Corona slaat gat in begroting De Lijn

De vakbonden bij de Vlaamse openbare vervoersmaatschappij protesteren tegen de privatisering van activiteiten, zoals de belbuscentrale en het leerlingenvervoer, en het daaraan gekoppelde afstoten van zowat 50 personeelsleden. Daarvoor is een overheidsopdracht uitgeschreven, waarop privébedrijven kunnen intekenen.

Het zogeheten ‘vervoer op maat’ vormt de basis van het plan ‘basisbereikbaarheid’, dat de Vlaamse regering op 1 januari 2022 invoert. De Lijn voorziet daarin bussen en trams op de grote assen. Aanvullend tussen kleinere steden en gemeenten zullen de lokale over­heden in 15 vervoersregio’s het vervoer op maat vastleggen. Wie dan op het Vlaamse platteland het openbaar vervoer wil gebruiken zal via een app of per telefoon een rit kunnen boeken bij de Mobiliteitscentrale.

De vervoersmaatschappij benadrukt dat het alles in het werk stelt om die overheidsopdracht zelf binnen te halen. “We hebben samen met Siemens en In2Com een onafhankelijke dochteronderneming opgericht en ons kandidaat gesteld voor de opdracht rond de Mobiliteitscentrale”, klinkt het bij woordvoerster Karen Van der Sype. “Als we de opdracht binnenhalen, nemen wij de vijftig werknemers over met behoud van rechten.”

Maar volgens Rita Coeck (ACOD) is het probleem dat die werknemers verplicht worden over te stappen naar dat privébedrijf. “Bij een overname hebben onze werknemers totaal geen garantie op werkzekerheid.” Als die personeelsleden beslissen om niet over te stappen, worden ze als ontslagnemend beschouwd. “En dan krijgen ze dus geen ontslagvergoeding”, gaat Coeck voort. De vakbonden ACOD, ACV en ACLVB hebben daarom een stakingsaanzegging ingediend. Ze eisen dat er tegen het paritair comité van 6 oktober waterdichte garanties zijn voor die personeelsleden. “Als er geen garanties komen, dan komt er een stakingsactie op vrijdag 9 oktober”, klinkt Coeck overtuigend.

Besparingsdieet

Onderliggend vrezen de vakbonden dat met deze stap de deur wagenwijd open wordt gezet voor een verdere privatisering van De Lijn. “Vandaag de belbus, wat zal het morgen zijn? De technische diensten?,” klinkt het. “Er ligt geen dergelijk plan op tafel”, sust Marc Descheemaecker, voorzitter van de raad van bestuur van De Lijn. “Ik wil er even op wijzen dat nu al de helft van de busritten door private exploitanten wordt uitgevoerd. Privatiseren van prestaties gebeurt dus al veel langer, ja. Maar privatiseren van de vervoersmaatschappij zelf, neen.” Bevoegd minister minister Lydia Peeters (Open vld) wil zich niet inlaten met de stakingsaanzegging. “Het is aan de raad van bestuur en het management van De Lijn om hangende issues omtrent het personeel uit te klaren.” Ook zij ziet in de Mobiliteitscentrale geen aanzet tot een verdere privatisatie. “Dit heeft niets te maken met mijn beleidsnota en of de bepalingen in het Vlaams regeerakkoord”, blokt Peeters af.

Toch is het nog maar de vraag welke rol er voor De Lijn is weggelegd. De maatschappij is op een besparingsdieet gezet door de regering, en toen moest corona nog toeslaan. In mei was er al sprake van een verlies van ruim 35 miljoen euro aan gederfde inkomsten door corona. “Onze mensen zijn op vraag van de overheid blijven rijden”, zegt Descheemaecker. “We hebben inmiddels een toezegging dat de overheid dat tekort dekt. Ook de bijkomende kosten, denk aan de veiligheidsschermen of het veelvuldig ontsmetten, worden in rekening gebracht,” zegt Descheemaecker.

Dat verlies zou inmiddels al opgelopen zijn tot bijna 60 miljoen euro, volgens de vakbonden. Descheemaecker noemt geen bedrag, maar bevestigt dat het intussen is opgelopen. Tegelijk zijn de inkomsten ook gedaald. Door corona ligt het aantal schoolabonnementen bijvoorbeeld momenteel bijna eenderde lager dan vorig jaar. “Zowat één op de drie heeft zijn abonnement nog niet hernieuwd. Men kiest voorlopig voor andere vervoersmiddelen, zoals de fiets.” Of er later op het jaar alsnog een inhaalbeweging komt is nog niet duidelijk. “De vraag waar alle vervoersmaatschappijen mee kampen, De Lijn net zo goed als de NMBS, is of dit een tijdelijk effect is door corona, of structureel.”

Onder druk

Het zal een belangrijk onderwerp uitmaken van de nieuwe beheersovereenkomst die de vervoersmaatschappij met de Vlaamse overheid binnen enkele maanden zal aanvatten, en waar de contouren voor een nieuw vervoersmodel moet afgesproken worden. “We zullen moeten aantonen dat we ook in die nieuwe werkelijkheid een betrouwbare partner zijn voor de reizigers, en deel uitmaken van het hele vraagstuk rond mobiliteit”, zegt Descheemaecker.

Professor Geert Te Boveldt, mobiliteitsexpert aan de VUB: “Fundamenteel staan vervoersmaatschappijen onder druk. Het terugverdienmodel is te precair, of men moet de ticketprijs fors optrekken. Maar dan stoot je reizigers af. En corona zet alles op scherp.” Een privatisering hoeft niet per se slecht te zijn, zegt Te Boveldt. “Veel hangt af van de specifieke voorwaarden. Maar zelfs bij verder privatiseren zal De Lijn niet zonder overheidsgeld kunnen.”