'Cash is de brandstof van de schaduweconomie'
Behalve met de hoogte van de belastingtarieven en de pakkans voor fraudeurs hangt de omvang van de schaduweconomie samen met het gebruik van contante betalingen. Hoe minder cash gebruikt wordt, hoe minder kan worden gefraudeerd.
Hoe komt het dat de zwarte economie in sommige landen veel groter is dan in andere? Professor Friedrich Schneider (Johannes Kepler-universiteit Linz) schuift vier redenen naar voor. Allereerst zijn er de belastingtarieven. Hoe hoger die zijn, hoe groter de incentive om te frauderen. Daarnaast is er de pakkans. Hoe kleiner die is en hoe zachter de straffen, hoe meer er gesjoemeld wordt.
Een derde criterium is het vertrouwen in de overheid en de kwaliteit van de dienstverlening door die overheid. De laatste reden is het gebruik van cash geld. "Cash is immers de brandstof van de schaduweconomie", zegt Schneider.
Vastgoed
De makkelijkste manier om de zwarte economie aan te pakken, is volgens Schneider iets doen aan het gebruik van cash. België was samen met Frankrijk een van de eerste landen om betalingen met cash geld te beperken. Sinds 1993 zijn in ons land contante betalingen boven 15.000 euro verboden.
John Crombez, de sp.a-staatssecretaris bevoegd voor Fraudebestrijding, schroefde dat verder terug tot 5.000 euro. Vanaf 2014 wordt die limiet zelfs op 3.000 euro gebracht. De grens zal niet alleen gelden voor de aankoop van goederen, maar wordt uitgebreid naar de betaling van diensten.
Voor vastgoedtransacties is er een specifieke regeling. Vanaf 2014 komt er voor transacties een volledig verbod op contante betaling. Tot dan kan alleen nog een voorschot, beperkt tot 10 procent van de prijs, met een maximum van 5.000 euro. Ook voor goudhandelaars zijn de regels verstrengd.
Uit de studie van Schneider (The Shadow Economy in Europe 2013) blijkt dat België, ooit een voorloper als het over de beperking van cash ging, stilaan in de achterhoede verzeilt. In Frankrijk kondigde premier Jean-Marc Ayrault onlangs aan dat de drempel verlaagd wordt van 3.000 naar 1.000 euro. Italië ging van 5.000 naar 2.500, om tot 1.000 euro te zakken.
Crombez wil voorlopig niet aan de Belgische limiet raken. "Die is de voorbije jaren al sterk gedaald. Voor we eventueel verder gaan, wil ik eerst zien hoe de huidige reglementering gehandhaafd wordt." De staatssecretaris beklemtoont ook dat de meldingsplicht voor verdachte transacties is uitgebreid.
Volgens Michel Maus (UGent) zijn de kunstwereld, juweliers en de handel in tweedehandswagens sectoren waarin het logisch zou zijn dat contante betaling volledig wordt uitgeschakeld. "In de kleinhandel kan een systeem van geregistreerde kassa's worden ingevoerd. De regeling die men voor horecazaken heeft goedgekeurd, zou ook van toepassing kunnen zijn op bakkers en slagers."
Bankbriefjes
Ondernemer Hans Bourlon, de topman van Studio 100, pleitte eerder al voor een beperking van cashbetalingen, net zoals econoom Geert Noels. Het afschaffen van biljetten van 500 euro is een andere maatregel om de schaduweconomie in te dijken. Die bankbriefjes spelen nauwelijks een rol in de gewone economie. Amper 10 procent van die biljetten zou gebruikt worden voor zakelijke transacties, de overige 90 procent zou circuleren in de onderwereld.
Controles op de uitvoer van cash geld op de luchthaven van Zaventem illustreerden de voorbije maanden hoe groot het probleem is. Anderhalve maand geleden werden twee personen opgepakt die elk ruim 1,2 miljoen euro op zak hadden. In oktober werden twee Libanezen gesnapt die rondreisden met respectievelijk 600.000 en 400.000 euro. Volgens hun advocaat ging het om autohandelaars die in België wagens wilden aankopen. In totaal werd het afgelopen halfjaar 3,8 miljoen euro in beslag genomen.
