Chinese volksheld valt van voetstuk: corona-adviseur verdient aan medicijnen die hij aanprijst

Het Chinese internet ontplofte op 18 januari 2020 door een foto van de wegdommelende arts Zhong Nanshan (85) in trein G1022, bestemming Wuhan. Hij deed een dutje in de restauratiewagen omdat hij geen zitplaats had weten te bemachtigen.

Waarom vloog Zhong, in China een nationale held wegens zijn doortastende optreden tijdens de epidemie van het sarsvirus in 2003, geen businessclass? En wat moest hij in Wuhan, waar een onbekend virus rondging?

Twee dagen later kwamen de antwoorden, toen hij als teamleider van de Nationale Gezondheidscommissie in een persconferentie waarschuwde dat dit nieuwe coronavirus van mens tot mens oversprong. Tot die tijd boksten Chinese medici en internationale deskundigen op tegen een overheid die deed alsof alles onder controle was. Daags voor Zhongs persconferentie liet de gemeente Wuhan nog vrolijk een banket met 40.000 gasten doorgaan. Met meer superspreader-evenementen op komst in de Chinese nieuwjaarsvakantie had Zhong geen seconde te verliezen: zitplaats of niet, hij pakte de trein.

Onwillige bureaucraten

Met onwillige bureaucraten die een onbekend virus laten rondgaan, heeft Zhong ruime ervaring opgedaan tijdens de uitbraak van de oerversie van covid-19: sars. Vier maanden lang werd in 2002 en 2003 de ernst en omvang van die epidemie verdoezeld. Destijds trotseerde Zhong hoger geplaatste collega’s die vasthielden aan hun onjuiste conclusie dat de mysterieuze golf longontstekingen werd veroorzaakt door een chlamydiabacterie. Hij ontwikkelde een levensreddende behandeling met beademing en hormoonpreparaten en sprak openlijk de autoriteiten tegen.

Sindsdien wordt Zhong als ‘sars-held’ op handen gedragen. Volgens een 2010 verschenen biografie laat hij zich leiden door het motto van zijn vader: laat de wetenschap de waarheid aan het licht brengen en lieg niet.

Zhongs ouders waren vooraanstaande medici, die in het buitenland werkten tot ze uit enthousiasme voor de communistische revolutie in China terugkeerden. Die achtergrond maakte het de familie in de dogmatische Mao-jaren niet gemakkelijk. Moeder Liao Yueqin werd aangevallen toen ze zich als leidinggevende van een kankerziekenhuis verzette tegen fanatici die revolutionaire kreten op muren van ziekenzalen kalkten. Omdat die slogans heilig waren, konden de muren niet worden gedesinfecteerd en dat vond ze onhygiënisch. Na meedogenloze politieke aanvallen verdronk Liao zichzelf in 1966.

Baantje in de stookkamer

Toen Zhong in 1960 afstudeerde als arts, was er voor de zoon van ‘reactionaire academici’ slechts een baantje in de stookkamer, waar hij een boiler aan de gang moest houden. Eens per jaar mocht hij een paar dagen naar zijn vrouw, een vedette van het staatsbasketbalteam, die noodgedwongen alleen hun twee kinderen opvoedde. In 1979 braken betere tijden aan, met een studiebeurs voor de Universiteit van Edinburgh.

Aan het einde van een prachtige carrière loopt het voetstuk waar Zhong als onkreukbare held is geplaatst toch een krasje op. Onlangs bleek dat Zhong in academische publicaties over twee medicijnen en een vernevelaar niet gemeld had dat hij financiële banden heeft met de fabrikanten van die producten. Deze medicijnen werden op zijn voorspraak opgenomen in het officiële Chinese behandelplan voor coronapatiënten.

Zhong is aandeelhouder van de maker van een medicijn tegen coronaklachten. Een vernevelaar die hij in advertenties aanprijst, komt van een bedrijf waar hij sinds 2016 als wetenschappelijk adviseur op de loonlijst staat. Middelpunt van de rel is het kruidenpreparaat Lianghua Qingwen tegen koorts en keelpijn. Zhongs liefdadigheidsorganisatie ontving twee keer geld van de fabrikant van Lianghua Qingwen, een multimiljonair die na de sarsepidemie samen met Zhong deze pillen heeft geperfectioneerd.

Chinese traditionele medicijnen

Overal waar covid-19 is, delen de Chinese autoriteiten deze pillen gratis uit in een poging Chinese traditionele medicijnen internationaal op de kaart te zetten als middel tegen coronaklachten. Chinese studenten in Canada kregen ze, inwoners van Hongkong ontvingen elk twee doosjes. Tijdens de nog voortdurende lockdown van Shanghai mocht de aanvoer van voedsel vastlopen op coronamaatregelen, maar aan Lianghua Qingwen-pillen was geen gebrek. Leveranciers van voedsel onthulden dat ze het vlees en de groenten waar de hongerige, opgesloten Shanghainezen naar snakten, moesten laten liggen omdat bezorging van acht miljoen doosjes pillen voorrang had.

Vorig jaar gingen al geruchten over Lianghua Qingwen, dat bij gezonde mensen maag- en nierproblemen kan veroorzaken, maar door de schijn van belangenverstrengeling wordt nu openlijk getwijfeld aan Zhongs wetenschappelijk onderzoek naar het middel. Bovendien keren befaamde collega’s zich tegen de van hogerhand opgelegde distributie van deze pillen.

Omdat rechtstreekse kritiek op het zerocovidbeleid van de overheid verboden is, vindt veel frustratie een uitweg in het schandaal rond Zhong. Zelf geeft de man die de staatsmedia omschrijven als “stralend licht in de duisternis en verwoesting” geen commentaar. Inmiddels heeft de staatscensor de nodige berichten over de affaire van de Chinese sociale media verwijderd.