Colombiaanse president Petro zet belangrijke stap naar zijn ‘totale vrede’: vijf guerrillagroepen leggen tijdelijk wapens neer

Petro, Colombia’s eerste linkse president, wil een einde maken aan de geweldsspiraal waarin zijn land zich al zes decennia bevindt. “Totale vrede”, in zijn eigen woorden. Tussen 1985 en 2018 eiste het conflict tussen het leger, linkse guerrillabewegingen, rechtse paramilitaire groepen en drugsbendes zo’n 450.000 slachtoffers.

In tegenstelling tot zijn rechtse voorgangers kiest Petro, die een verleden heeft bij de voormalige rebellengroep M-19, niet voor de strategie van tegengeweld door het leger. In plaats daarvan zet hij in op dialoog en vredesonderhandelingen met alle partijen die zich willen committeren aan zijn totale vrede.

De zaterdag gesloten wapenstilstand geldt in principe voor zes maanden, maar kan met onderhandelingen worden verlengd. De belangrijkste betrokken partij in de overeenkomst is het Nationale Bevrijdingsleger (ELN), na de officiële ontmanteling van de FARC in 2017 de grootste guerrillagroep met naar schatting 2.400 soldaten. De andere deelnemers aan het staakt-het-vuren zijn stuk voor stuk van de FARC afgescheiden dissidente groepen die het gewapend verzet niet wilden opgeven.

Het voornaamste doel van de overeenkomst is, volgens een officiële toelichting van de regering, het verminderen van de humanitaire tol die het geweld eist, vooral binnen gemeenschappen van oorspronkelijke bewoners en bewoners van afgelegen rurale gebieden.

Met kopstukken van ELN voert de regering al sinds november vredesonderhandelingen in de Venezolaanse hoofdstad Caracas. Dat is allesbehalve een toevallige keuze. Ook verbeterde betrekkingen met de omstreden leider Nicolas Maduro is een pijler van Petro’s strategie.

Venezuela gold tot nu toe als veilig toevluchtsoord voor de Colombiaanse linkse rebellen. Daaraan wil Petro een einde maken door Maduro een rol te geven in de vredesonderhandelingen. En Maduro, die zijn land uit het internationale isolement wil trekken, had daar wel oren naar.

Behalve nieuw is Petro’s aanpak ook zeer omstreden. Omdat hij werkelijk met álle partijen aan tafel wil. Niet alleen met guerrillagroepen zoals ELN en de FARC-afsplitsingen, waarvan het geweld (in elk geval op papier) een politiek doel dient. De president wil ook in zee met criminele organisaties zoals de invloedrijke drugsmaffia van de Clan del Golfo, die in een aantal regio’s in het land de macht stevig in handen heeft.

Bovendien is Petro’s plan volgens experts riskant omdat het bij mislukking juist tot meer geweld kan leiden. Terugtrekking van de Colombiaanse strijdkrachten uit bepaalde gebieden kan leiden tot een machtsvacuüm waarin gewapende groepen het tegen elkaar op zullen nemen.

Het lijkt erop dat de regering dit scenario wil ondervangen door met elke groep afzonderlijk een akkoord te tekenen waarin ‘speciale mechanismen’ zijn opgenomen die ervoor zullen zorgen dat alle partijen het bestand zullen respecteren. Wat die mechanismen inhouden is nog niet bekend.

Een andere open vraag blijft wat met name ELN aan vredesbesprekingen heeft. In tegenstelling tot de FARC heeft de groep voor zover bekend geen aspiraties na eventuele ontwapening verder te gaan als politieke partij. En mochten ze dat wel hebben, de politieke doorstart van de FARC is nooit echt van de grond gekomen en dus geen aantrekkelijk voorbeeld.

Toch lijkt de groep serieus en structureel te willen meewerken aan het verminderen van het aantal geweldsdoden in het land. Tussen kerst en oudjaar kondigde de ELN al een eenzijdig staakt-het-vuren af waarvoor de door de regering in Bogotá werden geprezen.