Crisismanager Dirk Ramaekers: ‘U hoeft zich geen zorgen te maken: België zal dit jaar geen gebrek aan vaccins hebben’

Dirk Ramaekers: “Half november 2020 kreeg ik telefoon: de regering zou met de vaccinatiecampagne beginnen. Of ik die wilde leiden? Ik heb een goede band met coronacommissaris Pedro Facon en met minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke: ik heb nog op zijn kabinet gewerkt. Ik heb dus niet getwijfeld.”

Was november niet een beetje laat?

“Ze hadden me enkele maanden vroeger mogen bellen, maar toen was er nog een andere regering.

“Ik blijf er wel bij dat het verstandig was om afgelopen zomer met alle lidstaten van de Europese Unie voor één gezamenlijke strategie te kiezen. Een klein land als België had anders de boot gemist. De meest optimistische voorspelling was toen dat de eerste vaccins er in het voorjaar van 2021 zouden zijn. Voor een vaccin met 50 procent effectiviteit, zoals het griepvaccin, hadden we toen nog getekend. Inmiddels hebben we de beschikking over vier goede vaccins, met een effectiviteit van minstens 80 procent. En is het enige dat ons bezighoudt: ‘Waar blijven die camions?’

“In de zomer van 2020 was er, wat vaccins betreft, geen sense of urgency.”

In Groot-Brittannië wel.

“Zij hebben sneller beslist om het vaccin van AstraZeneca te gebruiken. Na de eerste klinische studies hebben ze al gezegd: ‘We go for it.’ Ze hebben niet gewacht op goedkeuring door het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA), wat de Europese Unie wel heeft gedaan. Met een vaccin dat zo snel is ontwikkeld, wilden wij geen risico’s nemen.

“De EU heeft beslist niet op één vaccin in te zetten. Het resultaat is dat we nu over vier vaccins beschikken. Alleen, de levering van AstraZeneca verloopt heel onregelmatig. Dat is een drama, hè. Gelukkig hebben we ook Pfizer/BioNTech, die wel klokvast leveren. Het is als met beleggen: je moet je risico’s spreiden.”

Volgens Der Spiegel had de Europese Unie heel wat meer vaccins van Pfizer/BioNTech kunnen kopen. Maar BioNTech is een Duits bedrijf, en de Franse farmaceut Sanofi wilde óók leveren. Gevolg: de Europese Unie heeft minder Pfizer/BioNTech besteld. En Sanofi heeft nog altijd geen vaccin klaar.

“Ik heb dat ook gelezen. Er zal ongetwijfeld getouwtrek zijn geweest, maar ik stel vast dat we er beter voorstaan dan heel wat Oost-Europese landen, die vooral op AstraZeneca hebben ingezet. Daar hebben ze pas een probleem.”

In november 2020 wisten we dat de vaccins van Pfizer/BioNTech en Moderna voor 95 procent effectief waren. Waarom heeft de Europese Unie toen niet meer ingekocht?

“Dat wisten we níét. Van Pfizer/BioNTech en Moderna hadden we alleen een persbericht in handen, meer niet. Ik ben een evidence based-fundamentalist: ik wil data zien die me overtuigen. Pas eind december heeft het EMA, op grond van alle wetenschappelijke cijfers, het vaccin van Pfizer/BioNTech goedgekeurd.

“De Britten hebben niet zolang gewacht. Zij hebben begin december beslist: ‘We gaan over tot massale vaccinatie.’ Achteraf kun je zeggen: het EMA had sneller zijn goedkeuring kunnen geven. Dan hadden we enkele weken gewonnen.”

Uw eerste beslissing, als hoofd van de Taskforce Vaccinatie, was: wie krijgt als eerste een prik?

(knikt)

In eerste instantie dacht u aan de zorgverstrekkers in de ziekenhuizen en de eerstelijnsmedewerkers, niet aan de bewoners van de woonzorgcentra. Waarom bent u van idee veranderd?

“We kwamen net uit de tweede golf, die in Franstalig België zwaarder was dan de eerste. Ik dacht: met het oog op een derde golf moeten we het zorgpersoneel beschermen. Maar de Hoge Gezondheidsraad heeft ons geadviseerd eerst de bewoners van de woonzorgcentra te vaccineren. Wie sterft door covid-19? Dat is heel eenvoudig: leeftijd is de grootste risicofactor. Daarna zijn het chronische aandoeningen zoals kanker en diabetes die een rol spelen.

“In december werd ook duidelijk dat Pfizer/BioNTech een heel goed vaccin was. Drie weken na de eerste prik biedt het bijna volledige bescherming tegen hospitalisatie en overlijden. (enthousiast) De laatste cijfers van de woonzorgcentra zijn ongezien: we hebben nog nauwelijks opnames voor covid-19. Het aantal overlijdens is ook aanzienlijk teruggelopen. Op dit moment is het nergens zo veilig als in een woonzorgcentrum.”

Allen daarheen.

“Het was niet eenvoudig. Het vaccin van Pfizer/BioNTech bewaar je bij -70 graden. Je moet het eerst ontdooien voor je het inspuit. Meestal doet een apotheker dat. Dat wilde ik niet in de 800 Vlaamse woon-zorgcentra laten doen. We hebben de ziekenhuisapothekers ingeschakeld. En vanuit de ziekenhuizen het vaccin op koelkasttemperatuur naar de woonzorgcentra gebracht.”

Was het allemaal Pfizer/BioNTech?

“Er was niets anders. Moderna is pas later gekomen – en dat vaccin kun je na ontdooiing niet transporteren. Onderschat niet hoe delicaat zo’n procedure is.

“Je moet ook de juiste hoeveelheid uit een flacon zien te halen. Eerst zaten er vijf doses in, later bleken het er zes te zijn.”

Ja, hoe kan zoiets?

“Ze maken flacons waar iets te veel in zit.”

Zeggen ze achteraf?

“Eind december stelden wij vast dat er meer dan vijf doses in zaten. In de Verenigde Staten had het ook in de krant gestaan. Maar een zesde dosis? Dat is wel 20 procent extra, natuurlijk. We hebben dat aan het EMA gemeld. Het EMA heeft, na onderzoek, gecommuniceerd dat een flacon van Pfizer/BioNTech zes doses bevat. Maar de Europese Unie had contracten afgesloten op grond van het aantal doses – niet het aantal flacons.”

Waardoor Pfizer/BioNTech plots minder moest leveren?

“Voor dezelfde prijs. (lacht)”

Een truuk van de foor.

“Als ik zo’n contract onderhandel, zou ik met mijn nuchter boerenverstand over flacons spreken. Maar in juridisch opzicht is er geen speld tussen te krijgen: het gaat wel degelijk om doses. Met de nieuwe spuiten kunnen we zelfs zeven doses uit één flacon halen.”

Hou het stil, zodat Pfizer/BioNTech het niet hoort.

“Natuurlijk weten ze dat. Intussen is Pfizer/BioNTech een stabiele leverancier, met wie ik graag samenwerk. Maar in de derde week van januari, toen we hadden besloten te versnellen en de eerstelijnsmedewerkers en het ziekenhuispersoneel één week vroeger een prik te geven, kreeg ik op vrijdagavond telefoon van het bedrijf: ‘Maandag kunnen we niet leveren wat we hebben beloofd.’ En de week daarna opnieuw. We kregen duizenden flacons minder dan afgesproken. Tegelijk kwam Moderna zijn afspraken niet na. Dan vloek je, hoor. Ik lijk een rustig type, maar vergis u niet: ik ben een moeilijke mens. Ik heb géén geduld.

“Vanaf de derde week van januari hadden we heel wat tweede prikken gepland voor de bewoners van de woonzorgcentra. Door de productieproblemen van Pfizer/BioNTech kwamen de nieuwe eerste prikken in het gedrang. In de statistieken leek het alsof we niet meer aan het vaccineren waren. Natuurlijk sprong de pers daar bovenop. Dat is jullie rol, zeker. (zucht)

“Laatst was er grote ophef over 600.000 vaccins die zogezegd nutteloos op het schap liggen. We hebben een buffer, dat klopt, maar die is bijlange niet zo groot. Vaccins krijgen een kwaliteitscontrole en worden daarna verdeeld – dat vergt enkele dagen tijd. En uitnodigingen voor inenting met AstraZeneca versturen we pas als we de vaccins in ons bezit hebben. Met hun onregelmatige leveringen kun je niet anders. We hebben al meegemaakt dat AstraZeneca op de dag van de levering belt: ‘Het zullen er 20.000 zijn in plaats van 80.000.’”

DE KLONTERS

Waarom zijn de leveringen van AstraZeneca zo onbetrouwbaar?

“Het vaccin is ontwikkeld aan de universiteit van Oxford, die met het Brits-Zweedse bedrijf AstraZeneca in zee is gegaan. Een groot bedrijf met een uitstekende reputatie, maar het had nog nooit een vaccin geproduceerd. Dat hebben ze schromelijk onderschat.

“Het vaccin van AstraZeneca is gebaseerd op een onschadelijk adenovirus. De productie daarvan verliep vlot in de testfase. Maar bij de lokale producenten verloopt het heel wat moeilijker. Dat is logisch: de lokale finetuning heeft maanden nodig. AstraZeneca is overly optimistic geweest. Maar ze blijven wel het goedkoopst (1,7 euro per dosis, red.).”

U hebt het over een te kleine productie. De Europese Unie vermoedt dat AstraZeneca in het geheim vrachtwagenladingen van het vaccin aan Groot-Brittannië heeft verkocht.

“Daar hebben de Europese regeringsleiders over samengezeten. Of Groot-Brittannië is bevoordeeld, weet ik niet.”

Wat dénkt u?

“De contracten van AstraZeneca zijn nogal eigenaardig.”

Dat zijn ze absoluut: ze zijn niet afdwingbaar. In het contract met de Europese Unie staat geen resultaatsverbintenis. ‘We hebben alleen beloofd ons best te doen’, zei Pascal Soriot, CEO van AstraZeneca.

“Niet afdwingbaar? Laatst heeft Italië het hard gespeeld: in een plaatselijk depot bleken 29 miljoen doses van AstraZeneca te zijn opgeslagen. 13 miljoen daarvan waren bestemd voor het Covax-programma (om de bevolking van arme landen in te enten, red.), de overige 16 miljoen moesten in Europa blijven. Waren die oorspronkelijk voor het Verenigd Koninkrijk bestemd? I don’t know.

“AstraZeneca heeft afgelopen zomer zowel met Groot-Brittannië als de EU onderhandeld. Het punt is: wie heeft als eerste een contract ondertekend? Dat is niet duidelijk.”

De Britten zeggen: ‘Wij hebben drie maanden eerder getekend.’

“Een contract of een voorcontract? Ik verwacht van een bedrijf als AstraZeneca complete transparantie, maar die blijft uit.

“Nu, ik betwijfel of een exportverbod, waar de Europese Unie mee dreigt, de oplossing is. Het gaat namelijk niet alleen om de productie van vaccins, het gaat ook om de bestanddelen die je wereldwijd inkoopt. Als Pfizer in Puurs geen grondstoffen meer heeft, kan het geen vaccins produceren.”

AstraZeneca heeft een brokkenparcours gereden: ze hebben het onderzoek naar het vaccin tijdelijk stilgelegd, ze hebben de resultaten van vier klinische studies bij elkaar gegooid, later rees het vermoeden dat het vaccin bloedklonters zou veroorzaken, en tot vandaag heeft de Amerikaanse geneesmiddelenautoriteit (FDA) het vaccin niet goedgekeurd. Vindt u het gek dat mensen zo’n vaccin niet vertrouwen?

“AstraZeneca had te weinig specifiek onderzoek naar ouderen gevoerd, daarom hebben ze die resultaten bij elkaar gevoegd. Later heeft een Schotse studie, met data van honderdduizenden 65-plussers, aangetoond dat het vaccin ook uitermate geschikt is voor de oudere bevolkingsgroep: drie weken na de eerste prik daalt de kans op ziekenhuisopname of overlijden met 90 procent.

“Maar intussen zaten wij er wel mee: hoe verkoop je een vaccin dat zeker werkt voor de leeftijdsgroep van 18 tot 55, maar misschien niet voor wie ouder is? We hebben het gedefinieerd als een vaccin voor de risicogroepen, eerstelijnsmedewerkers en ziekenhuispersoneel. Maar dat krijg je niet verkocht. Mensen geloofden het niet.”

Zorgverstrekkers hebben geprotesteerd: ze hoefden geen AstraZeneca.

“Pierre Van Damme (epidemioloog en lid van de Taskforce Vaccinatie, red.) en ikzelf hebben ettelijke webinars gegeven om, met wetenschappelijke argumenten, zorgverleners van het tegendeel te overtuigen. Gelukkig heeft de redelijkheid het gehaald.

“Enkele weken later was er de saga van de bloedklonters. In Denemarken legden ze de vaccinatiecampagne stil, omdat ze vreesden voor een oorzakelijk verband tussen het vaccin en bloedklonters. Er was geen enkel wetenschappelijk bewijs, maar in Denemarken heb je weinig nodig om mensen bang te maken: weerstand tegen vaccinatie is daar een cultureel gegeven.

“Frank Vandenbroucke had gelijk toen hij zeldzame ziektesymptomen na inenting met AstraZeneca vergeleek met het drinken van een glas Spa voor het slapengaan. ‘Als ’s anderdaags evenveel mensen hoofdpijn hebben die geen Spa hebben gedronken, ligt het niet aan het water.’

“Onze filosofie was altijd: ‘We gaan door en volgen het advies van het EMA’, ook al legde het ene Europese land na het andere de vaccinatie stil. Ze hebben ons de dappersten van alle Galliërs genoemd.”

Bent u voor 100 procent zeker dat er geen oorzakelijk verband is tussen bloedklonters en het vaccin van AstraZeneca?

“Je kunt het nooit helemaal uitsluiten. Op 20 miljoen vaccinaties in de Europese Unie heb je een zestigtal gevallen van een verminderd aantal bloedplaatjes in combinatie met bloedklonters. Misschien is dat toeval. Maar als internist weet ik: het kan ook door geneesmiddelen zijn geïnduceerd. Het wordt volop onderzocht.”

Stel: er is een miniem oorzakelijk verband. Wat doet u dan?

“Binnenkort kennen we de behandeling voor de combinatie van bloedklonters en een verminderd aantal bloedplaatjes. Tegelijk kun je precies berekenen hoeveel minder covidoverlijdens er zullen zijn als gevolg van de vaccinatie. Hoeveel minder ernstige ziektes. Hoeveel minder ziekenhuisopnames.

“Je hebt wetenschappelijk bewijs nodig om je vaccinatieprogramma stop te zetten.”

Dat hadden ze in de rest van Europa ook niet.

“Daar zijn ook experts die weten waarover ze praten, maar daar hebben politici beslist. Vergeet niet: we zitten in een collectieve psychose. Politici staan onder druk.”

Intussen is er ook trammelant in Duitsland. Daar zetten ze geen AstraZeneca-vaccin meer bij mensen onder de 60. Terwijl enkele weken geleden het vaccin nog geschikt was voor jongeren, maar niet voor ouderen.

“We volgen het onderzoek naar de bijwerkingen op de voet, samen met de experts van de Hoge Gezondheidsraad. Desnoods sturen wij ook bij. Dat kan als je over verschillende vaccins beschikt.”

FEESTEN IN JULI

Slaapt u slecht op zulke spannende momenten?

“Slapen is geen probleem, ’s avonds ben ik moe. Maar ’s ochtends word ik soms vroeger wakker, rond een uur of vijf. Gelukkig rust de druk niet alleen op mijn schouders. We denken daar met z’n allen over na: de Hoge Gezondheidsraad, de Taskforce, het Geneesmiddelenagentschap, de deelstaten, de belangrijkste ministers. Uiteindelijk nemen politici de beslissing. En ze delen die ook zélf mee. Het was een moedige beslissing om door te gaan.”

Er was geen alternatief.

“Pardon? In het tweede kwartaal van dit jaar zullen we over 4,5 miljoen doses van Pfizer/BioNTech beschikken.”

Bent u daar zeker van?

“Daar wil ik met u voor wedden. En 900.000 doses van Moderna.”

Zullen we daar ook voor wedden?

“Daar ga ik minder op inzetten. (lacht) AstraZeneca zou er vier miljoen leveren, maar ik ga uit van minder dan de helft. Gelukkig is er Johnson & Johnson dat, drie maanden vroeger dan gepland, 1,4 miljoen doses zal leveren. Bij hen volstaat één prik! Zo kunnen we binnen onze timing blijven.”

Volgens Wouter Beke (CD&V), Vlaams minister van Welzijn en Volksgezondheid, zal elke Vlaming ouder dan 18 op 11 juli zijn eerste prik hebben gekregen.

“Dat zijn de woorden van Wouter Beke. De maand juli lijkt mij een redelijke datum. Half september zouden alle prikken moeten zijn gezet, op voorwaarde dat alle leveringen komen. Ik heb geleerd met twee woorden te spreken. (lacht)”

In november 2020 lekte op Twitter het boodschappenlijstje uit van Eva De Bleeker (Open Vld), staatssecretaris voor Begroting en Consumentenzaken. De regering had 21 van de 33 miljoen vaccins besteld bij Sanofi, Curevac en AstraZeneca. Een halfjaar later weten we: meer dan de helft van de bestellingen komt niet.

“Het vaccin van Curevac ligt binnenkort ter goedkeuring bij het EMA. Ik ga er evenwel niet van uit dat de productie makkelijk zal verlopen. Over Sanofi kan ik niets vertellen, en het verhaal van AstraZeneca kent u.

“Aan de andere kant: Pfizer/BioNTech zal vanaf het tweede kwartaal ontzettend opschalen: dit jaar verwachten wij minstens tien miljoen doses van hen.”

Met dank aan de nieuwe fabriek in het Duitse Marburg, die inderhaast met Europees geld is gebouwd.

“De fabriek is klaar, heb ik vernomen. De Europese Unie heeft het plan opgevat om de productie van vaccins in Europa te verankeren. Ook Moderna en Johnson & Johnson zullen in de toekomst hier produceren. Dat kost de EU geld, maar de economische kostprijs van de pandemie is te groot.

“U hoeft zich geen zorgen te maken: België zal dit jaar geen gebrek aan vaccins hebben. Alleen, ze hadden best wat vroeger mogen komen. Stel je voor: AstraZeneca houdt zijn beloftes en Johnson & Johnson komt drie maanden vroeger dan gepland op de markt. It would have made my day.”

Dan was het op 11 juli echt feest geweest?

“Vroeger zelfs. (lacht) Ik ben misschien wel een ongeduldig man, maar ik accepteer dat dingen op het terrein fout kunnen gaan. Het is tenslotte de eerste keer dat we dit meemaken. In woonzorgcentra en ziekenhuizen hebben we weinig farcen meegemaakt. Hopelijk loopt het in de vaccinatiecentra even vlot.

“Eind december hebben we de blauwdruk voor de centra uitgetekend. In drie weken tijd stond het eerste centrum er: Park Spoor Oost in Antwerpen. De 94 Vlaamse vaccinatiecentra zijn in ijltempo opgetrokken. Maar ook in Wallonië is goed gewerkt. De mensen in de centra willen niets liever dan zeven dagen per week vaccineren.”

Hoe is het in Brussel?

“De vaccinatiebereidheid is er minder groot. Dat is het multiculturele aspect van een grootstad: mensen hebben niet zo’n hechte band met hun huisarts als in Vlaanderen. Ze halen hun informatie ook elders: op sociale media of via media in het thuisland. Daarnaast is het versturen van uitnodigingen ook een probleem: 5 à 10 procent komt niet aan.”

Hoe groot is de vaccinatiebereidheid in Vlaanderen?

“Heel groot: 80 à 90 procent van de oudste bevolkingsgroep is opgedaagd. Ook de 65-plussers komen nu massaal op de vaccinaties af. In Wallonië ook, trouwens. Alleen het zorgpersoneel was daar minder enthousiast.”

EEN JAARLIJKSE SPUIT

Vanaf juli komen de niet-prioritaire groepen aan de beurt. De vraag is: zullen jongeren, die weinig hinder van de ziekte ondervinden, zich laten vaccineren?

“Volgens mij zijn er drie redenen waarom jongeren zich zullen laten vaccineren. Eén: ze worden niet meer ziek. Twee: ze beschermen hun ouders en grootouders. Drie: ze kunnen hun sociaal leven weer hernemen. Vooral dat laatste lijkt me een doorslaggevend argument. Het kan niet anders of de vaccinatiepas zal, met het naderen van de zomer, worden ingezet om jongeren te overtuigen. Als zo’n pas uitzicht biedt op het herwinnen van bepaalde vrijheden, zoals naar een festival gaan of reizen, zul je wel twee keer nadenken voor je weigert je te laten vaccineren.

“De vaccinatiepas mag geen instrument voor discriminatie worden. Je kunt het zorgpersoneel niet op vakantie laten vertrekken en de rest van de werkende bevolking thuis houden, dat zou een volksopstand veroorzaken. Maar we hebben de jongeren wel nodig om groepsimmuniteit te bereiken.”

Volstaat 70 procent van de bevolking voor groepsimmuniteit?

“70 à 80 procent.”

Da’s 10 procent verschil.

“We weten niet hoe besmettelijk je nog bent na vaccinatie. Als varianten van het virus niet door het vaccin worden tegengehouden, zal dat onvermijdelijk ook een impact hebben. Op dit moment kunnen we niet voorspellen hoe vaak we de vaccinatie zullen moeten herhalen. Ik sluit niet uit dat we elk jaar een ‘rappelvaccin’ moeten zetten, aangepast aan nieuwe varianten.”

Viroloog Johan Neyts zegt dat hij aan een vaccin werkt dat je met één prik voor de rest van je leven beschermt.

“Fijn dat onze wetenschappers zo gedreven zijn. Ik ben dan de spelbreker die zegt: ‘Show me the evidence.’ Als de immuniteitsgraad na verloop van tijd daalt, zullen we een boostervaccin moeten geven. Zo gaat dat ook met de griepspuit.”

Blijft het vaccin gratis in de toekomst?

“Ik neem aan dat de overheid sommige vaccins zal terugbetalen en andere gedeeltelijk of niet.”

Dan zullen we wel kunnen kiezen. Dat is momenteel niet mogelijk.

“Klopt.”

Kiest de overheid voor ons?

“In vaccinatiecentra krijg je AstraZeneca of Pfizer/BioNTech. Moderna, dat je niet kunt transporteren, is voorbehouden voor ziekenhuizen en zorginstellingen. Er is geen reden om een onderscheid te maken: het zijn allemaal goede vaccins, ook dat van Johnson & Johnson binnenkort.”

De woordvoerster van de Taskforce, Gudrun Briat, vertelde laatst dat jullie met het idee spelen eerst iederéén een eerste prik te geven alvorens over te gaan tot een tweede.

“We gaan na of we het bij bepaalde groepen bij één prik kunnen houden. Misschien volstaat dat bij mensen die al eens covid-19 hebben doorgemaakt? De Hoge Gezondheidsraad onderzoekt het.”

Volstaat één prik omdat zulke mensen al eens antistoffen hebben aangemaakt?

“Daar zoeken we wetenschappelijke bevestiging voor. Maar geldt die immuniteit ook voor mensen die zijn besmet met varianten? Misschien werkt het wel voor de Britse variant, maar niet voor de Zuid-Afrikaanse.”

TYPISCHE VLAMING

Wat voor gevoel hebt u als u in een vaccinatiecentrum rondloopt?

“Een goed gevoel.”

Trots?

“Als ik daar ben, kijk ik vooral scherp toe of alles verloopt zoals het hoort: we kunnen ons geen fouten veroorloven. Toch werd ik laatst even emotioneel. In Doornik zag ik lange rijen oude mensen aanschuiven voor een prik. Ze waren slecht te been, ze zaten in een rolstoel of ze liepen met een rollator, maar allemaal wachtten ze rustig en gedisciplineerd op hun beurt. En dan aan de andere kant: de jonge artsen en verpleegkundigen die er met zoveel enthousiasme invlogen. De burgemeester die elke dag een kijkje kwam nemen. Ja, dat liet me niet onberoerd.”

Wat ontroerde u dan precies?

“Je zag mensen in de praktijk brengen wat wij in gedachten hadden. Het is ons toch maar mooi gelukt, dacht ik.

“Ik was zeker van mijn stuk toen we in de woonzorgcentra en ziekenhuizen aan de slag gingen, maar de vaccinatiecentra waren voor mij het grote vraagteken. Het belangrijkste instrument om de pandemie te overwinnen. En opeens zie je dan dat het plan werkt.”

Kunt u daarvan genieten?

“Heel even.”

Waarom zo kort?

“Ik ben een typische Vlaming, hè. Werken in het zweet uws aanschijns. Altijd bezig.”

In een column in de Artsenkrant noemde u zichzelf een jongen afkomstig uit een klein Kempens dorp, ‘waar gastvrijheid even vanzelfsprekend was als Sunlight-zeep’.

“Ik kom uit Helchteren, een gat in de Limburgse Kempen, met veel heide en bos. Een prachtige plek, maar niets te beleven. Als kind wist ik al: als ik ooit iets wil betekenen, heb ik een lange weg af te leggen. Mijn beide grootvaders waren mijnwerkers. Hun leven lang hebben ze gewroet om grote gezinnen te onderhouden. Kinderen mochten naar school, maar algauw was het ook voor hen werken geblazen. Welgeteld één oom van mij is onderwijzer geworden.

“Ik ben, mag ik wel zeggen, het resultaat van de democratisering van het onderwijs: als ik twintig jaar ouder was geweest, had ik niet aan de universiteit gestudeerd. Maar ik weet nog altijd verdomd goed: je krijgt niets voor niets. Luiheid is niet aan mij besteed.”

Uw werkethiek sluit naadloos aan bij die van Frank Vandenbroucke.

“Frank zit nooit stil. Maar ik stel vast dat veel mensen in deze crisis lange dagen maken. Hoe hard krijgen zelfstandigen het niet te verduren? Het ene moment wordt hun zaak stilgelegd, het andere moment mogen ze heropenen en hun hele verdienmodel aanpassen. Maar het ergste lijkt me nu: geen werk hebben.”

Keert u na de pandemie terug naar het Jessa Ziekenhuis?

“Ik heb gedurende enkele maanden de Taskforce en het ziekenhuis gecombineerd. Dat was niet haalbaar. Nu zit ik op een schietstoel, over enkele maanden krijg ik misschien te horen: ‘We zoeken een andere Ramaekers.’ Maar dat zien we dan wel weer.”

Gaat u de politiek in?

“Politiek zegt me niets. Misschien moet ik hierna gewoon eens een maand niets doen. Ik heb in mijn leven te veel artsen zien uitvallen en disfunctioneel gedrag vertonen. U weet: artsen zijn de slechtste patiënten – ze verzwijgen alles. Meestal was het dan mijn taak om onder vier ogen het probleem op tafel te leggen: ‘Zo kan het niet langer: wat doen we ermee?’”

U kunt hard uit de hoek komen, hè.

“Ik ben niet bang mijn nek uit te steken. Herinnert u zich ‘Help, de dokter verzuipt’, de Panorama-reportage van Flip Feyten aan het eind van de jaren 90, over het harde labeur van ziekenhuisartsen in opleiding? Moderne slavernij, noemde hij het, al was dat een tikje overdreven. Ik was de voorzitter van de toenmalige assistentenvereniging, een Don Quichote die streed voor een nieuwe medische cultuur. (lacht) Oudere artsen kregen het op de zenuwen van mij. Ze stuurden me dreigbriefjes: ‘Stop ermee of wij zullen jouw carrière stoppen.’ Maar ik ging door. I don’t go with the flow. Ik ben nog altijd niet bang voor tegenwind of bagger. Ik besef: zolang de vaccinatiecampagne duurt, zal ik kritiek krijgen. Maar ik troost me met de gedachte dat het in andere landen ook erg is. Minstens zo erg als hier.”

© Humo