Damon Albarn: ‘Dankzij het geld van Blur doe ik alleen nog wat me echt boeit’

Gorillaz is meer dan een gimmick: het is een inventief, intrigerend en grappig project, met een naadloze wisselwerking tussen de stripfiguren en de livegroep. En daarbovenop was er het slimme idee om het fris te houden door een onafgebroken aanvoer van special guests – een truc die eerder met succes door Massive Attack is gebruikt.

Hoe maak je al die special guests duidelijk wat jij in je hoofd hoort? ‘Dit is in a-mineur’ zeggen volstaat niet, neem ik aan?

Damon Albarn: “Dat volstaat zelden of nooit. Ik praat meestal lang over de sfeer en de ontstaansgeschiedenis van een song. Maar soms zeg ik niets, als ik vermoed dat de artiest heel instinctief zingt. En natuurlijk zijn het ritme, het arrangement en de instrumenten een indicatie voor welk soort stem we nodig hebben. Maar zodra het onze geëerde gast duidelijk is dat het een ballad wordt en geen opgefokte techno, en dat de sfeer nachtelijk is en niet die van een ochtendfile, laat ik hem of haar alle vrijheid. Sommige artiesten hebben maar een half woord nodig – Lou Reed, bijvoorbeeld: ik zei iets over plastic en dat volstond. In het geval van Elton John maakt zijn stem het magisch, zeker nu hij ouder wordt en zijn stem nog dieper klinkt.”

De jouwe wordt ook merkelijk lager: nog een jaar of vijf en je klinkt als Leonard Cohen.

Albarn: “Zo’n vaart zal het niet lopen, maar: graag! Ik ben vooral blij dat ik nooit heb geprobeerd zo hoog mogelijke noten te halen. Als je ouder wordt, kun je die niet meer zingen, zoals heel wat artiesten nu beseffen.”

In het radioprogramma dat Elton John voor Apple heeft gemaakt, noemde hij jou ‘veruit de meest getalenteerde en eigenzinnige artiest’ die hij kent. Da’s niet niks: hij kent iederéén.

Albarn: “Heel lief van hem. Ik wist al vroeg dat je met geld vrijheid kan kopen. Ik had het geluk dat Blur heel wat heeft opgebracht. Dat gaf me de tijd, de onafhankelijkheid en de absolute artistieke vrijheid om alleen nog te doen wat me echt boeit. Als dat, zoals bij Gorillaz, commercieel een schot in de roos blijkt: prima. Als het, zoals bij The Good, The Bad & The Queen, wat minder opbrengt: ook goed.”

Wat was de ambitie voor het nummer ‘The Lost Chord’? De beste Ibiza-lounge ooit maken zonder dat het klef zou worden?

Albarn: “Ik beoog nooit vooraf een doel, maar ‘The Lost Chord’ is zeker laidback. Ik zocht een sfeertje dat paste bij die hemelse, ijle stem van Leee John. Hij was op tal van vlakken een pionier. Ik probeer met Gorillaz zoveel mogelijk artiesten uit te nodigen van wie ik denk: die is uniek en onvervangbaar en ik moet die stem in ere herstellen voor het te laat is.”

In ‘The Lost Chord’ zingt hij: ‘There’s a hundred million Viagra tablets stored in a warehouse in the Valley’ – dat is de omgeving van Los Angeles. Is dat een feit of een wensdroom?

Albarn: “Beide. (lacht) Nee, het is poëzie. Ik heb overigens niet verduidelijkt om welke vallei het gaat: de eerste versie van die tekst was iets te provocerend. Maar het zou kunnen, hè? Die pillen worden ergens gemaakt, en ergens staat zo’n pakhuis dat de natte droom van een oversekste oudere man is.”

Te provocerend, zei je. Dus zelfs als je cartoonfiguren laat zingen, moet je oppassen?

Albarn: “Helaas, ja. Uiteindelijk zijn Jamie en ik een soort verantwoordelijke uitgever. We worden als hun management gezien, zoals ouders verantwoordelijk zijn voor de uitspattingen van hun minderjarige kinderen.”

Waarom begint ‘Aries’ met iets wat klinkt als één van die pompeuze reclamecampagnes van dertig jaar geleden, ingelezen door een macho die masturbeert bij het geluid van zijn eigen oceaandiepe stem?

Albarn: “Bedankt voor die omschrijving: ik heb dat ingelezen. (lacht) Meestal werd op die manier reclame gemaakt voor auto’s, sigaretten of foute deodorant, voor kopers die zich een Echte Man wilden voelen. Maar de reclame die ik parodieer, was voor Cadbury Creme Egg, een chocolade ei. Geen flauw idee waarom daar zo’n machostem voor nodig was. Je moet die spot echt eens bekijken.”

Ik kan geen andere song bedenken waarin de richtlijnen deel van de tekst uitmaken, zoals in ‘Dead Butterflies’. Normaal wordt een aanwijzing als ‘Can we just edit that last piano part a bit?’ weggeknipt.

Albarn: “Deden The Beatles dat niet af en toe? Het is iets waar zogenaamde professionals hun neus voor ophalen, dat laten staan lijkt amateuristisch of haastwerk. Maar ik laat altijd de sfeer van een song primeren.”

Een kinderkoortje over opium laten zingen is misschien niet je beste zet. En bij opium denk je aan een roes, terwijl het een snel nummer is.

Albarn: “Ja, maar opium wordt ook al eeuwen als metafoor gebruikt. Allerlei stunts en evenementen houden de massa zoet, en als Jan met de pet zich daarop concentreert, merkt hij niet hoe politici en het grootkapitaal hem manipuleren. Overigens: wat je op de achtergrond hoort, zijn geen spelende en joelende kinderen, maar wel een regiment soldaten. Dat geluid heb ik in Noord-Korea opgenomen.”

Heb je ooit vastgesteld dat een drug een direct effect had op de muziek die je op dat moment maakte? Wie cocaïne snuift, is meestal opgefokt en maakt dus opgefokte muziek.

Albarn: “Ik ben tégen onnatuurlijke, chemische drugs. En cocaïne is zeker niet mijn drug. Ik verkies natuurlijke kruiden. En de stemming die zij veroorzaken, past bij mijn karakter en bij mijn soort muziek. Of is het mijn karakter dat me die kruiden doet kiezen? Ach, alles is met alles verweven. Vroeger dronk ik… te veel. Cocaïne is misschien nuttig als je techno of electro maakt, maar die drug is een natuurlijke vijand van songs. En ik heb altijd een hekel gehad aan het gedrag dat cocaïne en andere synthetische drugs uitlokken. Of zijn het net vervelende mensen die die verkiezen?”

Als ik het verhaal mag geloven, was Shaun Ryder van Happy Mondays zo stoned en dronken dat hij tijdens de opnamesessie slechts twee zinnen heeft gezongen.

Albarn: “Niet eens gezongen. Eén zin zei hij toen hij zich plots bewust werd van de muziek in zijn koptelefoon. Ook die zin heb ik gesampled. Soms moet je creatief zijn en met een fractie werken van wat je hoopte dat de oogst zou zijn.”

Als iemand als Shaun Ryder slechts zeventien woorden bijdraagt, hoe vergoed je hem dan?

Albarn: “Zijn het zeventien woorden? ‘It’s coming up’ wordt drie keer herhaald, dat zijn er negen. En hij zegt ‘It’s there’, da’s elf… Alle artiesten delen sowieso in de auteursrechten. Maar in het algemeen beloon ik kwaliteit, niet kwantiteit, dus het aantal woorden heeft geen belang. Al kun je je in het geval van Shaun wel afvragen of hij überhaupt aanwezig was. (lacht)”

STIERENKLOTEN

Van welke gastmuzikant heb jij ooit goede raad gekregen?

Albarn: “Geduld. Volharding. Stierenkloten. Dat was zeer goede raad van… Voor vijf punten?”

Snoop Dogg? Bobby Womack?

Albarn: “Fout. Ik herhaal het even (met een Jamaicaans accent) ‘Patience. Endurance. And the balls of the toro!’”

Euh…

Albarn: “(met een Cubaans accent en overduidelijk stoned) Patience. Endurance. And the balls of the toro!”

Ibrahim Ferrer? Nee? Ik geef het op.

Albarn: “Mijn dierbare vriend Tony Allen.”

Hij was een Nigeriaan!

Albarn: “(onverstoorbaar) De laatste keer dat ik hem zag, was toen we een track met de schrijver Ben Okri opnamen. Nu Tony dood is, besef ik pas ten volle wat voor een prachtig avontuur wij hebben gedeeld. En heb jij ooit een drummer gehoord met zijn unieke benadering, zijn unieke grooves?

“Ik vind het echt wijze raad, hoor. Geduld: wacht je kans af, kijk de kat uit de boom, overhaast niets. Volharding: geef niet op, werk een song af, hoe slopend het soms ook is. En laat je niet temmen door de tijdgeest, alles is cyclisch en als je lang genoeg wacht, valt de tijdgeest weer samen met je inwendige klok. En stierenkloten: laat je niet uit je koers slaan, bied weerstand, hou vast aan je idealen en principes, sta niet toe dat je creatieve ideeën verwateren door onnodige compromissen.”

Heb je nog onuitgegeven samenwerkingen?

Albarn: “Toen Erykah Badu zeven uur te laat opdaagde, was ik al te dronken om nog iets te zingen wat samenhangend en toonvast klonk, dus dat duet blijft in de kluis.”

Op zijn bootje hield 2-D destijds de hoes van Hunky Dory vast, en Jamie Hewlett postte een cartoon van David Bowie die suggereerde dat hij aan Humanz zou meewerken. Toen Gorillaz insloeg als een bom, raakte ook Bowie geïnteresseerd. Wilde hij uitvissen waarom jij alomtegenwoordig was op een moment dat hij, in termen van scoren in de jeugdcultuur, op de achtergrond was verzeild?

Albarn: “Bij alle ouder wordende artiesten hangt het onuitgesproken in de lucht: héb ik het nog? Kan ik nog mee? Heb ik de voeling met de jeugd niet verloren? Nu, ik denk dat Bowie en ik gemeen hadden dat we ons daar niet zo aan stoorden. En de huidige generatie ouder wordende muzikanten bewijst dat popmuziek geen monopolie van de jeugd is. Lou Reed zei al dat wat hij deed, niet zomaar rock-’n-roll was, hij maakte muziek voor volwassenen.”

Robert Smith van The Cure zingt mee op ‘Strange Timez’. Wat verbaasde je aan zijn werkmethode?

Albarn: “Het woord vleermuis is al vaak gevallen als het over hem gaat, en dat is niet onterecht: hij werkt bij voorkeur ’s nachts. Robert is echt een schat, veel liever dan ik had verwacht. En bijwijlen zeer grappig. Ik heb ook alleen zeer laat ’s avonds met hem gebeld en gemaild. Hij gaf elke avond een thema: dan was het een Japanse avond, of een Hawaïaanse, of een Mexicaanse… En elk gesprek moest verwijzingen naar dat thema bevatten. Gewoon om ons scherp te houden. Ik voedde hem ook. Ik stuurde hem bijvoorbeeld een beeld van een jongetje dat samen met zijn hondje in een zelfgemaakte raket stapt. En de volgende ochtend, om vijf uur stipt, kreeg ik een e-mail met het bestand van ‘Strange Timez’, grotendeels afgewerkt. Maar ik heb hem nog steeds niet ontmoet. Tenzij je die keer meetelt toen hij, dertig jaar geleden, in Brixton Academy backstage naast mij aan het urinoir stond.”

Er zijn twee aspecten aan jou die me blijven verbazen. Eén: jouw consumptie van marihuana. Meestal maakt dat van mensen couch potatoes. Jij daarentegen bent een workaholic.

Albarn: “Maar er zijn ook gastmuzikanten die míj verbazen. Ik had al gezien hoe Grace Jones op het podium acht minuten lang foutloos zong terwijl ze een hoelahoep liet draaien. Bij ons in de studio sloofde ze zich uit, en ze demonstreerde in het holst van de nacht handstanden. She’s amazing, ze heeft onuitputtelijke voorraden energie, of toch meer dan ik. Zelfs al ben ik the hardest working man in showbusiness geworden. Of is dat Bruce Springsteen? Of één van die jonge producers met duizend artiesten op zijn uurrooster? Maar ik kan me goed concentreren. Ik ben ook onrustig, ik wil dat het vooruitgaat. En ik ben heel nieuwsgierig. Bij bijna alles wat ik ooit heb gedaan, ben ik vertrokken van de vraag: what if? Wat zou er gebeuren als ik X en Y en Z samenbreng en hen confronteer met A, B en C?

“En wat was het tweede dat je blijft verbazen?”

Bijna alle muziek die jij ooit hebt gemaakt, is warm en optimistisch, maar je hebt een eerder melancholisch karakter. Is al die euforie tegengif en overcompensatie?

Albarn: “(stil) Yeah… Dat klopt wel, vrees ik. Bij al die samenwerkingen is het menselijke aspect minstens zo belangrijk als het muzikale: ouderwetse gezelligheid is een prioriteit. Ik omring me fanatiek met good vibes, ook al staat het huilen me soms nader dan het lachen. Maar: I would rather cry tears of happiness.”

LOCKDOWN IN PARIJS

Noem eens een mooi muzikaal moment waarvan jouw nageslacht mee heeft geprofiteerd?

Albarn: “O, zo zijn er honderden: jamsessies en repetities waarbij mijn dochter de repetitieruimte inwaaide en ongevraagd meespeelde... En mijn neefje verdiende soms wat zakgeld door kelner te spelen op dinertjes bij mij thuis. Eén keer waren Paul McCartney en Paul Simonon en hun wederhelften te gast. Mijn neefje moest voor de drankjes zorgen, en toen we na de maaltijd samen muziek speelden, begon hij ongevraagd mee te spelen op een bongo. Hij drumde als een razende, veel te luid. Het concept less is more leek hem onbekend. (lacht) Later bleek dat hij de hele avond de restjes bier, wijn en sterkedrank had opgedronken die de gasten hadden laten staan. Ik vind het nog altijd bewonderenswaardig dat Paul McCartney hem liet begaan, ook bij die bongosolo van vijf minuten. Ik heb de hele sessie opgenomen, en het strafst van al: de volgende dag herinnerde hij zich er niets meer van. Jammen met Paul McCartney en het je niet herinneren! Voor liefhebbers van zijn stijl: hij is ook te horen op ‘The Valley of the Pagans’. En mijn nichtje speelt trompet op ‘Strange Timez’.”

Hoe zal de tournee eruitzien? Worden het video’s of hologrammen? En met welk budget, na corona?

Albarn: “Daar breek ik me nu het hoofd over. Ooit namen we videoclips op voor een kwart miljoen pond, nu maak je zoiets in drie lange dagen met een laptop, talent en een vracht onbetaalde vrijwilligers.”

Wat was de laatste reis die je hebt gemaakt vóór corona die activiteit tot een herinnering herleidde?

Albarn: “Ik zat al zes weken in Parijs, voor de opera Le vol du Boli, toen de lockdown werd afgekondigd. Voor die opnames had ik een dozijn gasten opgetrommeld uit Niger, Senegal, Mauritanië, Marokko en Mali. Ik dacht de hele tijd: dit loopt slecht af. En toen dat niet zo was, dacht ik: die première halen we nooit. Maar ook dat lukte. En geen van de deelnemende artiesten testte positief. We hebben veel geluk gehad.”

In jouw muziek vind je veel echo’s van je reizen. Was er een plek waar je dacht: dit is echt een andere planeet, hier heb ik geen voeling mee?

Albarn: “(kurkdroog) Westfield (een shoppingcenter in Londen, red.). Ik hoef dus niet ver te reizen om me op een andere planeet te wanen. Westfield is véél bevreemdender voor mij dan Noord-Korea.”

‘Song Machine, Season One: Strange Timez’ is uit bij Warner.
Gorillaz speelt op 13 december een livestreamconcert. Info en tickets vindt u hier.
Op 3 juli staan ze op Rock Werchter.

© Humo