‘Dat dit land niet werkt, heeft corona duidelijk gemaakt. De vraag is: wat is de oplossing?’: N-VA schuift opnieuw confederalisme naar voren

Het laatste partijcongres van de N-VA dateert al van 2014. De Vlaams-nationalisten stapten daarna zowel Vlaams als federaal in de regering en stopte haar intenties voor een verdere staatshervorming in de koelkast, maar nu is het tijd om de vraag wat er met dit land moet gebeuren weer op te warmen. “We hebben niet de gewoonte, zoals andere partijen, om 2 of 3 keer per jaar een vernieuwingscongres te houden", stelt de N-VA. “Maar verwacht niet dat wij van naam zullen veranderen, of ‘een beweging’ willen worden.” Dus was er vanmiddag - digitaal, want zo gaat dat nu eenmaal in coronatijden - tijd om het parcours richting de verkiezingen van 2014 toe te lichten aan het partijbestuur en de partijraad, vond voorzitter Bart De Wever. Wat vandaag in gang is getrapt, moet in 2023 leiden naar een nieuw, groot en hopelijk niet langer digitaal partijcongres.

De vijf thema’s waar de N-VA op mikt om mee naar de kiezer te stappen zijn nu duidelijk, doch de invulling ervan is nog niet klaar - de voorbereidende werkzaamheden starten immers pas. Per thema heeft de N-VA ook telkens een ‘themavoorzitter’ aangesteld, al zijn dat niet de huidige kopstukken die in de Vlaamse regering zitten - dus geen Jan Jambon, Zuhal Demir of Ben Weyts. Wat wél al duidelijk is: de N-VA profileert zich nadrukkelijk als oppositiepartij en wil “alternatieven aanbieden voor het paars-groene verhaal.” In mei en juni moeten de eerste voorstellen er zijn, in september zijn er fractiedagen en tegen mei 2023 moet alles afgelijnd, uitgepuurd en berekend zijn om ermee in eerste instantie naar de leden en vervolgens naar de kiezer te stappen.

Maar 900 jobs extra

Kamerlid en ex-Europees parlementslid Anneleen Van Bossuyt (41) trekt het thema ‘Duurzaam Vlaanderen’, waarbij de hele klimaatdiscussie en de energie-uitdaging de hoofdmoot wordt. “De regering-De Croo roept zich uit tot de groenste regering ooit, maar door de kernuitstap alleen al zal zij de vuilste regering ooit zijn op vlak van CO2-uitstoot”, klinkt het bij N-VA. Lorin Parys (45), huidig ondervoorzitter en Vlaams parlementslid, moet zich buigen over het thema ‘Welvarend Vlaanderen’ - onderwijs, de efficiëntie van de overheid, de subsidiecultuur en de arbeidsmarkt. “Dat laatste is nu al het manco in het paars-groene verhaal”, stelt de partij. “Men deelt geld uit dat er niet is en er volgen geen hervormingen om mensen aan de slag te krijgen. Ondanks alle miljarden van het Relanceplan zal dat, volgens het Planbureau, maar 900 jobs extra opleveren.”

Gezondheidszorg en de strijd tegen armoede vallen onder het thema ‘Warm Vlaanderen’, met Kamerlid en ondervoorzitter Valerie Van Peel (41) als gezicht. Theo Francken, ex-staatssecretaris voor asiel en migratie, mag zich in het thema ‘Veilig en Kordaat Vlaanderen’ over zijn dada’s buigen - behalve migratie ook defensie en justitie. “Migratie is ondergesneeuwd door corona, maar dat is niet weg in West-Europa. Eens de covid-stolp verdwenen, wordt de veiligheidscultuur opnieuw belangrijk", zegt de N-VA.

Stresstest mislukt

Maar het is vooral het vijfde en laatste thema, geleid door Kamerlid Sander Loones (42) en met 28 dagen op Defensie nog altijd de minister die het kortst is aangebleven, dat duidelijk maakt waarmee N-VA écht naar de kiezer wil stappen: ‘De Staat van Vlaanderen’. Dat valt op twee manieren te interpreteren en dat is ook de bedoeling. Het confederale model dat op het laatste partijcongres in 2014 haalt de N-VA opnieuw uit de koelkast. “We gaan op dat vlak het warm water niet uitvinden: onze fundamentele analyse is sindsdien niet veranderd", zeggen de Vlaams-nationalisten nu. “Maar we werken aan politieke vernieuwingsvoorstellen die de blokkering en de versplintering die we vandaag zien, kunnen beëindigen. Voorzitter Bart De Wever heeft al geopperd om het meerderheidsstelsel in te voeren, bijvoorbeeld. Corona heeft intussen aangetoond dat het Belgische systeem niet werkt. Die analyse wordt, dankzij de stresstest door Covid-19, nu zelfs breed gedragen. De vraag is: wat is de oplossing? Welke richting willen we uit: opnieuw bevoegdheden naar het federale niveau trekken, zoals paars-groen wil, of kiezen we ervoor om de regio’s meer bevoegdheden te geven, zoals wij willen? Dat wordt de inzet van de verkiezingen van 2024.”

Scherpere tegenstellingen

Waarom de N-VA uitgerekend nu, op een moment dat corona het leven nog beheerst en er nog geen kwart van de bevolking gevaccineerd is, al hét thema voor de verkiezingen van 2024 op tafel legt, is niet moeilijk te begrijpen. Bij CD&V maakt voorzitter Joachim Coens ook werk van de vernieuwing van de christendemocraten. Conner Rousseau heeft de socialisten laten vervellen tot Vooruit. Uit de laatste Grote Peiling van Het Laatste Nieuws en VTM Nieuws blijkt dat het Vlaams Belang met 23% nog altijd de grootste partij in Vlaanderen is, en dat weegt op de rechterflank van de Vlaams-nationalisten. Maar vooral: N-VA heeft het moeilijk met de dubbele rol, door federaal in de oppositie te zitten en in Vlaanderen mee te besturen. Zo moet Vlaams minister-president Jambon de beslissingen van het Overlegcomité - met de liberale premier Alexander De Croo (Open Vld) en de socialistische minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) slikken zonder er volop kritiek op te kunnen hebben - hij zit namelijk mee aan de beslissingstafel. “We zitten in een lastig parket, dat klopt", zegt de N-VA. “Maar we weten dat het tijdelijk is: hopelijk gaat vanaf het najaar de coronastolp eraf. Dan zullen de politieke tegenstellingen opnieuw naar boven komen. En scherper dan ooit, door corona.”