China beleeft ongezien onzekere tijden

Nog begin dit jaar leek het land zijn status als toekomstige wereldmacht definitief te hebben bewezen. Tegen de wil van de VS in kozen diverse Europese landen voor deelname aan de ontwikkelingsbank AIIB - een Chinees project dat als een uitdager van de door het Westen gedomineerde Wereldbank wordt gezien. Een 'keerpunt' in internationale verhoudingen, zo meenden analisten. Die prominentere rol voor China bleek ook uit de assertieve houding in de eigen regio. Met het aanleggen van eilanden zetten de Chinese leiders hun territoriale claims in de Zuid- en Oost-Chinese Zee kracht bij.

De verpersoonlijking van deze zelfbewuste koers was en is president Xi Jinping. Veel meer dan zijn voorganger Hu Jintao straalt hij zelfvertrouwen uit. Veel sneller dan gedacht wist hij macht te verzamelen en veel groter dan verwacht groeide zijn populariteit onder gewone Chinezen. Die waren hem dankbaar voor zijn omvangrijke campagne tegen corrupte partijbonzen.

Een half jaar later ziet het beeld er voor Xi bepaald anders uit. Internationaal worden de wenkbrauwen gefronst, nu zijn regering ondanks de inzet van miljarden niet in staat blijkt kelderende beurskoersen in Sjanghai te voorkomen. Dat is een teken van onmacht dat Xi niet weg weet te nemen. Bovendien is hij onder druk gekomen nu diverse signalen erop wijzen dat de economische groei beduidend lager ligt dan de officiële 7 procent.

Dat is pijnlijk omdat de impliciete belofte van voortdurend hogere welvaart aan Xi's macht ten grondslag ligt. Een ramp zoals die in Tianjin, waarbij lokale partijgenoten onder vuur liggen, komt dan extra ongelegen. Last but not least is er sprake van weerstand binnen de partij. "China zit midden in de grootste crisis sinds de dagen van Deng Xiaoping", stelt de Amerikaanse China-expert Rodger Baker van denktank Stratfor zelfs.

Tegenwerking

De verdeeldheid in eigen kring is vermoedelijk Xi's grootste kopzorg. Ondanks alle vergelijkingen van zijn macht met die van voorgangers als Deng of Mao, oogt Xi nog niet als een almachtige alleenheerser. De partijkrant, het Volksdagblad, publiceerde onlangs zeldzame waarschuwingen aan het adres van gepensioneerde toppolitici.

Gespeculeerd wordt dat Xi tegenwerking ondervindt van oud-president Jiang Zemin en diens netwerk. Grote weerstand ondervindt hij ook op het vlak van economische hervormingen. 'Meer marktwerking' is zijn adagium. Minder bescherming voor de grote staatsbedrijven is dan een eerste stap. Maar de gevestigde belangen zetten zich schrap.

De hamvraag is dan ook of Xi wel in staat is tot economische hervormingen, waardoor China ook op termijn de groei van de wereldeconomie kan blijven aanjagen. Over de vorige generatie leiders, aan de macht van 2002 tot 2012, luidt het oordeel dat zij alleen op de winkel hebben gepast; op hervormingsgebied was er onder hen sprake van een 'verloren decennium'. Met zijn hervormingsagenda wil Xi dat oordeel ontlopen. Maar zijn eind 2013 gelanceerde plannen hebben nog te weinig tastbare resultaten opgeleverd.

Begin september komt er een hoogtepunt voor generaalszoon Xi. Dan neemt hij een militaire parade in Peking af, om de overwinning op Japan te gedenken. De wereld zal ongetwijfeld onder de indruk raken van China's militaire macht. Die façade zal niet kunnen verhullen dat China ongewoon onzekere tijden doormaakt.