China shopt en dát doet onze beurzen crashen

De kerselaar bloeit nog wel, maar verliest steeds meer van zijn blaadjes. Het zou een spreuk van een Chinees gelukskoekje kunnen zijn, het is echter een bloemrijke omschrijving van de Chinese economie. Want er is een groot verschil tussen de beurscrash die zich momenteel in Azië voltrekt, en die in zijn val even de wereldwijde indexen meesleurde, en de 'echte' economie.

Kijk even rondom u, en verbaas u over het aantal spullen die het label 'Made in China' dragen. Elektronica, kleding, misschien zelfs uw wagen. China is al decennialang de symbolische fabriek van de wereld. Die status bezit de Aziatische moloch nog steeds, al is de rek er stilaan wel uit. De Chinese economie groeide de voorbije jaren exponentieel, met cijfers tot soms ver boven de 10 procent. "Die groei kwam er door een forse investeringspolitiek door de Chinese overheid", legt Geert Gielens, hoofdeconoom van Belfius uit. "Dat was ook nodig om los te komen van een landbouwgedreven economie, naar een meer hedendaagse industriële economie. In een centraal geleid systeem zoals China kun je dat relatief makkelijk doen, door massale overheidsinvesteringen."

Als de overheid niet op tijd ingrijpt bouwt ze echter een reus op lemen voeten. Je riskeert immers een niet te torsen schuldenlast op te bouwen.

Stijn Decock, hoofdeconoom van Voka, merkte eerder al op dat China al jaren teert op een systeem waarbij exportgroei, mogelijk gemaakt door lage lonen, wordt gecombineerd met forse binnenlandse investeringen. Het totaal schuldvolume bedraagt zowat 250 procent van het bbp. Die enorme schuldexplosie diende vooral om de enorme infrastructuur- en capaciteitsuitbreidingen te financieren. De vrees is nu dat veel kredietnemers hun kredieten niet kunnen terugbetalen. Sommigen vrezen een Lehman Brothers-scenario, wat tot een cascade van faillissementen kan leiden op de Chinese markt.

Via de staatsbanken is ruim 4.500 miljard dollar (bijna 4.000 miljard euro) spaargeld van de gezinnen overgeheveld naar investeringen in industrie en vastgoed. Als daar ongelukken gebeuren, is de schade niet te overzien. Professor en China-kenner Jonathan Holslag liet het eind vorig jaar al optekenen in deze kolommen dat het vooral draait om duurzaamheid en de kwaliteit van de groei.

Kunst- en vliegwerk

Alles op zijn beloop laten was dus geen optie meer voor China: Het lijkt erop dat het nu of nooit is. Het voorbije decennium is een verloren decennium. Onder het bewind van de vorige president Hu Jintao is er te veel gewoon op de winkel gepast, zonder enige moeite tot hervormingen. Dat heeft geleid tot een extreme overcapaciteit in de industrie en gigantische zeepbellen in de vastgoedsector.

De huidige president Xi Jinping is daar heel beducht voor en vaardigde de voorbije twee jaar richtlijnen uit voor bijvoorbeeld een efficiënter energiegebruik (om de gigantische vervuiling tegen te gaan), het moderniseren van de industrie en de hervorming van de staatsbedrijven. Minder bescherming voor die grote staatsbedrijven is een eerste stap. Maar waarnemers zijn verbaasd over de omvang van het verzet die dat oproept. Tekenen dat Xi Jinping een hardere interne rebellie over zich heen krijgt dan aanvankelijk werd verwacht.

Wat hem dan ook niet echt helpt is die vertragende economie. Het zwaartepunt mag dan wel al verschoven zijn van een arbeidsintensieve naar een meer kennisintensieve economie, dat heeft dus zijn prijs. "Al ken ik er veel die een arm zouden geven voor een economische groei van 7 procent", glimlacht Koen De Leus van KBC Securities.

"Akkoord, de Chinese economie vertraagt. Maar op zich is dat ook weinig nieuws. China orkestreert een transformatie van een investeringsgedreven naar een consumptiegedreven economie. Dat daar wat kunst- en vliegwerk bij te pas komt, is niet abnormaal. De Chinese overheid houdt nog wel alle touwtjes in handen om, indien nodig, de economie een duw in de rug te geven."

Meer binnenlandse consumptie vereist op de eerste plaats een hogere koopkracht. Dus een betere sociale zekerheid en hogere lonen. De Leus merkte eerder al op dat de jongste Chinese cijfers vooral alarmsignalen uitzenden omtrent de Chinese competitiviteit. Anders gezegd: de concurrentie tussen China enerzijds en het Westen anderzijds is aan het afnemen. De Chinese lonen zijn gestegen, in de Verenigde Staten is er zelfs al sprake van een trend van insourcing, het omgekeerde van outsourcing. In plaats van uit te wijken naar het goedkopere China om producten te fabriceren, zijn er bedrijven die terugkeren op hun stappen en in hun Amerikaanse thuisbasis produceren. Voor Europa ligt daar een opportuniteit voor het voormalige Oostblok, denkt Gielens. "Europa kan daar eventueel ook een graantje van meepikken."

De vraag die nu voorligt is of de hervormingen die Xi Jinping doorvoert wel op tijd komen om een harde landing te vermijden. "Dat is een heel moeilijke vraag, en die overgang maken is ook niet simpel", analyseert Geert Gielens. "Rusland is er niet in geslaagd, ook de Filippijnen maakten een harde crash mee."

De binnenlandse consumptie, die als motor moet dienen om die hervormingen te doen slagen, groeide vooralsnog minder snel dan de investeringen. Een teken aan de wand dus. En de dienstensector blijkt ook nog eens achterop te hollen tegenover de pure industrie, terwijl het net de bedoeling was om het omgekeerde effect na te jagen. Nog knipperlichten dat de transformatie nog niet geslaagd is: Sectoren die traditioneel afhangen van export - denk aan elektronica - tekenen voor groeicijfers van makkelijk 10 procent. De productie in sectoren die sterk afhangen van binnenlandse consumptie, zoals voeding, groeiden stukken minder snel.

Verslaving

Er is dus veel werk aan de winkel voor Xi Jinping. Peking moet intussen ook het hoofd bieden aan de enorme ecologische uitdagingen en de vergrijzing. "Op de lange termijn is de ingeslagen weg er een van duurzaamheid", zegt Geert Gielens. "Op korte termijn is het absoluut niet makkelijk. China kent veel sociale onrust, we moeten dus een slag om de arm houden."

Vooral de gapende kloof tussen de rijke, geïndustrialiseerde oostkust en het verarmde binnenland zorgt voor veel rumoer. Om die miljoenen Chinezen uit het binnenland uit de armoede te tillen is China verslaafd geraakt aan zijn groeicijfers.

Maar ook de wereldeconomie is inmiddels verslaafd geraakt aan economische groei, die voor een flink deel mee aangejaagd werd door China. Het land tekent voor 15 procent van de wereldwijde output. Landen als Japan of Duitsland exporteren veel naar China. En ook Brazilië of Australië slijten hun grondstoffen graag in het Oosten. Dat die groei nu tegenvalt - al moeten we blijven herhalen dat 7 procent nog steeds een droomscenario is voor andere continenten - verklaart de nervositeit in de rest van de wereld. En dat zorgt dus voor een kaalslag op de beurzen.

De analisten van het Amerikaanse beurshuis JP Morgan berekenden de impact van een groeivertraging met 1 procent in China op de andere landen. De negatieve impact op de wereldeconomie zou 0,46 procent bedragen. De grootste klap zou voor de groeilanden zijn, die hun bbp met 0,73 procent zien teruglopen. Voor het Westen zou de impact veel kleiner zijn: het bbp zou slechts met 0,21 procent dalen."

Voor ons land is China amper goed voor 2 procent van onze export, merkt Gielens op. Al bij al dus een beperkte impact. Al hangt het af van sectoren. En ons land koppelt zijn economisch wagonnetje graag aan Duitsland, dus als het daar vertraagt, voelen we dat in afgeleide orde. "Al denk ik echt niet dat we afstevenen op een recessie in China", sust hij.

Maar er zijn wel verontrustende tekenen. Na lange tijd van indrukwekkende groeicijfers voor de Duitse autobouwers in China, blijkt de normalisatie van dat groeitempo vandaag heviger te zijn dan gevreesd. De conjunctuurproblemen in China kunnen een rem zetten op de groei van de autobouwers, zo blijkt uit een onderzoek van auditbureau EY. Terwijl de Russische en Braziliaanse automarkten al langer in crisis zijn, kromp de verkoop van de Duitse autobouwers in China tijdens het tweede kwartaal volgens EY met 6 procent. Daarmee wordt de belangrijkste groeimarkt steeds meer een zorgenkind, klinkt het in de studie. "Met een normalisering van de situatie in China heeft de sector rekening gehouden, maar de huidige terugval was evenwel verrassend qua hevigheid." Misschien toch nog een gelukskoekje verorberen.