‘Cultfiguren’ met rode handboeien: Guardian Angels proberen veiligheid in New Yorkse metro te bewaken

Een week na de schietpartij in het metrostation van New York probeert burgerbrigade Guardian Angels het veiligheidsgevoel in de stad te herstellen. ‘Dank voor al jullie harde werk! Jullie zijn awesome!’

Met stevige passen beent kapitein Sifu John (61) een metrostel binnen, geflankeerd door vijf van zijn Angels. De mannen verspreiden zich naar alle hoeken van de coupé, elk bij een deur. Schouders breed, handen voor hun kruis. Vliegensvlug springt een dakloze man op van zijn stoel en glipt door de sluitende deuren naar buiten.

Wanneer de Guardian Angels in hun rode jassen en baretten de metro van New York instappen, komt de wereld in beweging.

Andere passagiers die lucht krijgen van hun aanwezigheid worden ook onrustig, maar zij grijpen naar hun camera’s. “Schat, kijk, dit zijn de Guardian Angels. Ze zijn zo dapper!”, zegt een vrouw tegen haar man. “Dank voor al jullie harde werk”, roept iemand anders, “jullie zijn awesome!”

Guardian Angels is een ordedienst van vrijwilligers die in 130 Amerikaanse steden geweldsincidenten probeert te voorkomen en burgers helpt. Dat kunnen kleine dingen zijn: een oude vrouw assisteren met oversteken of een fles water kopen voor iemand die dorst heeft. Maar ook grotere: een gevecht opbreken, drugsgebruikers wegsturen. Vorige week vonden de Guardian Angels in Florida een vermist meisje terug.

“In een stad als New York weet je nooit wat je kunt verwachten”, zegt Sifu John, die doordeweeks voor de gemeente werkt en alleen met deze ‘codenaam’ in de krant wil. Als kapitein zit hij al sinds de jaren 80 bij de burgerbrigade. “Als mensen ons zien, denken ze wel twee keer na voordat ze iets gevaarlijks doen.”

Rode handboeien

New York kent zo’n tweehonderd Guardian Angels. Ze zijn uitgerust met sleutels aan hun riemen, gekregen van de metrodienst, zodat ze gemakkelijk de perrons op kunnen wandelen. De burgerwachten hebben bovendien knalrode handboeien die ze mogen gebruiken als ze worden bedreigd.

“Ze zijn een soort van vriendelijke politie”, zegt een vrouwelijke metroreiziger terwijl ze naar de Angels kijkt. “New Yorkers leven heel erg in hun eigen hoofd, ook wanneer ze buiten zijn. Dan is het fijn als er mensen zijn die in de gaten houden wat er allemaal gebeurt.”

Hoe noodzakelijk dat kan zijn, bleek vorige week dinsdag toen een man tijdens de ochtendspits het vuur opende in een metrostation in Brooklyn. Hij loste zo’n dertig schoten, rolde twee rookgranaten de metro in en sloeg toen op de vlucht: 23 mensen raakten gewond. De volgende dag gaf hij zich telefonisch aan vanuit een McDonald’s in Manhattan, waar hij ook al door omstanders was gezien.

Hoewel er geen doden vielen, werden New Yorkers door de schietpartij herinnerd aan een zorg die ze sinds de pandemie hebben. De onveiligheid in de stad is toegenomen, ook in de metro.

Voor de pandemie reisden meer dan 5 miljoen New Yorkers dagelijks met de metro. Nu zijn dat er zo’n 3 miljoen. De afgelopen 2 jaar hebben veel daklozen, verslaafden en mensen met mentale problemen hun toevlucht gezocht tot het metrostelsel. Inwoners van de stad klagen over hun agressie en scheldtirades tegenover passagiers.

In januari duwde een dakloze man een vrouw voor de metro, ze overleed. In februari werd een vrouw tijdens een beroving in het metrostation op haar hoofd geslagen met een hamer.

“De metro’s zijn de laatste jaren onveiliger geworden”, zegt Christopher Herrmann, docent politiewetenschappen aan het John Jay College of Criminal Justice. Het afgelopen halfjaar vielen er zes doden, twee keer zoveel als in 2019.

Volgens Herrmann, die vroeger criminaliteit analyseerde voor de New Yorkse politie, heeft de pandemie het leven van mensen die het al zwaar hadden nog zwaarder gemaakt. De werkloosheid nam toe en zo ook de zorgen over geld, huisvesting en voedsel. “Dat zorgt voor meer stress en mentale zorgen, waardoor mensen meer abnormaal of crimineel gedrag vertonen.”

Maar zegt, Herrmann, de recente incidenten zijn vrij willekeurig. “De metro is geen onveilig transportmiddel. Het helpt niet mee als mensen wegblijven. Er zijn onderzoeken die aantonen dat potentiële daders in een drukke omgeving minder snel overgaan tot actie.”

Meer agenten

Vorig jaar verkozen de New Yorkers oud-agent Eric Adams tot hun burgemeester. Hij beloofde de stad weer veilig te maken. “Mensen voelen zich onveilig omdat ze geen agenten zien. We gaan hun zichtbaarheid vergroten”, zei hij in januari en beloofde meer agenten aan te nemen.

Volgens Herrmann leidt dat niet automatisch tot meer veiligheid. “Je moet criminaliteit voorkomen door geld te investeren in gemeenschappen die het voor de pandemie al zwaar hadden en nu nog meer.”

Naast extra agenten op de stations, verplaatst burgemeester Adams daklozen uit de metrostations naar opvanghuizen. Dat leidt weer tot nieuwe problemen, zoals in Chinatown, waar al zes daklozencentra zitten en er mogelijk nog vier bijkomen.

“Ik hoor van vrienden en familie steeds meer verhalen over racistische incidenten op straat”, zegt Jean Chang (37), het nieuwste teamlid van de Angels. In februari werd Christina Yuna Lee (35) op weg naar huis door een dakloze man gevolgd en met veertig messteken gedood. “De Chinese gemeenschap wordt als passief beschouwd. We zijn een makkelijke prooi voor gefrustreerde of agressieve mensen. Wat als mijn ouders of grootouders iets wordt aangedaan?”

Als Guardian Angel hoopt Chang, die doordeweeks in het onderwijs werkt, New Yorkers zich veiliger te laten voelen.

In metrolijn 6 lijkt niet iedereen ervan overtuigd dat hun aanwezigheid zinvol is. Een man en vrouw beginnen te grinniken als ze de Angels zien binnenlopen. “We kennen ze van het internet”, zegt Desiree Nelson (35). “Het zijn een soort cultfiguren. Anderen voelen zich misschien veiliger, mij maakt hun aanwezigheid niets uit. Ik vond die schietpartij zo uitzonderlijk dat ik dezelfde dinsdag alweer de metro instapte.”