Covid-19 grijpt hard om zich heen in Rusland: ‘Ik kijk mijn ogen uit’

In het gering gevaccineerde Rusland grijpt het coronavirus ongekend hard om zich heen, ziet onze correspondent in Moskou Tom Vennink. ‘De enorme onverschilligheid onder de bevolking verbaast mij enorm.’

Dag Tom, hoe zou je de huidige coronasituatie in Rusland omschrijven?

“Als slechter dan ooit. Nog slechter dan eerdere coronagolven die we hier hebben gehad. Er zijn iedere dag duizend mensen die overlijden, volgens de officiële cijfers. Door naar oversterfte eerder tijdens de pandemie te kijken, weten we dat de daadwerkelijke cijfers drie keer zo hoog lagen als de officiële cijfers. We breken iedere dag nieuwe records.”

Hoe komt dat?

“Bijna niemand laat zich vaccineren. Russen zijn sowieso wantrouwend richting hun eigen overheid. Ze zijn natuurlijk vaak voorgelogen ten tijde van de Sovjet-Unie. Maar ook daarna: Russen worden voortdurend voor de gek gehouden.”

“Dus als de overheid zegt ‘Hé, we hebben het eerste coronavaccin ter wereld’, dan geloven Russen dat niet. Mensen dachten direct dat ze werden ingeënt met iets dat niet goed getest is. Want in het begin was het nog niet helemaal door de testfase heen.”

“Ik heb veel mensen horen zeggen dat ze graag een buitenlands vaccin willen, maar Rusland laat alleen Russische vaccins toe. Spoetnik is daarvan de bekendste en bovendien de enige die wetenschappelijk onderbouwd is, in wetenschapstijdschrift The Lancet. Over de andere Russische vaccins is wetenschappelijk bijna niks bekend. Sommige mensen besluiten daarom op ‘vaccinatievakantie’ te gaan naar bijvoorbeeld Servië, waar ze wel andere vaccins kunnen krijgen.”

Dagelijks sterven zeker duizend mensen en worden velen ernstig ziek. Zorgt dat er ook niet voor dat meer mensen zich laten vaccineren?

“Nee, ik merk veel onverschilligheid onder de bevolking. Ik was vorige week bij een priklocatie en daar sprak ik vooral mensen die blij waren dat ze nog leefden. De meeste mensen daar hadden lang gewacht, zijn heel ziek geweest en lieten zich daarna pas vaccineren.”

“Meer dan de helft van de Russen is helemaal niet bang voor het virus, zo blijkt uit opiniepeilingen. Er zijn meer dan 600.000 Russen dood en meer dan de helft van de bevolking haalt zijn schouders op. Ik kom net uit de metro en daar is het ontzettend druk. Mensen staan dicht op elkaar, de meesten zonder mondkapje of maar half op. De cafés zitten vol. Vooral jonge mensen voelen zich veilig zonder vaccinatie, maar denken daarbij niet aan oudere landgenoten.”

“Virologen houden de overheid daar ook wel voor verantwoordelijk. De Russische overheid heeft al een paar keer gezegd dat ze het virus overwonnen hebben. Zo was er vorig jaar een strenge lockdown, maar die werd in juni van dat jaar plots beëindigd. Toen hield Poetin een referendum over een grondwetswijziging die het mogelijk moest maken om tot het eind van zijn leven president te blijven. Toen gebruikte hij ook het argument dat het virus zo goed als verslagen was.”

“Artsen zien het met lede ogen: minder dan eenderde van de bevolking is gevaccineerd, terwijl de ziekenhuizen nog steeds in een crisissituatie zitten. Russen laten zich heel moeilijk overtuigen, dat is wel uit deze pandemie gebleken. En dus krijgen we hier weer een hele strenge lockdown.”

In Moskou gaan volgende week de horeca en niet-essentiële winkels dicht, maar landelijk kiest Poetin voor een ‘coronavakantie’ waarin mensen een week lang niet hoeven te werken. Waarom neemt Rusland zulke vreemde maatregelen die je elders niet ziet?

“Hij noemt het ‘niet-werkdagen’, een term die hij vorig jaar bij de eerste uitbraak ook gebruikte. Poetin probeert vanaf het begin van de pandemie om geen slecht nieuws te verkopen. Het aankondigen van een lockdown is impopulair. Dus heeft hij het coronabeleid uit handen gegeven aan de gouverneurs van de provincies. De burgemeester van Moskou is daarbij eigenlijk de leider van het coronabeleid geworden, hij moet steeds impopulaire maatregelen aankondigen.”

“Nu komt Poetin met die niet-werkdagen, maar dat is eigenlijk gewoon een harde lockdown. Voor ambtenaren en werknemers van staatsbedrijven is het wel prettig, die krijgen gewoon doorbetaald. Maar alle andere mensen krijgen niet doorbetaald.”

Je bent natuurlijk in Rusland om verslag te doen, maar je woont er ook. Hoe is deze situatie voor jou?

“Ik kijk mijn ogen uit, dit is denk ik wel de grootste verbazing van mijn correspondentschap. De vaccins liggen klaar, ze lijken uitstekend te werken en toch komen mensen ze niet halen. Die enorme onverschilligheid verbaast mij absoluut.”

“Ik ken mensen die overleden zijn aan het virus, ik ken mensen die oud zijn, zoals familieleden van mijn vriendin, die kwetsbaar zijn en zich ook niet laten vaccineren. Dus ook in mijn omgeving zijn er ongevaccineerden waarvan ik het moeilijk te begrijpen vind. Natuurlijk is het triest als zij erg ziek worden.”

Valt het tij nog te keren, denk je?

“Ambtenaren en werknemers van publieke diensten en staatsbedrijven moeten zich verplicht laten vaccineren. Daardoor is de vaccinatiegraad wel wat omhoog gegaan. Bij priklocaties spreek ik mensen die helemaal geen vaccin willen maar anders geen baan hebben.”

“En misschien dat deze lockdown ook gaat helpen. Het wordt de eerste sinds juni 2020. Misschien dat mensen daarvan schrikken en zich realiseren dat dit niet over gaat als de vaccinatiegraad zo laag blijft. Maar het gaat heel langzaam. Ik zie nog geen geschrokken bevolking.”