Buitenspel, want homoseksueel
Roman. Wat als je als profvoetballer gevoelens krijgt voor een andere man? In Een natuurtalent schetst Ross Raisin het portret van de introverte jongeman Tom, die in een wereld die bol staat van hersenloos machismo worstelt met zijn ontluikende homoseksualiteit.
'Onze club heeft een beleid van tolerantie en openheid.' De clubleiding van Town, een profclub uit de Engelse Second Division, voelt zich genoodzaakt die mededeling te doen omdat de sociale media gonzen van een homoseksuele relatie tussen de terreinknecht Liam Davey en een voormalige speler van het team. Wie is die speler? Hoe reageert de ploeg op het nieuws? Wat denken de supporters? Hoe gaat de roddelpers de onthullingen te lijf?
Ross Raisin (°1979) beschrijft de affaire vanuit het oogpunt van Tom Pearman, een 19-jarige voetballer die na een veelbelovende carrière in de jeugdploegen - hij schopt het zelfs tot international - door zijn club uit de Premier League wordt doorgesluisd. Tom is een gevoelige jongen. Een eenzaat ook. Zodra de problemen hem boven het hoofd groeien, rijdt hij naar een kuststadje om er door de stille straten te dwalen en naar de zee te staren. En aangezien hij zich schaamt voor zijn seksuele geaardheid, is hij doodsbang om uit de kast te komen.
Raisin debuteerde in 2008 met God's Own Country, het verhaal van een jongeman en diens hellevaart naar de krankzinnigheid. De Britse pers prees het boek de hemel in. Ook Een natuurtalent vergaarde vijfsterrenrecensies. Verwacht evenwel geen roman à la Alan Hollinghurst of Edmund White, waarschuwde The Guardian. Wie zich bij de gedachte aan pikante seksscènes in de handen wrijft, zal van een koude kermis thuiskomen.
Evenmin duikt Raisin in de geplogenheden van een of andere gay community. De auteur wil vooral peilen naar het gedrag van de mens wanneer die wordt geconfronteerd met de gebruiken van een gevestigd instituut, in dit geval het profvoetbal. Met andere woorden, hij wil het vooral hebben over talent en rivaliteit, ambitie en vriendschap, illusies en dromen, tegenslag en roem, commercie en idealisme. Voorwaar, een herculische uitdaging om die collectie thema's tot het laatste fluitsignaal zonder kleerscheuren over de grasmat te laten hollen.
Raisin komt er slechts gedeeltelijk mee weg. Zeer geslaagd is de subtiele, bijna verstolen manier waarop Tom Pearman de gebeurtenissen beleeft. De professionele voetballerij loopt over van de onderbroekenlol, er heerst een cultuur van gokken en zuipen, en hersenloos machismo is er even ingeburgerd als racisme en homofobie. Het mag niet verbazen dat een introverte jongeman als Tom Pearman zich in die woestenij van opgeblazen ego's en schreeuwerige eikels vaak 'dwaas en een oplichter' voelt.
Als hij uiteindelijk voor de terreinknecht Liam valt, wordt hij door twijfels en zelfs walging overmand. Hoe raakt hij in het reine met de 'vreselijke intimiteit' van de liefde? Hoe zwaar weegt 'het vluchtige gewicht van zijn verlangen'? En wat met zijn toekomst? Zal hij zijn familie op de hoogte brengen? Zal hij kiezen voor een voetbalcarrière of een leven met zijn geliefde? De antwoorden worden met haast pointillistische toetsen aangebracht.
Contrast
Minder geslaagd is het tot in de kleinste details beschreven reilen en zeilen van de voetbalclub: de trainingen en wedstrijden, de massages en tactische besprekingen, de trainers, voetbalmakelaars en machinaties in de bestuurskamer, de pesterijen onder de douches en de initiatieriten van nieuwe spelers, de ongeliefde sociale verplichtingen, de kwetsuren, de spelersvrouwen, de overnachtingen in hotels, de relatie met de sportpers en de commentaren in de sociale media. Geen enkel aspect van het voetballeven, hoe banaal ook, ontsnapt aan het arendsoog van Raisin.
Op zich valt daar niets tegen in te brengen. Het was ongetwijfeld de bedoeling van de auteur om het contrast tussen het steriele voetbalmilieu enerzijds en de emotionele complexiteit van Tom Pearman anderzijds in de verf te zetten. Waarom werkt hij dat boeiende gegeven echter uit in een stijl die vaak aan een saai schoolopstel doet denken? En waarom wijdt hij hele hoofdstukken aan Leah, de vrouw van sterspeler Chris Easter? Hoewel zij naar het einde toe een doorslaggevende rol speelt, zal de lezer zich tot dan geregeld hebben afgevraagd waarom Raisin zoveel kleurloze bladzijden aan haar besteedt. Tenzij je ervan uitgaat dat het alweer de bedoeling van de auteur was om een contrast te creëren, deze keer tussen een 'normaal' gezinsleven en het 'abnormale' leven van de profvoetballer.
In 1990 was Justin Fashanu de eerste Engelse stervoetballer die voor zijn homoseksualiteit uitkwam. Anti-homospreekkoren op de tribunes maakten een einde aan zijn loopbaan in de hoogste klasse. Acht jaar later hing hij zich op. Hij was 37 jaar. Lord Alfred Douglas, de minnaar van Oscar Wilde, schreef in 1894 in een gedicht over 'the love that dare not speak its name'. In 2017 is dat soort liefde in de voetbalwereld nog altijd een onaantastbaar taboe.
A Natural, zo luidt de oorspronkelijke titel. Een verwijzing naar zowel het onmiskenbare voetbaltalent van Tom Pearman als naar de natuurlijkheid van de liefde tussen twee mensen van hetzelfde geslacht. Een natuurtalent is geen misser voor open doel. Maar een onhoudbaar schot hoog in de touwen is het evenmin.
