Coronacijfers gaan verkeerde kant op: 8 vragen over de nieuwe variant omikron BA.5

Met zowat alle coronacijfers — op de overlijdens na — gaan de verkeerde kant op. De schuldige? Omikron BA.5. Al uw vragen over deze nieuwe variant van Covid-19 beantwoord.

Waar komt omikron BA.5 vandaan?

Omikron BA.5 werd voor het eerst gedetecteerd in Zuid-Afrika, op 25 februari 2022 in KwaZulu-Natal. Zuid-Afrika doet meer genetische sequencing op SARS-CoV-2-monsters dan veel andere landen. Het is dus ook mogelijk dat deze variant ergens anders is ontstaan, maar dat Zuid-Afrikaanse wetenschappers enkel de eersten waren die hem ontdekten.

Wat is het aandeel van omikron BA.5 in de besmettingen in ons land?

Tien dagen geleden — laatste cijfers op het dashboard van Sciensano — waren 42,2% van de positieve tests besmettingen met omikron BA.5 (zevendaags gemiddelde). Een stijging met 14,2% in vergelijking met de week voordien. Een maand geleden lag het aandeel van omikron BA.5 op 9,44%. “Omikron BA.5 neemt alles over”, zegt biostatisticus Geert Molenberghs (UHasselt, KU Leuven).

Bevat omikron BA.5 zorgwekkende mutaties?

Mutaties zijn slechts zorgwekkend als ze de ernst van de ziekte vergroten, het vermogen van het virus versterken om de immuniteit door vaccins of eerdere infectie te overwinnen of indien ze diagnostische tests minder effectief maken.

BA.5 heeft veel van dezelfde mutaties als de originele omikronvariant, maar heeft vooral veel gemeen met de BA.2-variant. Het bezit ook een aantal extra mutaties. Eén daarvan is de L452R-mutatie, die ook eerder werd gedetecteerd in de deltavariant. Daarvan wordt vermoed dat hij het virus besmettelijker maakt, door het vermogen van het virus om zich aan menselijke cellen te hechten, te verbeteren. De L452R-mutatie kan het virus ook helpen om vernietiging door immuuncellen gedeeltelijk te ontwijken. BA.5 bezit ook een F486V-mutatie, in de buurt van waar zijn spike-eiwit zich bindt aan menselijke cellen. Die kan ook helpen om onze immuunrespons gedeeltelijk te ontwijken. De meeste BA.5-sequenties bevatten tenslotte een genetische verandering, die de uitlezing van bepaalde routinematige PCR-tests beïnvloedt, wat leidt tot een fenomeen dat S-gen drop-out wordt genoemd. Dit betekent een signaalverlies van het S-gentarget bij bepaalde testen.

Niettemin moet men voorzichtig zijn met redeneren naar analogie. Het effect van geïsoleerde mutaties is niet absoluut en evenmin een eenvoudige “optelsom”. Het hangt af van het hele genotype.

Is omikron BA.5 besmettelijker?

Men kan gemakkelijk het “groeivoordeel” schatten van de ene variant ten opzichte van een andere in een populatie. Omikron BA.5 heeft zo’n voordeel. Aan de andere kant is het ingewikkeld om te weten waar dit voordeel vandaan komt. Verspreidt BA.5 zich meer omdat het besmettelijker is? Of omdat het beter aan immuniteit ontsnapt? Volgens het European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) zijn er (nog) geen aanwijzingen dat omikron BA.5 besmettelijker is. Een voorpublicatie door een Japans team en een publicatie door een Chinees team benadrukken vooral de rol van immuunontsnapping, met name via de F486V-mutatie. Geert Molenberghs zegt hetzelfde. “Varianten zoals deze zijn heel goed in immune escape.”

Is omikron BA.5 ziekmakender?

Volgens dat European Centre for Disease Prevention and Control zijn er ook (nog) geen aanwijzingen dat omikron BA.5 ziekmakender is. Santé Publique France meldt toch wel dat de duur van de klinische symptomen langer is. Gemiddeld 7 dagen voor de BA.5 (en BA.4) tegen slechts 4 dagen voor andere omikronvarianten.

Is omikron BA.5 gevaarlijker?

Gegevens verzameld in verschillende landen tonen geen toename van het aantal ernstige gevallen, zo stelt het laatste epidemiologische rapport van het ECDC. Het aantal ziekenhuisopnames is ook niet significant hoger in geval van besmetting met BA.5. De mediane duur van een ziekenhuisopname van B.A5-gevallen is 5 dagen.

Beschermen vaccinatie en/of eerdere besmetting tegen omikron BA.5?

De omikron-subvariant BA.5 ontwijkt de immuniteit die ontstaat na vaccinatie of infectie beter dan de andere varianten. Zo blijkt uit onderzoek aan het Beth Israel Deaconess Medical Center van Harvard Medical School, waarvan het New England Journal of Medicine de bevindingen publiceerde. Dat wil zeggen dat het bijna niet meer uitmaakt of je ooit al gevaccineerd bent geweest of het virus al eens hebt gehad.

Bij 27 deelnemers aan het onderzoek die waren gevaccineerd en geboost met het Pfizer/BioNTech-coronavirusvaccin, bleek dat twee weken na de boosterdosis de niveaus van de antistoffen tegen de omikron-subvarianten al veel lager waren dan bij het oorspronkelijke coronavirus. Tegen BA.5 zelfs met een factor 21. Dat is drie keer minder dan tegen BA.1.

Bij 27 deelnemers die gemiddeld 29 dagen eerder besmet waren met de BA.1- of BA.2-subvarianten — van wie de meesten ook gevaccineerd waren — vonden de onderzoekers vergelijkbare resultaten. De niveaus van de antistoffen tegen BA.1 waren al gedaald met een factor 6,4 in vergelijking met het oorspronkelijke coronavirus en tegen BA.5 met een factor 18,7. Gegevens uit Portugal, waar omikron BA.5 al veel langer de bovenhand heeft, wijzen in dezelfde richting. Herinfecties zijn mogelijk en komen sneller voor.

Maar, volgens het New England Journal of Medicine is het wel “waarschijnlijk dat vaccinimmuniteit nog steeds substantiële bescherming biedt tegen ernstige ziekte”. Ook dit lijkt de ervaring in Portugal te bevestigen. Wie er gevaccineerd was, belandde veel minder in het ziekenhuis en op intensieve. Wie geboost was nog minder.

Wat zijn de symptomen van de BA.5-variant?

Nog steeds volgens Santé Publique France zijn de meest voorkomende klinische symptomen vermoeidheid, hoesten, koorts en hoofdpijn. De kans op anosmie (verlies van reukzin) en ageusie (verlies van smaak) ligt hoger voor gevallen van BA.5. Ook misselijkheid, braken en diarree komen vaker voor.