Brussel, cultuurstad 'en stoemelings'
Jan Goossens vindt dat de hoofdstad wat trotser op haar rijke cultuurleven zou mogen zijn
@5 INFO Opinie:Jan Goossens is artistiek leider van de Koninklijke Vlaamse Schouwburg@4 DROP 2 OPINIE:Dat ze in Vlaanderen of Wallonië nog eens zeggen dat er in Brussel niks te beleven valt, dat het enkel een saaie bestuursstad is. Dat ze nog eens zeggen dat Antwerpen dé Vlaamse cultuurstad is, en Bergen dé Waalse, op voorwaarde dat burgervader Elio zijn gulle werken verderzet. Wie Brussel niet enkel als pendelaar op weekdagen tussen 9 en 17 verkent, weet veel beter. Ondanks de groteske institutionele complexiteit en ook al pikken de mainstream-media de écht belangrijke Brusselse cultuurevenementen weinig op, toch is dat cultuurleven ronduit rock 'n roll, avontuurlijk én breed, vernieuwend én voor een groot en divers publiek.
Een week terug opende in Wiels, het broodnodige Brusselse centrum voor hedendaagse kunst, Educational Complex Onwards 1995-2008, een retrospectieve van Mike Kelley, een van de spannendste Amerikaanse beeldende kunstenaars van het moment. Wiels speelt met deze tentoonstelling al zijn troeven uit. Voor het eerst worden alle ruimtes gebruikt in de fantastische voormalige brouwerij in Vorst. Daarnaast is er een sterk randprogramma van geleide bezoeken, lezingen en films. Maar vooral is het een straffe stunt dat zoveel sterk werk van Kelley tot eind juli in België te zien is. Kelley werkte samen met Paul Mc Carthy en met muzikanten als Iggy Pop en Sonic Youth en exposeerde al in het Louvre, het Whitney Museum, het Centre Pompidou, op Documenta en de Biënnale van Venetië. Tot de Wiels-ploeg zijn centrum op de kaart zette, deden artiesten van dit kaliber de hoofdstad bijna nooit aan. En dat Brussel zoiets weet te smaken, bewees de openingsavond. Een massa volk, van de meest diverse pluimage en leeftijd, dat na de tentoonstelling vlot voor een stevig feestje ging.
Ook op dit eigenste moment gaat in Brussel de 19de editie van Ars Musica door, het festival van hedendaagse klassieke muziek. Net zoals Wiels slaagt Ars Musica erin een zogezegd hermetische kunstvorm tot bij een groot publiek te brengen, zonder kwaliteitscompromissen te sluiten. En wat blijkt? Orkesten zoals het Klangforum Wien, componisten zoals Scelsi en Romitelli hebben met mufheid en cerebraliteit niks te maken, hoewel men ons dat soort vooroordelen maar al te graag aanpraat. Ars Musica bewijst dat drie weken per jaar, verspreid over vele Brusselse cultuurhuizen. En ze zijn niet de enigen die volle zalen trekken: ook de Franstalige organisatoren van 100% Messiaen zorgden in februari voor een stormloop op de St.-Michielskathedraal. Wie had het ooit gedacht, voor de verzamelde orgelwerken van de diepgelovige Olivier Messiaen?
Projecten zoals Wiels, Ars Musica en 100% Messiaen hebben enkele opvallende dingen gemeen. Ze komen in zekere zin tot stand ondanks de institutionele chaos. Zoals bijna iedereen die in Brussel in de cultuur actief is, moeten de initiatiefnemers op ontzettend veel deurtjes kloppen om financiële steun te krijgen. En altijd is er wel een - meestal lokale - overheid die zeer moeilijk doet of het gewoon laat afweten. Overleven is dus een complexe zaak.
Toch zijn het precies deze projecten die een verschil maken op het terrein van de door alle overheden zo geroemde participatie. 'Hoge cultuur' wordt op kwaliteitsvolle en aantrekkelijke wijze aangeboden aan veel verschillende mensen. En ze vindt haar weg naar die mensen, ondanks het feit dat ze in de voorname cultuurkaternen van kranten en zeker op de televisie amper doordringt. Hedendaagse kunst en klassieke muziek voor veel volk, het kan dus, en de alternatieve communicatiekanalen en fora om erover te berichten doen steeds beter hun werk.
Daarnaast zijn er in Brussel voortdurend andere straffe, lokale en internationale evenementen. Pools topregisseur Krysztof Warlikowski maakte net een spannende voorstelling in de Munt. Jong rocktalent zet de AB in brand tijdens Domino. Het geweldige Amerikaanse theatergezelschap Nature Theater of Oklahoma stond vorige week in het Kaaitheater. Ook in Bozar lopen sterke expo's over Paul Klee en Wallonië. En het Congolese toptalent Faustin Linyekula programmeert een hele week in de KVS. Straffe kost dus, maar even straf is dat Brussel er amper in slaagt daar mee uit te pakken of te pronken. Het gebeurt allemaal een beetje en stoemelings, veelal dank zij de inzet van keikoppen die iedere tegenslag als een extra motivatie opvatten. En voor iedere overheid die zich engageert, is er altijd wel een die niet of veel te laat over de brug komt. Dat is rock-'n-roll, sympathiek en zorgt in een hoofdstad voor een underground-klimaat dat inspirerend werkt, maar ook zeer fragiel blijft en buiten de stad veel te weinig weerklank vindt. Kortom, om dat dynamische culturele klimaat in Brussel een toekomst te geven, is een heldere en doortastende institutionele hervorming werkelijk nodig. Vandaag zijn in een kleine metropool van een miljoen inwoners, met twee gemeenschappen, negentien gemeenten en 118 wijken, immers zowat 40 politici bevoegd voor cultuur en die trekken zelden aan hetzelfde zeel. Verder is de impact en het budget van zowat alle schepenen van cultuur minder dan miniem en houdt de EU zich nog altijd op onverantwoorde wijze afzijdig. Werk aan de winkel dus, wil je aan deze bruisende cultuurstad 'en stoemelings' ook de uitstraling geven die een Vlaamse, Belgische en Europese hoofdstad verdient.
Projecten zoals Wiels, Ars Musica en 100% Messiaen hebben enkele opvallende dingen gemeen. Ze komen in zekere zin tot stand ondanks de institutionele chaos
