Dalen van het land groter dan het stijgen van de zee

Tokio zakte gedurende de 20ste eeuw meer dan 4 meter. Shanghai, Bangkok, Jakarta en New Orleans daalden tussen de 2 en 3 meter. Het laat zien hoe groot de impact kan zijn van bodemdaling.

Nu blijkt uit berekeningen van de Britse hoogleraar kustwaterbouwkunde Robert Nicholls en zijn collega’s dat dit niet zomaar een paar extreme voorbeelden zijn. Volgens hen hebben kustbewoners wereldwijd gemiddeld te maken een zeespiegelstijging van 3,8 mm/jaar, maar met een bodemdaling van 4,3 tot 6,4 mm/jaar. Het effect van het dalen van het land is dus groter dan van het stijgen van de zee.

Bovendien zie je, als je die twee bewegingen bij elkaar optelt, hoe snel de zee stijgt ten opzichte van het omliggende land. Ieder jaar ziet een gemiddelde kustbewoner het water tot wel een centimeter rijzen. Het gevolg laat zich raden: de kans op overstromingen wordt steeds groter.

Bodemdaling wordt meestal veroorzaakt door de mens. De bodem klinkt in doordat het grondwater wordt opgepompt, of doordat er gas en olie wordt gewonnen. Ook is er vaak sprake van een tekort aan nieuwe afzettingen van zand of klei, doordat zeeën en rivieren in de verstedelijkte delta’s geen vrij spel meer hebben.

De problemen zijn het grootst op plekken waar veel mensen dicht op elkaar wonen, schrijven Nicholls en zijn collega’s. Immers: “Een hoge bevolkingsdichtheid leidt tot menselijk ingrijpen dat bodemdaling en het verlies van hoogte bevordert.”

Vooral kustbewoners in Zuidoost-Azië worden ernstig bedreigd door het gecombineerde effect van zeespiegelstijging en bodemdaling. Een bekend voorbeeld is Jakarta. In 2019 besloot de Indonesische regering een nieuwe hoofdstad te gaan bouwen, op het eiland Borneo. Het leven in Jakarta was te onveilig geworden, vanwege het opkomende water.

“Een van de belangrijkste redenen om de hoofdstad te verplaatsen naar Borneo, is omdat de stad bezig was weg te zinken, voornamelijk als gevolg van het oppompen van grondwater”, meent kustwaterbouwkundige Nicholls. En, zegt hij: “Jakarta is misschien nog maar het begin.”

Volgens Gilles Erkens, een Nederlandse bodemdalingsexpert die verbonden is aan de Universiteit Utrecht, is de studie op een goede manier gedaan. “Op een theoretisch niveau wisten we misschien al hoe ingrijpend bodemdaling is,” zegt hij, “maar nu zijn er ook harde cijfers beschikbaar.”

Hij hoopt dat dit onderzoek bijdraagt aan de alertheid in gebieden, bijvoorbeeld in Afrika, waar het verschijnsel nog niet zo op de radar staat. “Ook daar vind je in kuststeden alle omstandigheden die bodemdaling in de hand werken: het onttrekken van grondwater, een slappe ondergrond, een hoge bevolkingsdichtheid”, weet Erkens. “Nu zijn ze nog op tijd om niet in dezelfde val te trappen als Tokio of Jakarta.”