Zijn bar in Ischgl in het Oostenrijkse Tirol wordt gezien als de coronabrandhaard van Europa. Wintersporters namen het virus van hieruit mee terug naar huis. Voelt eigenaar Bernhard Zangerl (25) zich verantwoordelijk?
“Het is niets meer dan disco met skikleren aan in de namiddag.” Voor een ontnuchterende definitie van het fenomeen après-ski moet je bij Bernhard Zangerl zijn, eigenaar van bar Kitzloch in Ischgl, Tirol. “Maar het bestaat thuis niet, dus toeristen vinden het exotisch.”
De 25-jarige ondernemer is een man van weinig woorden, die de zaken niet graag groter maakt dan ze zijn. Daartoe ontbreekt ook alle noodzaak in een skidorp dat in het grote verhaal van het coronavirus in Europa de prominente bijrol van onverantwoordelijke slechterik kreeg. Veel inwoners zouden er een lief ding voor geven om de bekendheid van Ischgl tijdelijk wat kleiner te maken.
In korte broek en capuchontrui komt Zangerl binnenlopen in de lobby van sporthotel Silvretta, de spil van het toeristische familie-imperium dat eruitziet als een gedwongen huwelijk tussen een chalet en een kasteel. Wie niet beter weet, zou de toekomstige bedrijfsleider gemakkelijk voor een bordenwasser houden. Zangerl wil aangesproken worden met ‘jij’, want boven de duizend meter wordt geen ‘u’ gebruikt, dat is een ongeschreven regel in de Alpen.
Om het vak te leren, kreeg Zangerl in november vorig jaar de leiding over de Kitzloch, een van de bestlopende après-skigelegenheden in Ischgl. Hij wist niet dat die bar vier maanden later zou worden aangewezen als het voornaamste broeinest van het coronavirus in Europa en dat zelfs de burgemeester van het dorp deze zomer openlijk zou twijfelen of après-ski ooit in zijn oude vorm terugkeert.
Dat laatste begrijpt hij niet, zegt Zangerl. Hij laat een gedachte-experiment volgen: wat als het coronavirus in de zomermaanden naar Europa was overgestoken, zouden dan de Spaanse stranden in slecht daglicht zijn geplaatst?
In de winter is het van hotel Silvretta naar de Kitzloch een kwestie van op ski’s te gaan staan en je door de voetgangerszone in de hoofdstraat naar beneden te laten glijden. Midden in een zomerse plensbui die de bergtoppen aan het zicht onttrekt, maakt Zangerl het ritje met de auto. Vanaf de hoger gelegen weg is goed te zien hoe leeg Ischgl is. Maar, zegt Zangerl, dat is ook in gewone zomers zo.
Ischgl telt 1.600 inwoners en 1,4 miljoen toeristische overnachtingen per jaar. De Zangerls met hun hotel, appartementencomplex, wellnesscentrum, drie restaurants en twee bars en een aandeel in de skiliften hebben door corona ongeveer een derde van hun jaarinkomsten misgelopen. Voor het overleven van het familiebedrijf hangt er veel van de komende winter af.
Ook wanneer Zangerl alle lampen in de Kitzloch aanknipt, blijft het schemerig in de bar waar de flessen Obstschnapps staan te verstoffen achter de toog. Ook de muf zoete geur die hoort bij avonden – in dit geval dus namiddagen – die resulteren in hoofdpijn, geeft acte de présence. En dat terwijl de bar sinds 9 maart dicht is. Twee dagen eerder had de Duitse barman die als seizoenswerker biertjes tapte, de positieve uitslag van zijn coronatest gekregen. Hij was de eerste officiële patiënt in Ischgl. In werkelijkheid waren er toen al tientallen, zo niet honderden mensen besmet. Twee dagen eerder, op 5 maart, hadden politici uit IJsland de regionale autoriteiten in Tirol gewaarschuwd toen een groep terugkerende vakantiegangers corona bleek te hebben. Van die waarschuwing wisten ze in Ischgl niets, zegt Zangerl.
Het zou tot 13 maart duren tot de skiliften tot stilstand kwamen. Wintersporters namen het virus uit Ischgl mee naar de Verenigde Arabische Emiraten, Zimbabwe, de VS en veruit de meeste landen in Europa – Duitstalige media verzonnen het woord ‘viruscentrifuge’.
Eind februari verspreidde corona zich in Noord-Italië. Van Ischgl naar de Italiaanse grens is het nog geen 30 kilometer, naar het zwaar getroffen Bergamo ongeveer 300 kilometer. Hield je rekening met de mogelijkheid dat Covid-19 in Ischgl de kop zou opsteken?
“Natuurlijk ging het door mijn hoofd. Maar het is niet mijn opgave om aan virusbestrijding te doen of het verloop van een pandemie te voorspellen. Het is mijn taak om ervoor te zorgen dat onze gasten een fijne vakantie hebben. Wij horecaondernemers hebben de aanwijzingen van de overheid. We kunnen als horecabedrijf niet zeggen: we gaan eind december al dicht omdat er aan de andere kant van de wereld een gevaarlijk virus is geconstateerd.”
Begin maart kreeg de ene na de andere medewerker van de Kitzloch griepklachten. Werd je toen niet achterdochtig?
“We dachten dat ze gewoon kou hadden gevat. Ik wist niks over dat virus. Ik had geen idee wat er op ons afkwam. Terwijl er eind februari al wel gasten waren die hun vakantie cancelden omdat ze het te riskant vonden.
“Op een gegeven moment wisten we dat die groep uit IJsland hier in de Kitzloch was geweest en dat die bij thuiskomst positief had getest. Daarop hebben we onze barman naar de dokter gestuurd. Hij had lichte symptomen. Op 9 maart is de bar dichtgegaan, vier dagen voor alle andere bars en restaurants.”
Je testte zelf ook positief. Was je bang?
“Ik was verkouden, had hoofdpijn en was dagenlang moe, maar ik maakte me over mezelf geen zorgen. Hoogstens over mijn grootouders, die zijn boven de tachtig. Bijna heel de familie heeft het virus gehad, maar dat bleek pas in mei, toen hier een massale antilichamentest is gehouden. Mijn opa lijdt aan allerlei kwalen, maar hij heeft zelfs helemaal geen symptomen gevoeld. En mijn moeder was als enige negatief, vreemd hé?”
De familiegeschiedenis van de Zangerls vertelt in een notendop het succesverhaal van Tirol, begin 20ste eeuw nog een arm stuk boerenbergland in een westelijke uithoek van een onttroond keizerrijk. In de jaren 30 ontdekte Bernhards overgrootvader dat er brood zat in het aanbieden van een gastenverblijf aan welvarende Duitsers die van de reine Alpenlucht kwamen genieten.
Het skitoerisme is van na de oorlog. Ischgl ontwikkelde zich in de jaren 80 tot een bestemming voor toeristen die behalve van goede sneeuw ook van een goed feest houden. De meeste families in het dorp bezitten, net als de Zangerls, naast hun toeristenimperium ook nog een boerderij met koeien.
Het internationaal breed gedeelde verwijt tegen de wintersportbranche in Ischgl luidt als volgt: jullie hebben vanwege jullie economische eigenbelang de gezondheid van de toeristen op het spel gezet. Vind je dat verwijt terecht?
“Dat kun je dan toch alle landen met skigebieden voorwerpen, dus ook Frankrijk en Zwitserland.”
Maar het virus verspreidde zich hier, in Ischgl.
“Ja, omdat Ischgl zo populair is. Maar als het vier maanden later was geweest, hoogzomer, dan was het ergens in Spanje gebeurd.”
Wanneer je in de media verhalen leest over mensen die begin maart schijnbaar blakend van gezondheid op de ski’s stonden in Ischgl maar later die maand overleden zijn aan de gevolgen van corona, voel je je dan schuldig?
“Nee, daarover kan ik me niet schuldig voelen, omdat ik niets gedaan heb. Ik heb die mensen niet het virus mee naar huis gegeven en gezegd: kijk maar wat je ermee doet, of zo. Het zijn droevige verhalen. En het spijt me erg voor de mensen die hier besmet zijn geraakt. Maar ik kan me niet voor al die mensen schuldig voelen, heel duidelijk niet. Als er een schuldige is, dan het virus zelf.”
Het Oostenrijkse Openbaar Ministerie doet al sinds april onderzoek naar de vraag of er in Tirol landelijke, regionale of lokale autoriteiten zijn die zich strafbaar hebben gemaakt. De uitkomst van dat onderzoek wordt binnenkort verwacht. Bernhard Zangerl, die samen met zijn vader in Innsbruck werd ontboden voor een verhoor, zegt dat hij ernaar uitkijkt.
Wat verwacht je van dat onderzoek?
“Ik hoop dat het zal vertellen of er iets is wat wij iets anders hadden moeten of kunnen doen. Maar ik geloof niet dat er in Ischgl een schuldige te vinden is, wij hebben gewoon de regels gevolgd. Als er bij de autoriteiten iemand blijkt te zijn die bewust waarschuwingen heeft genegeerd, dan is die persoon natuurlijk schuldig.
“Geen enkel land heeft helemaal juist gehandeld, denk ik, want niemand kende het virus. Hier in Oostenrijk werd eerst gezegd dat er een moment zou komen dat iedereen iemand kende die aan Covid-19 overleden was. Dat is niet gebeurd. Er zijn in Oostenrijk relatief weinig doden gevallen en in Ischgl zijn alleen twee bejaarden die al doodziek waren gestorven. En dat terwijl meer dan de helft van de bevolking besmet was.”
Bedoel je dat de maatregelen overdreven zijn geweest?
“Nee, dat zou ik niet willen zeggen. Ik denk wel dat het goed is dat er dit voorjaar aan de noodrem is getrokken.”
De lage sterfte in Ischgl stelt wetenschappers voor een raadsel. Tot de mogelijke verklaringen behoren zowel de lokale mutatie van het virus als de hoge ligging (op 1.377 meter) – ook in Zuid-Amerika lijkt die de kansen op een zwaar verloop van de ziekte te verkleinen. Anderzijds zijn er andere hooggelegen gemeenten in Oostenrijk waar de sterfte aanzienlijk groter was.
Na 13 maart was Ischgl opeens verlaten, midden in het seizoen. Tot eind april was het dal vanwege de quarantainemaatregelen afgesloten van de buitenwereld. Hoe was de stemming?
“Er was geen ritme meer, dat was een vreemd gevoel. Midden in het hoofdseizoen was het stil, lag ik thuis voor de televisie of deed ik wat op de boerderij, want daar ging het gewone werk wel door. Later zijn we wandelingen gaan maken in de bergen. Het was ook gezellig, omdat er tijd was die we anders nooit gehad zouden hebben.”
Hoe staat het met de boekingen voor het komende seizoen?
“We hebben wel wat boekingen van stamgasten, maar het is afwachten. Mensen plannen nu niet lang van tevoren een vakantie. Normaal zouden we voor de Nederlandse en Belgische schoolvakanties al bijna vol zijn geweest. Ik heb er begrip voor, ik zou nu zelf ook geen skivakantie voor komend voorjaar boeken.
“Maar als het eenmaal gedaan is met het virus, denk ik dat het hier weer wordt zoals het was en komen mensen ook opnieuw après-skiën in de Kitzloch. Samen zijn in groepen, liefst dicht op elkaar, is een oermenselijke behoefte. Kijk naar festivals, concerten, voetbalwedstrijden. Halfvol is niet leuk.”
