Creativiteit en Zonen
Pixar is een fascinerende studio. Met veertien blockbusters op rij zijn ze de koningen van het genre dat ze zelf hebben bedacht. En het geheim van het succes ligt in een onverwachte hoek, zegt oprichter Ed Catmull (69) in zijn eerste boek. 'Falen is een investering in de toekomst.'
"Elke ochtend, als ik langs onze 6 meter hoge lampmascotte wandel, voorbij een levensgrote Buzz Lightyear en Woody in Lego-blokjes naar het spectaculaire atrium loop. Dan overvalt me het gevoel van die unieke cultuur die ons bedrijf definieert." Het zijn de eerste zinnen uit Creativity, Inc., het eerste boek van Pixar-oprichter en informaticus Ed Catmull. Het werd geen ordinaire geschiedschrijving. Catmull gebruikt de successen en bijna-catastrofes van Pixar als rode draad in een breder verhaal: zijn visie op het managen van mensen in de creatieve industrie.
De adviezen flirten vaak met het cliché. Mensen mogen fouten maken, bijvoorbeeld. Maar Catmull weet zijn motto's te staven met fijne anekdotiek. Tijdens de productie van Toy Story 2 werd twee jaar werk onherroepelijk gewist na een computercrash. Een jonge mama die toen vaak van thuis werkte, kwam met de oplossing. Zij had nog een back-up op een externe harde schijf. En bijgevolg het incident werd geklasseerd. Want waarom zoeken naar een zondebok als er geen eigenlijk probleem is?
"Falen mag", stelt Catmull. "Het is een investering in de toekomst. Het principe wordt toegepast in de 'dailies', een dagelijkse meeting waar animatoren en schrijvers hun recente werk aan elkaar voorstellen. Of het nu goed, afgewerkt of geen van beide is. Catmull noemt het 'ugly babies'. "In het beginstadium zijn al onze films en ideeën ronduit slecht. Maar op half werk kan gebouwd worden. Er kan tijdig worden bijgestuurd om van die lelijke baby een mooie volwassene te maken."
Het geheim van Pixar zit dus niet in het beste idee. Wel in de beste mensen. "Als je een goed idee aan een middelmatig team geeft, zullen ze het verpesten", vindt de Pixar-baas. "Maar geef een middelmatig idee aan een briljant team en ze zullen het oplappen. Of ze smijten het helemaal weg en bedenken iets veel beter."
Zo werd de plot van Toy Story 2 op het laatste moment helemaal omgegooid. Disney (verdeler van de film) vond het verhaal goed genoeg. Maar de studio ging voor het beste. Het was Pixars derde film, de verwachtingen waren hoog gespannen en die konden niet worden ingelost met wat er op tafel lag. Ook Ratatouille werd tijdens het productieproces heropgestart. Net als The Good Dinosaur, de film die gepland stond voor mei dit jaar, is verplaatst naar november 2015. Dat maakt 2014 het eerste jaar in lange tijd zonder Pixar-release. Maar liever geen, dan geen goede film.
Die permanente evaluatie zit ook vervat in het 'notes'-concept. Het principe wordt in Hollywood vaak toegepast bij screenings van ruwe montages. Hoge piefen mogen dan geschreven nota's met hun bemerkingen aan de makers bezorgen. Bij Pixar kan iedereen zijn mening kwijt. Vorig jaar, toen de studio zich in een existentiële crisis bevond, tilde Catmull het principe zelfs op een hoger niveau. In de aanloop naar 'notes day' mocht iedereen suggesties indienen. Op een grootse studiedag werden alle medewerkers betrokken in een van de 106 discussies rond de ingestuurde pijnpunten. Vandaag werkt het bedrijf 21 van die voorstellen uit.
Tafel van Steve Jobs
Maar Pixars belangrijkste wapen in de creativiteitstrijd is de 'Braintrust': een collectief creatieve genieën dat zich regelmatig buigt over de lopende en toekomstige projecten. "In het creatieve proces raken mensen al eens het overzicht kwijt", schrijft Catmull. "Waar de filmmaker ooit het bos zag, ziet hij dan nog alleen de bomen. Dus hoe kan een regisseur een probleem aanpakken, als hij het zelf niet meer ziet? Daar springen de collega's bij. Zij nemen de film onder de loep, niet de filmmaker. Net dat is van cruciaal belang: je bént niet je idee. Als je je te nauw gaat identificeren met je ideeën, ga je er aanstoot nemen als iemand je uitdaagt om het nog beter uit te werken."
En ook grote bazen verliezen soms het perspectief. Zelfs al ligt het probleem gewoon in het zicht. Catmull: "Dertien jaar lang stond er een lange tafel in onze vergaderzaal. Hoewel ze was gekozen door een designer waar Steve Jobs van hield, ben ik het ding gaan haten. Ontelbare meetings zijn er aan die tafel gehouden, zonder te beseffen dat het ons basisprincipe ondermijnde."
Pixar gaat prat op de inbreng van alle lagen van het bedrijf. Maar de opstelling van de tafel, vaak in dubbele rijen met de bazen in het midden, vormde een te hoge drempel. "Volgens mij hebben jobfuncties en hiërarchie geen betekenis in het creatieve proces. Maar onbewust hebben we die hiërarchie in de hand gewerkt. Dus mocht de tafel vertrekken." Die zelfreflectie maakt het verhaal van Catmull geloofwaardig. En waardevol.
Creativity, Inc. staat bol van de fijne weetjes voor de echte fans. Zo zit er een chronologische fout in Up die niemand heeft opgemerkt. Regisseur Brad Bird wist het budget voor The Incredibles onder controle te houden dankzij ijslollystokken. En de Braintrust is verantwoordelijk voor het Kleenexmoment in Wall-E. Het boek is ook een alternatieve gids voor wie de creativiteit in zijn eigen bedrijf wil aanwakkeren. Maar Creativity, Inc. leidt vooral de aandacht af van het feit er dit jaar geen Pixarfilm in de zalen zal komen. Dat de creativiteit binnen de studio zelfs even was opgedroogd. Maar falen mag.
Creativity, Inc. van Ed Catmull is uitgegeven bij Bantam Press. Deze zomer verschijnt de Nederlandse vertaling bij Bruna.
---
In kilt naar een roze kantoor
De Pixar Animation Studios in Emeryville, net buiten San Francisco, hebben een voetbalveld, zwembad en een amfitheater met 600 plaatsen. Geen grote luxe, vond CEO Steve Jobs. Want omgeving en sfeer zijn de beste inspiratiebron voor een creatief product.
Zo worden medewerkers aangemoedigd om hun werkplek in te richten in een inspirerende stijl naar keuze. En dus zijn er animatoren die hun dagen doorbrengen in een roze poppenhuis met miniatuurluchters of een middeleeuws kasteel met bijbehorende toegangspoort.
De Cereal Bar is dan weer een ruimte met een lange muur vol plexiglazen buizen vol ontbijtgranen in alle vormen, kleuren en smaken. Medewerkers kunnen er de hele dag terecht voor een portie cornflakes.
Op bedrijfsfeestjes droeg de half Schotse filmmaker Mark Andrews steevast een kilt, als eerbetoon aan zijn roots. Toen hij als regisseur op Brave werd gezet, introduceerde hij Kilt Friday. Animatoren werden gevraagd om op vrijdagen een kilt te dragen, om zich in hun werk te kunnen inleven. Er waren ook kruisbooginitiaties.
En het grasveld voor het Pixargebouw vormt elk jaar het decor voor een rockfestival. Op Pixarpalooza strijden muziekgroepjes uit de eigen rangen voor eeuwige roem.
---
Ed Catmull (69)
Geboren in West Virginia.
Studeerde computerwetenschappen aan de Universiteit van Utah.
Maakte in 1972 een van de eerste computeranimaties, een 3D-model van zijn hand, later gebruikt in de film Futureworld.
Werd in 1979 directeur van de computerafdeling van Lucasfilm.
Stond in 1986 mee aan de wieg van Pixar, toen Steve Jobs de computerafdeling van George Lucas kocht.
Bedacht het computerprogramma RenderMan, waardoor films als Toy Story mogelijk werden.
Werd in 2006 hoofd van Pixar Studios en Disney Animation Studios, toen Steve Jobs het bedrijf aan Disney verkocht.
