende competitie: de variant die zich het beste kan overdragen, en die het minste ziekte veroorzaakt, is de efficiëntste”, zegt professor microbiologie Bruno Verhasselt, van het UZ Gent. “Dat is altijd op lange termijn de variant die overblijft.”

Het kan soms generaties duren, maar uiteindelijk evolueren virussen naar zeer aanstekelijk, maar ongevaarlijk, zoals bijvoorbeeld herpes. Daar is het in het geval van Covid-19 nog veel te vroeg voor.

“Variant of niet, dit virus is gevaarlijk en er zijn stappen die we kunnen nemen om de verspreiding ervan tegen te gaan”, zegt Maria Van Kerkhove van de WHO.

4. En bij ons?

De Belgische regering heeft beslist om zondag vanaf middernacht alvast voor 24 uur het luchtruim te sluiten voor vluchten uit het Verenigd Koninkrijk. In Zaventem staat maandag maar één aankomende vlucht gepland. Auto’s zullen aan de grens met Frankrijk ook gecontroleerd worden, omdat het meeste verkeer uit het Verenigd Koninkrijk via de tunnel komt.

“Dat zal de komst van die variant vertragen, maar je gaat het nooit kunnen tegenhouden”, zegt Verhasselt.

Meer nog: de mutatie is al onder ons. Op het lab van Marc Van Ranst zijn vier stalen ontdekt met exact dezelfde genoomsequentie. “Het gaat om een cluster die op 30 november is ontdekt”, zegt viroloog Piet Maes, die het onderzoek leidt. Vermoedelijk is het een kwestie van tijd dat ook bij ons steeds meer N501Y-gevallen opduiken.

Erika Vlieghe, voorzitter van expertencomité GEMS, benadrukt dat ze dit van kortbij opvolgen. De vraag is of we er voldoende zicht op hebben. In het Verenigd Koninkrijk doet het COG-UK-consortium nauwgezet onderzoek naar virusstammen, waardoor ze kort op de bal kunnen spelen. In België werkt Piet Maes samen met UGent en ULiège aan een soortgelijk consortium, maar er is frustratie over het gebrek aan financiering van de federale overheid.

5. Is het vaccin dan een maat voor niets?

Ondanks de vele onzekerheden bij deze nieuwe mutatie, zijn wetenschappers het over één ding eens: voor het vaccin verandert er niks. “Een vaccin veroorzaakt een waaier van verschillende antilichamen, die voldoende bescherming bieden”, zegt viroloog Piet Maes. “Deze nieuwe mutatie gaat totaal geen invloed op de werking van een van de drie typische vaccins hebben.”

Integendeel, het vaccineren van de bevolking is volgens de Britse minister van Gezondheid Hancock nu des te belangrijker. Het Verenigd Koninkrijk verwacht dat aan het einde van dit weekend ongeveer een half miljoen mensen zijn gevaccineerd.