‘Coronaveilig’ en ‘take-away’ wél, ‘coronapas’ niet: duizenden nieuwe woorden zijn (niet) toegevoegd aan Van Dale

In de nieuwe Van Dale staan duizenden nieuwe woorden en ruim tienduizend nieuwe uitdrukkingen, spreekwoorden en vaste verbindingen. Over welke begrippen gaat het?

“Ik kan ze moeilijk allemaal opsommen, maar sinds de editie van 2015 is er heel wat gebeurd en dat weerspiegelt zich in de woordenschat. Dat kan bijvoorbeeld het gevolg zijn van nieuwe wetgeving, zoals het woord vriendenaandeel, een economische term.

“Er zijn niet zo veel nieuwe spreekwoorden, maar wel veel combinatiemogelijkheden van woorden, zoals het straatbeeld. Bij sommige woorden lijkt het verrassend dat ze nu pas in het woordenboek komen, zoals take-away. We hadden al wel meeneemgerechten en afhaalchinees, maar nu dus ook take-away, misschien door de opkomst van het gelijknamige bedrijf. Soms valt het dus zelfs niet op dat nieuwe woorden ontstaan.

“Er zijn wel enkele thema’s in het bijzonder die een schat aan nieuwe woorden opleverden.”

Heeft corona tot veel nieuwe woorden geleid?

“Zeker! De gezondheidscrisis bracht ons woorden zoals coronaveilig, knuffelcontact en neuswisser. Dat laatste woord was al bekend in de hele gezondheidssector, maar nog niet bij de gewone man in de straat. Daarom vinden we dat het niet enkel in het vakwoordenboek thuishoort, maar ook in het algemeen woordenboek.

“Het woord coronapas hebben we er niet in opgenomen, omdat we voorlopig denken dat dat woord hopelijk een kort leven beschoren is. Van het woord mondkapje daarentegen verwachten we dat het nooit meer zal verdwijnen. Het woordenboek is een weerslag in taal van wat in een maatschappij gebeurt. ”

Welke thema’s waren er nog opvallend?

“In de categorie inclusie zien we enkele afkortingen voor mensen die niet hetero zijn, zoals lgbtq. Die afkortingen zijn nieuw en dat weerspiegelt zich in het woordenboek.

“Het aantal samenstellingen met klimaat is spectaculair toegenomen, denk maar aan klimaatactivisme. In onze digitale versie staat ook het woord klimaatbaan. Ook dat woord, dat jobs aanduidt die specifiek te maken hebben met de grotere aandacht voor klimaat, is vermoedelijk een tijdelijk woord. In onze digitale editie moeten we minder streng selecteren dan voor de papieren.”

Zijn er dan pittige discussies over welke woorden erbij komen en welke mogen sneuvelen?

“Eigenlijk wordt er niet echt over gediscussieerd. Een nieuw woord komt vaak voort uit berichtgeving op een bepaald moment. Als je ziet dat het drie maanden later nog voorkomt in de berichtgeving, dan noteren we het voor de papieren editie.

“Er is niet zo veel geschrapt, maar er zijn wel kleine wijzigingen doorgevoerd die voor iets meer ruimte zorgden. Sommige woorden stonden bijvoorbeeld nog een tweede keer vermeld in een meervoudsvorm.

“We schrappen niet veel, omdat het woordenboek een databank is, zeker in de digitale versie, die we voortdurend bijwerken. De taal staat niet stil.”

Ik begrijp dat de nieuwe Dikke Van Dale een verjaardagseditie wordt?

“Volgend jaar is het 150 jaar geleden dat, in 1872, voor de eerste keer de naam Van Dale op het woordenboek gedrukt stond. Bij de allereerste editie stond de naam er niet op, maar bij de tweede editie wel, als eerbetoon aan Johan Hendrik Van Dale die intussen was overleden.

“Die naam is bewaard gebleven en intussen een soortnaam geworden zoals een bic. Van Dale is synoniem geworden voor woordenboek.”